*
Жоспар: n І. Кіріспе. n ІІ. Негізігі бөлім. n 1. Шектен төмен кедейлік пен аштықты жою. n 2. Экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету. n 3. Бала өлімін төмендету. Аналықты қорғауды жақсарту. n 4. Даму мақсатында ғаламдық серіктестікті қалыптастыру. n ІІІ. Қорытынды. n
Қазақстандағы МДМ n n Мыңжылдық қарсаңындағы Даму Мақсаттары, немесе Мыңжылдық Даму Мақсаттары (МДМ) 2000 жылдың қыркүйек айында Нью-Йорк қаласында өткен Мыңжылдық саммитінде - қатысқан әлемдік көшбасшылар саны жағынан тарихтағы ең ірі форумда қабылданды. 2015 жылы әлемдегі кедейлік деңгейін 2 есеге азайтуды өздеріне міндет қылып тағайындай отырып 192 мемлекеттің басшылары Мыңжылдық декларациясын қабылдады. БҰҰДБ бұл мақсаттың жүзеге асырылуына ат салыса отырып, Мыңжылдықтың Даму Мақсаттарына (МДМ) жетудегі ұлттық және жалпыәлемдік әрекеттерді үйлестіруші Агенттік болып табылады. МДМ – кедейлік пен аштық, сауатсыздық, жыныстар теңсіздігі, бала мен ана өлімі, АИЖВ/ЖПБИЖС, өкпе ауруы және экологияның нашарлауы мәселелерін шешуге бағытталған өзара байланысты мақсаттар кешені мен даму мақсатындағы ғаламдық әріптестік.
Мыңжылдық даму мақсатттары 8 бағыттан тұрады. Олар n n n n - аштық пен қайыршылықты жою; - жалпыға бірдей бастауыш білімді қамтамасыз ету; - ерлер мен әйелдердің теңдігін көтермелеу; - 5 жасқа дейінгі балалар өлімін қысқарту; - аналар өлімін төмендету; - АҚТҚ/ЖҚТБ, безгек және басқа да аурулардың таралуын болдырмау; - экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету; - даму мақсатында жаһандық әріптестікті қалыптастыру.
Шектен төмен кедейлік пен аштықты жою. n 1990 және 2015 жылдар аралығында күніне 1 АҚШ долларынан аз табыс табатын халық үлесін екі есеге азайту Толық және өндірісті тиімді жұмыспен барлығын, соның ішінде әйелдер мен жастарды да қамтамассыз ету 1990 -2015 жылдар аралығында аштықтан зардап шегіп отырған халық үлесін екі есеге азайту
Жалпыға бірдей бастауыш біліммен қамтамасыз ету. n n 2015 жылы дүниежүзінің балаларын – ұлдар мен қыздарды – толық көлемдегі бастауыш мектеп білімін алу мүмкіндігімен қамтамассыз ету. Ерлер мен әйелдер теңдігін қолдау Мүмкіндігінше, 2005 жылға қарсы, бастауыш және орта білім саласындағы, 2015 жылдан қалмай білім алудың барлық деңгейіндегі жыныстар арасындағы теңсіздікті жою.
n Бала өлімін төмендету 1990 -2015 жылдар аралығында 5 жасқа дейінгі балалар арасындағы өлімді үштен екі бөлікке дейін төмендету. МДМ 5. Аналықты қорғауды жақсарту . 1990 -2015 жылдар арлығында ана өлімі коэффицентін төрттен үш бөлікке төмендету 2015 жылға қарай репродуктивті денсаулықты қорғау саласына жалпыға бірдей қол жеткізуді қамтамассыз ету. МДМ 6. АИЖВ/ЖПБИЖС мен өкпе ауруымен (туберкулез) күрес. 2015 жылға қарай АИЖВ/ЖПБИЖС таралуын тоқтатып, ауруға шалдығудың азаюы тенденциясының басталуының негізін қалау 2015 жылы малярия мен басқа негізгі аурулардың таралуын тоқтатып, ауруға шалдығудың азаюы тенденциясы басталуының негізін қалау.
Экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету. n Елдік стратегиялар мен бағдарламаларға тұрақты даму қағидаларын қосу, табиғат ресурстарын жоғалту процесттерін кейінге аудару Биологиялық алуан түрлілікті жоғалтудың ауқымдарын 2010 жылға қарай оны жоғалтудың қарқының анағұрлым төмендету арқылы азайту 2015 жылға қарсы таза ауыз суы мен негізгі санитарлы-техникалық құралдарына тұрақты қол жеткізу мүмкіндіктері жоқ халық үлесін екі есеге азайту 2020 жылға қарсы аз дегенде 100 миллион шалғай жерлер тұрғындарының өмірін анағұрлым жақсарту.
Даму мақсатында ғаламдық серіктестікті қалыптастыру. Аз дамыған елдердің, теңізге шығу мүмкіндіктері жоқ және кіші аралдық дамушы республикалардың ерекше қажеттіліктерін қанағаттандыру. Ашық, реттелетін, болжанатын және дискриминациялық емес сауда және қаржы жүйесін құруды жалғастыру Дамушы елдердің қарыздары мәселелерін кешенді шешу Фармацевтикалық компаниялармен біріге отырып дамушы елдерге қажет қымбат емес негізгі дәрі-дәрмектердің қол жетімділігін қамтамассыз ету. Жеке сектормен бірлесе отырып, жаңа технологиялардың, әсіресе ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың игіліктерімен барлығының қолдана алу мақсатында іс-шаралар қабылдау.
n n Қазақстан Мыңжылдық Даму Мақсаттарының (МДМ) үш мақсатын орындап, 2008 жылы «МДМ +» мақсаттары мен олардың міндеттерін тағайындады: ауыл тұрғындарының арасындағы кедейлік деңгейін екі есеге төмендету, жалпыға бірдей орта білімге және гендерлік сұрақтардың ұлттық жоспарлар мен бюджеттерге енгізілуіне қол жеткізу, әйедерге қарсы зорлықтың алдын алу мен заң шығарушы және орындаушы органдардағы әйелдердің өкілеттілігін арттыру. БҰҰДБ барлық жобалары, қазақстандықтардың елдің даму мақсаттары мен осы жолдағы мәселелерді кеңірек түсінуіне ат салысатын, ұлттық және жергілікті деңгейдгі МДМ-на жетуге бағытталған. Осындай жобалардың бірнеше мысалдары:
n n n МДМ БҰҰДБ-ның жобасы шеңберінде қазақстандық университеттерде енгізілген адам потенциалының дамуы оқу бағдарламасында көрсетілген. БҰҰДБ-ның жариялымдары кедейлік деңгейін төмендету, сапалы білімге қол жеткізу, гендерлік теңдік, экологиялық тұрақтылық пен таза ауыз суына қол жеткізу сияқты салалардағы МДМ мәселелері мен оған жету мүмкіндіктеріне арналған. МДМ-на ұлттық деңгейде жетуге толықтыру ретінде, БҰҰДБ облыстық деңгейде МДМ-на жетуді облыстық даму бағдарламаларына ендіру арқылу жетуге бағытталған жобаға түрткі болды.
23. 04. 2008 - Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Әлеуметтік-мәдени даму комитеті өткізген Қазақстан Республикасындағы ана мен бала мәселелеріне арналған мультииндикаторлы кластерлік зерттеудің тұсаукесері туралы ақпарат. • • Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Әлеуметтік-мәдени даму комитеті 2008 жылдың 23 -сәуірінде мультииндикаторлық кластерлік зерттеудің қорытынды баяндамасының тұсаукесерін өткізді. Бұл зерттеу Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі мен БҰҰ Балалар қоры (ЮНИСЕФ) бірігіп, Америкалық халықаралық даму жөніндегі агенттік (ЮСАИД), БҰҰ Халық қоры (ЮНФПА), БҰҰ Үйлестіру қоры (Res. Cor) және Халықаралық еңбек ұйымдарының қолдауымен (МОТ) ұйымдастырылған. Тұсаукесерде Сенаттың профильдік комитетінің төрағасы Ақан Құсайынұлы Бижанов атап айтқандай, бұл зерттеу еліміздегі ана мен баланың жағдайы жөніндегі ақпаратты ұсынады. Зерттеудің нәтижелері ресми статистика органдарының деректерін дәлелдеумен қатар, басқа да ресми статистика деректерінен бөлек бірқатар индикаторларға қол жеткізуге мүмкіншілік берген. Аталған зерттеудің ақпараты бойынша Қазақстан тұрғындарының 99, 8%-і сауатты болып саналады, ал бұл ТМД мемлекеттері ішінде жоғары көрсеткіштердің бірі. Сондай-ақ, республиканың жас балаларын иммундық қорғау шаралары жоғары сапалы деңгейде атқарылып жатқаны, олардың денсаулығы қанағаттанарлық болуына жағдай жасауда.
• Осымен қатар, Қазақстан тамақ өнімдерінде йод қолдану жағынан 98, 8 проценттік көрсеткішке кол жеткізген. Бұған себеп, 2003 жылы Қазақстан Республикасы Парламенті қабылдаған «Йод тапшылығы ауруларының алдын алу» заңын және 2006 жылы аталған заңға күн талабына сай енгізілген өзгерістер мен толықтыруларды жүзеге асыру шараларының жоғары деңгейде ұйымдастырылғаны. • Бұл деректер «Мыңжылдық даму мақсаттары» және «Балалардың өмір сүруіне қолайлы әлем» атты халықаралық құжаттарда белгіленген мақсаттарға қол жеткізу процесін қадағалау үшін аса маңызды. Республика аймақтарының әлеуметтік және экономикалық айырмашылықтарын ескере отырып, ұлттық деңгейдегі өткізілген бұл бірегей зерттеу барысында алынған деректер бүкіл ел үшін, қала және ауыл тұрғындары үшін, сонымен қатар 14 облыс пен республикалық маңыздағы екі қала үшін көрсетімді болып табылады.
• Зерттеу республика және облыстарда бала өлімі, тамақтану мен бала денсаулығы, сумен қамтамасыз ету, санитария деңгейі, ана мен нәрестенің денсаулығы, отбасы жағдайы, репродуктивтік денсаулықтың әр түрлі аспекттері, отбасындағы зорлыққа қатысты және АҚТҚ/ЖҚТҚ (ВИЧ/СПИД) туралы білу деңгейі сияқты көрсеткіштер жөнінде ақпарат ұсынады. • Мультииндикаторлық кластерлік зерттеуінің деректері мемлекетік органдар мен азаматтық қоғам институттары үшін, мемлекеттік емес ұйымдар мен халықаралық агенттіктерге бала мен ананың мүдделеріне арналған әлеуметтік бағдарламаларды жоспарлау және дамыту үшін пайдалы болады деп күтілуде.
Пайдаланылған әдебиеттер: • Лисицин Ю. П. Общественное здоровье и здравоохронение • Қазақстандағы мыңжылдықтың даму мақсаттары 2007 ж • www. undp. kz/kz/pages/9. jsp • taran. gov. kz/ru/node/4281
А ЗҒ ҢЫ РЫ. . ЛА ЕТ. АР М АЗ А Х Н Р