X Türkiye de İnternet Konferansı Kapsamında Etkin İnternet Kullanımı

X Türkiye’de İnternet Konferansı Kapsamında Etkin İnternet Kullanımı Eğitim Semineri Y. Doç. Dr. Orhan Gökçöl Bahçeşehir Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi orhang@gmail. com 9 -11 Aralık 2005 Bahçeşehir Üniv. , İstanbul

BU EĞİTİMİN AMACI • Bilgi Teknolojileri ve Internet’in doğasını anlatmak, • Internet ve Bilgi Okuryazarlığı Kavramlarını vermek, • Internetin amaca uygun kullanımını tartışmak, • Bilgi sondajlama ve bilgiyi kullanma, tanımlama sistemlerini vermek, • “Interneti eğitim-öğretimde nasıl kullanabiliriz? ” i anlatmak

İNTERNET NEDİR? – Bir Topluluk: Bir MİLYAR’ın üzerinde insanın etkileştiği, kendi yazısız kurallarını oluşturan büyük bir topluluk – Bir Kütüphane: Pek çok yararlı bilginin bir tuşa basmak kadar yakın olduğu devasa bir kolay erişimli kütüphane – Dev Bir Bilgisayar Ağı: Dünya Üzerinde yüzmilyonlaca bilgisayarın bağlı olduğu bir bilgisayar ağı

İNTERNET NEDİR? – Bir Demokrasi Platformu : Kişilerin her konudaki fikirlerini ifade edebildikleri bir ortam. – Hayat Kolaylaştırıcı : on-line alışveriş servisleri, sohbet ortamları, gazeteleri, online tv-radyolarıyla yaşam şeklimizi değiştiriyor, kolaylaştırıyor. (Internet’in Sosyal Yönü) – Tüm tanımların arakesitinde yer alan ise: Bilgiye Ulaşım, Paylaşım ve Kullanım

On the Internet, nobody knows you’re a dog . . . but they will know that you buy dog food!

İNTERNET • Internet, şu ana dek üretilen ve önümüzdeki yıllarda üretilecek olan bilgilerin dolaşım sistemidir. • Ticari boyutun da ortaya çıkmasıyla yaşamla daha çok iç içe olmaya başlamıştır. • Tanımını Yapmak zor olsa da Etkisini her gün daha fazla hissediyoruz. Yaşama şeklimizi kolaylaştırıyor (bakış açısına bağlı olarak!!) ve değiştiriyor.

İnternet Nedir? İnternet, dünya üzerinde milyonlarca bilgisayarı birbirine bağlayan global bir iletişim ağıdır. Bilgisayar ağları, bilgisayarları ortak bir protokolle birbirine bağlarlar. Böylece bilgisayarlar arasında her türlü bilgi aktarımı mümkün hale gelir. İnternet ağı, bilgisayarlar arasında hızlı ve verimli (aynı zamanda ucuz ve güvenilir) bilgi aktarımı olanaklar sunar.

GLOBAL İNTERNET İSTATİSTİKLERİ Kaynak : internetworldstats. com

Kaynak : internetworldstats. com / Bilgisayar Endüstri Almanak (CIA)

İnternet Çok Hızlı Yayılıyor İnternet, diğer iletişim ortamlarına kıyasla daha hızlı yayılıyor/büyüyor.

Yeni Okur-Yazarlıklar • Bilgi Teknolojileri Okur Yazarı • Bilgi Okuryazarı / İnternet Okuryazarı • %kaç bilgi okuryazarıyız?

Internet Okuryazarı Ne demek? • Acaba saatlerce “internetten çıkmamak” gerçekten bu teknolojiyi etkin kullandığımız ve “Internet Okuryazarı” olduğumuz anlamına mı geliyor?

Internet Okuryazarı Ne demek? • Internet’in herkesi araştırmaya yönlendireceği umuluyordu. Internet çocuklarımızı (bizi de!!) ansiklopedi karıştırmaktan kurtardı (? ? ) : – Çocuklarımız ödev için "internette araştırma yaptığında", bu kavram daha çok oradan ilk bulduğu bilgiyi "kesip kopyalamak" anlamını (mı? ? ) taşıyor.

Bilgi Okuryazarlığı • Bilgi hiç olmadığı kadar elimizin altında. . . Ancak eskiden sır perdesi altına gizlenen gerçeği, bu kez de önümüze yığılan lüzumsuz bilgi çöplüğünden çekip çıkaramıyoruz. • Peki bunun çözümü ne? Çözüm, öncelikle bu teknolojiyi ve dolaşan bilginin niteliğini, ona ulaşma ve kullanma yöntemlerinin neler olduğunu ANLAMAKTAN ve tabii ki, kendi entellektüel sermayemizi sürekli geliştirmekten geçiyor!!!

İnternetin Etkin Kullanılması Ne Demek? • • • Sıradan vatandaş için Öğretmen İçin Öğrenci İçin KOBİ İçin Devlet İçin. . . aslında özünde aynı anlamı ifade ediyor(!!). . . .

Sıradan vatandaş. . . HEPİMİZ • Temel teknolojik tanımları bilmeli, • Temel düzeyde internet kullanımı (web, eposta) becerisi olmalı, • Internet üzerinden sunulan e- servislerin (vergi ödeme, belediye hizmetleri, devlet servisleri, gazeteler, üniversiteler, kütüphaneler. . . ) varlığından haberdar olmalı ve gerektiğinde kullanabilmeli (? ) • Sosyal/Hukuki boyutlarından haberdar olmalı • Etik ile ilgili konularda bilgisi olmalı • . . .

Devlet İçin • E-Devlet olarak kısaltılan ve kamunun sunduğu bütün servislerin halka internet teknolojileri üzerinden güvenli, kolay ve hızlı olarak sunulmasının sağlanması, • Vatandaşı bilgilendirme hizmetleri, • Diğer servisler. . . • . . .

Öğretmenler İçin • AB’nin de “İnternet Teknolojilerinin Yaygınlaştırılması ve Kullanımı” konusunda en önem verdiği kısım, “öğretmenlerin bu teknolojiyi etkin kullanması” noktasında yoğunlaşıyor. • Öğretmen, internet teknolojileri konusunda genel kültür düzeyinden daha fazla şeyler bilmek zorunda. • Derslerinde interneti kullanma yollarını öğrenmeli. – Dersi ile ilgili bir web sayfası yönetebilmeli, – Öğrenciler/veliler ile email ile haberleşebilmeli, – Okulunda bu teknolojilerin eğitimde kullanılması konusunda katkısı olabilmeli • Kendi meslektaşları ile (yurt içi/yurt dışı) değişik haberleşme mekanizmaları (haber öbekleri, eposta listeleri, forumlar gibi) kullanarak iletişim içinde olmalı ve yenilikleri kendi kurumuna taşıyabilmeli • . . .

İnternet Teknolojileri • İnternet Altyapısı Nasıl? Teknolojik ayrıntılarda boğulmadan, “Teknoloji Okuryazarlığı” portföyümüzü genişletmeliyiz. • Bu şekilde, anladığımız bir teknolojiyi kullanarak daha verimli olabilir ve yolumuzu daha kolay bulabiliriz.

Bilgisayar Ağları ve İnternet Bilgisayarlar ve diğer donanımlar arası iletişim (bilgi aktarımı) bilgisayarların birbirleriyle konuşmasıyla gerçekleşir ! Bu da AĞ (Network) teknolojisi ile mümkün !! Birbirleri ile konuşabilen (birbirlerine bağlı) iki ya da daha çok bilgisayarların oluşturduğu yapıya AĞ adı verilir. Ağa sadece bilgisayarlar değil, diğer birçok cihaz da bağlanabilir. Günümüzde telsiz ortamlar da çok yaygın olarak kullanılıyor.

Bilgisayar Ağları ve İnternet Eğer AĞ oluşturan bilgisayarlar aynı oda/bina içinde ise bu yapıya LAN (Local Area Network) Adı verilir. Farklı LAN’ları birleştiren ve daha geniş bir alandaki bilgisayarları barındıran yapılara ise WAN (Wide Area Network) adı verilir. Başka Ağ topolojileri de vardır. Bilgisayarlar arası iletişim, bazen biribirleriyle doğrudan, çoğunlukla da Hub, Switch, Router, Bridge vb. gibi ağ yardımcı unsurları üzerinden sağlanır. Bu unsurlar, bilgi aktarımını denetleyen ve düzenleyen donanım elemanlarıdır.

Bilgisayar Ağları ve İnternet Ağ üzerinde farklı türden bilgisayarlar ve başka cihazlar da (printer gibi) bulunabilir. Bilgisayarlar ve Ağlar arasındaki iletişimin 2 ana unsuru vardır : Fiziksel Bağlantı (Kablo bağlantısı, uydu, telsiz vb) Fiziksel Bağlantı Üzerinden İletişimi Sağlamada kullanılan özel bazı yazılımlar (Bilgisayar Programları)

Bilgisayar Ağları ve İnternet Bazı Tanımlar: Ethernet Kartı (Network Kartı, Ağ Kartı) : Yerel bir ağda bulunan bilgisayarların birbirleriyle haberleşmesini sağlar. Her bilgisayara bu kartlardan bir tane takılır ve sonra da, kablo (ya da bazen telsiz) bağlantılarla bilgisayarlar arasında bir ağ oluşturulur. İletişim hızı, telefon ya da kablo hattı kullanan modemlere nazaran çok yüksektir. Kablosuz Ağ Erişimi : Yeni nesil bilgisayarlar ilave bir cihaza gereksinim duymadan ağlara “telsiz” olarak bağlanabiliyor (Wi-Fi) Diğer önemli tanımlar : Hub, Switch, Router, Modem

Ağ Kullanımının Bazı Avantajları Ağa bağlı cihazlar (bilgisayarlar, yazıcılar, diğer aktif cihazlar) arasında iletişim sağlanır : Birbirleriyle konuşurlar Ağa bağlı cihazlar arasında kaynak paylaşımı sağlanır (ortak yazıcı kullanımı, disk alanı kullanımı vb) Bilgi güvenliği sağlanır (ağdaki bilgisayarlara şifreyle girmek gibi) Bilgi yedeklemesi ve program yüklemeleri sorun olmaktan çıkar

Bilgisayar Ağları ve İnternet Ağlar Üzerinde ve Ağlar Arasında İletişim Nasıl Olur? Yani, bir bilgisayardan diğerine bilgiyi nasıl aktarılır? Bu, aktarılmak istenen bilginin belirli standartlarda aktarılmasını sağlayan bazı PROTOKOLLER (TCP/IP, SNA, NJE, UUCP vb) yardımıyla olur. Yani, bu protokoller OYUNUN KURALLARINI BELİRLER. Bu protokoller, birbirinden binlerce km uzaktaki bilgisayar sistemleri ve ağları arasında bilgi alışverişini de sağlar !!!!!

Bilgisayar Ağları ve İnternet PROTOKOL : Üzerinde anlaşılan ve uyulan kurallar topluluğu Örnek: Mektup gönderme protokolü Bir topluluk içinde konuşma protokolü; mors alfabesi; diller vb. gibi, Bilgisayar ağları üzerindeki bilgisayarlar arasında bilgi aktarımını sağlayan protokoller de, benzer şekilde, üzerinde anlaşılan bazı kurallardan oluşur. Bilgi alış-verişinde bulunan bilgisayarlar bu kuralları bilirler ve dışına çıkmazlar.

Bilgisayar Ağları ve İnternet; dünya üzerindeki bir çok bilgisayar ağını kapsayan bir bilgisayar ağıdır. Bu yüzden bazen Internet’e : “Ağların Ağı“ denir. Bu ağ üzerindeki tüm bilgisayarlar TCP/IP olarak adlandırılan birtakım protokoller (kurallar) ile haberleşirler.

Dünyada İnternet Gelişimi 1969 yılında, ABD Savunma Bakanlığı, İleri Araştırma Projeleri Ajansı, ARPANET adı verilen ve 4 üniversiteyi birbirine bağlayan bir Ağ oluşturdu. Bu yapı, 1970 ve 80’lerde daha çok kuruluşu içine alacak şekilde genişledi. 1985’ten sonra bu altyapı daha çok akademik tabanlı (üniv. gibi) kuruluşların benimsemesiyle akademik kullanıma açık bir ağ olan INTERNETe dönüştü. (ARPANET’in askeri kanadı MILNET olarak kaldı). 1992 -93’lerden sonra ticari kuruluşlar da internet’e dahil olmaya başladılar ve bu iletişim ağı dünya çapında yaygınlaştı. 1995’ten sonra internet üzerinden e-ticaret faaliyetlerinin arttığını görüyoruz.

Dünyada İnternet Gelişimi

Dünyada İnternet Gelişimi

Dünyada İnternet Gelişimi

Ülkemizde İnternet 1987 yılında, univ. lerin BITNET/EARN bağlantısı 1987 -1993 TUVAKA 12 Nisan 1993 : İlk Internet Bağlantısı ODTÜ - USA; 64 kbit/saniye 1994 -1996 : diğer bağlantılar ve hat hızlarının artması 1995 -1996 : Ticari ve Özel Kullanımın Yaygınlaşması Ekim 1996 : Turnet Servis vermeye Başladı Ekim 1996 : ISS’ler kişilere Internet Servisi Vermeye Başladılar. 1997 : Ulak. Net Çalışmaya Başladı. 1997 : Turnet ve ISS’ler arasında Internet Erişim Noktası Anlaşmaları 1998 : TTNet 1998 : İlk Türkçe e-ticaret web siteleri 1999 : Özel kuruluşların doğrudan uydu bağlantıları 2000 : Kablo. Net çalışmaya başladı (Hız: 64 -400 kbit/san. ) 2001 : Ulaknet ve TTNet çıkış hızları artt 2003 - : DSL

İnternet Ne Sunar ? Internet'i bir "iletişim ağı" olarak tanımladıktan ve bu ağ üzerinde bilgi dolaştığını belirttikten sonra, internet'in bu altyapı üzerinde neler sunduğunu tahmin etmek aslında o kadar da güç değil. Bu "iletişim ağı"nın içinde bulunan her hangi iki bilgisayar arasındaki en temel işlem çift yönlü bilgi aktarımıdır. Burada bilgiden kasıt, bilgisayarlardan birinde bulunan bir dosya, bir bilgisayar programı ya da bir mesaj olabilir.

İnternet Ne Sunar ? Aynı Zamanda İnternet: Bilgi Aktarımı; ürün satışı, ödeme, tanıtım, pazarlama amacıyla kullanılarak, günümüzdeki anlamıyla ETİCARET yapmak için gereken teknolojik altyapıyı sunar.

İnternete Erişim Nasıl Olur ? İnternet Servis Sağlayıcıları Üzerinden Modem bağlantısıyla (56 kbit/san) ADSL (64 -2048 kbit/san) Kablo. Net (64 -400 kbit/san) Özel Devreler (ISDN, Frame Relay. . . ) Uydu Diğer (Doğrudan hızlı bağlantılar vb)

Bazı İnternet Erişim Ortamları İletim Ortamı Hız Normal Telefon Hattı 14. 4 -63 kbit/san ISDN 64 -1544 kbit/san Frame Relay 64 -1544 kbit/san T 1 1544 kbit/san T 2 6312 kbit/san Kablo Modem 512 -52000 kbit/san Ethernet 10 Mbit/san T 3 45 Mbit/san Wi. Fi 54 MBit/san Fast Ethernet 100 Mbit/san ATM 155 – Mbit/san Gigabit Ethernet 1 Gbit/san

Erişim Hızları Kbit/san : 1 saniye içinde bilgisayar ağındaki iki bilgisayar arasında transfer edilen veri miktarı 8 bit = 1 byte 8 kbit = 1 kbyte 10 Mbit/san = 1. 125 Mbyte/san.

İnternet Üzerinde Her Türlü Bilgi Paketlere Bölünüp Gönderilir Örnek: E-Posta Haberleşmesi

İnternetin Teknik Altyapısı • INTERNET AĞI üzerinde bulunan her bilgisayarın sadece kendine ait bir adresi vardır. Buna “internet adresi” adı verilir. Böylece bir bilgisayardan diğerine bilgi aktarımı mümkün hale gelir. • Bir bilgisayarın internet adresi, bağlı bulunduğu ağın adı ve kendi adını içeren bir takım tanımlamalardan oluşur.

İnternet Adresi aurora. eng. bahcesehir. edu. tr üst domain adı(bahcesehir. edu. tr) domain adı (eng. bahcesehir. edu. tr) Bilgisayarımıza verdiğimiz isim aurora. eng. bahcesehir. edu. tr (Bilgisayarımızın adresi)

İnternet Adresi • Internet adreslerinde kullanılan bazı kısaltmalar bize ilgili bilgisayarın niteliği (hangi ülkede, hangi kurumda olduğu vb) konusunda bilgi verir : – edu : eğitim; com : ticari; org : sivil toplum örgütleri; gov : hükümet; net : servis sağlayısı; tr, de, uk, my … : ülke kısaltmaları • Bazı örnekler : metu. edu. tr, turnet. tr, pcworld. com. tr, nasa. gov, nato. int, utexas. edu • Adresler soldan sağa okunarak değerlendirilir. • Her bir internet adresine 4 gruplu bir numara (IP numarası) karşılık gelir. 194. 27. 130. 101 gibi

İnternet Adresi Üst Domain adları eğer. tr ile bitiyorsa ODTÜ ve TTNet’den (http: //nic. tr); . tr ile bitmiyorsa INTERNIC (USA)’e bağlı kuruluşlardan (http: //www. internic. net) alınır. Yıllık ücretleri yaklaşık olarak 20 USD’dir.

IP Numarası • Her internet adresine 4 gruplu bir sayılar serisi karşılık gelir. • Sayılar birbirinden “nokta” ile ayrılır ve her sayı 0 -255 arası olabilir. • DNS adı verilen özel bilgisayarlar alfabetik adres ile nümerik adres arasındaki dönüşümü düzenler. • İnternete bağlı her bilgisayarın SADECE KENDİNE AİT özgün bir internet adresi ve buna karşılık gelen IP numarası vardır (? !) aurora. eng. bahcesehir. edu. tr 193. 255. 84. 168

IP Numarası A Sınıfı Adresler : 1. 0. 0. 0 - 127. 0. 0. 0 (Her ağda yaklaşık 1. 6 milyon bilgisayar) B Sınıfı Adresler : 128. 0. 0. 0 - 191. 255. 0. 0 (16065 ağ ve her ağda 65500 bilgisayar) C Sınıfı Adresler : 192. 0. 0. 0 - 223. 255 (yaklaşık 2 milyon ağ ve her ağda 254 bilgisayar) D ve E Sınıfı Adresler : 224. 0. 0. 0 - 255 Ağ Ağa bağlı bilgisayar

İnternet İletişim Sistemi İnternet Erişim Sistemini Posta Dağıtım Sistemi İle Karşılaştıralım :

IP Numarası (Adresi) İnternet üzerindeki bilgisayarları belirlemenin / tanımlamanın yolu Sayılardan oluşur Tek Standart IP Adresleri (IPv 4; 32 bit IP adresi) tükeniyor. . Yeni IP standardı : IPv 6 (128 bit IP adresi) 1080: 0: 8: 800: 200 C: 417 A 8 sayı birbirinden “: ” ile ayrılıyor ve her sayı 16 bit kadar değer alabilir.

Temel İnternet Servisleri İnternet üzerindeki bilgisayarlar arasında bazı olası bilgi alışveriş tiplerini gruplamak gerekirse: Bilgisayar kullanıcıları arasındaki elektronik posta transferi (email) Bilgisayarlar arası dosya transferi (FTP) Başka biryerdeki bilgisayarı uzaktan kullanma (Telnet) video-konferans, ses ve görüntü alış verişi dinamik ortamlar ve WEB. Haber Grupları (News) ve Liste Servisleri (listserv/listproc) Karşılıklı Sohbet/tele konferans ortamları : irc ve talk Bu servisler daha önce anlatılan internet protokolleri ile sağlanır. (Protokoller, bilgisayarlar arası iletişimin hangi kurallar ile yapılacağını belirleyen STANDARTLARDIR ve. TCP/IP olarak adlandırılırlar. )

Bu Protokoller Nasıl Kullanılır? Hepsinde de ortak bir özellik var : İletişimde bulunan iki bilgisayardan birisi bilgiyi alıyor, diğeri ise veriyor. Buna, İSTEMCİ-SUNUCU ilişkisi de denir. SUNUCU (Bilgiyi Veren) İSTEMCİ (Bilgiyi Alan) TCP/IP Protokolleri

Internet = WEB World Wide Web • Web, internet üzerinde erişilebilecek çok çeşitli bilgilere aynı ortak platformda ulaşabilme ve çok değişik bilgileri sınıflayabilme, bu bilgilere kolayca erişebilme ihtiyacından doğmuştur. • Web sayesinde, yazı / resim / video / ses / animasyon / çalışabilir program / vb gibi pek çok farklı veri AYNI ORTAMDA VE DİNAMİK BİR ŞEKİLDE görülebilmektedir. • Web, Internet üzerindeki bilgisayarlar arasında her türlü veriyi paylaşmak amacıyla oluşturulmuş bir internet servisidir. • Web, (INTERNET = WEB) dedirtecek kadar sürekli gelişme gösteren bir servistir.

World Wide Web • Farklı türden verilerin (resim, ses, animasyon, düz yazı, etkileşimli formlar vb) bir arada bulunabildiği kompozit ortama WEB SAYFASI (web page) adı verilir. • Web Servisi veren bilgisayarlara bağlanmak için kullandığımız programlara Web Browser (web listeleyicisi / göz atıcısı) denir. • Bu programlardan en popüleri “Microsoft Internet Explorer” ve “Netscape Navigator” dır. Pek çok işletim sistemi için bulunabilir.

Internet Explorer URL (Uniform Resource Locator) Satırı WEB KOMPOZIT VERI ALANI

Netscape Navigator (4. x) URL (Uniform Resource Locator) Satırı WEB KOMPOZIT VERI ALANI

Mozilla (Netscape 7. x)

Firefox

URL Web Adresi LINK (URL) LINK

Web Sayfası Yapısı • Bir web sayfasındaki “linkler” (bağlantılar), başka sayfalara, resimlere, ses ve kütüphane katalogları gibi objelere, vb işaret edebilir. • Web, Bu kadar farklı yapıdaki bilginin gruplanmasını olanaklı kılar. Resim Ses Yazı

HTML Web üzerindeki hertürlü bilgi, birbirine bağlı bir seri “dökümanlar” şeklinde organize edilir. Bu organizasyon, Hypertext Markup Language (HTML), adı verilen bir “döküman düzenleme” dili ile gerçekleştirilir. HTML kullanılarak, birçoğumuzun aşina olduğu güzel görünümlü web sayfaları oluşturulur ve Netscape, MSIE, Lynx, Mosaic, Arena gibi web listeleyicileri bu HTML kodlarını yorumlayarak bize gösterir.

HTML ve Web Örnek Bir Web Sayfası Bir Çiçek Bahçesi Resmi

HTML, bir web sayfasını oluşturan standart bazı komutlar içerir.

HTML komutları, bir sayfa içindeki yazıları düzenlemek (koyu, italik yazı vb); sayfada resim, ses, animasyon vb oluşturmak; başka sayfalara ya da değişik bilgilere bağlantılar (linkler) vermek ve daha pek çok şey yapmak için kullanılır.

Web Sayfaları ve Linkler Bir bağlantıdan diğerine ardışık geçilebilir Adresi bilinen bir sayfanın tam URL adresi yazılarak doğrudan gidilebilir (Web’in non-lineer doğası)

Web ve Diğer Servisler Web, diğer internet protokollerini de “anlar” ve standart web linkleri, bu protokolleri de web arayüzü ile kullanmamızı sağlar. Kütüphane Servisleri Telnet Web Sayfası link e-posta link FTP

HTML, Web ve URL Web Listeleyicileri Yollarını URL ile bulurlar. Web listeleyicisi içinden aslında, ftp, e-posta, news, gopher, . . vb gibi diğer servislere, uygun URL satırları vererek, ulaşmak mümkündür. Eğer web servisine bağlanıyorsak, http: //, ftp için ftp: //, e-posta için mailto: , haber grupları için news: // vb ile web listeleyicisi içinden farklı işler de yapabiliriz. Yani; http: //www. metu. edu. tr ; mailto: orhan@eng. bahcesehir. edu. tr, http: //www. eng. bahcesehir. edu. tr~/index. html gibi

Web Listeleyicilerinin Önemli Özellikleri Browser : Listeleyici, Göz Atıcı, Gezgin, Web İstemcisi Bookmark ve Favorites History Cache Proxy Kullanımı Bütünleşik e-posta ve öbek servisleri Off - Line Browsing Browser Güvenlik Ayarları

Bookmark/Favorites (Sık Ziyaret Edilen Sitelerin Listesi)

Web Üzerinde Yol Sorma Bu kadar geniş ve karmaşık bir yapı içinde aradığımız bilgilere nasıl ulaşacağız? İnternet üzerinde, konulara göre “indeksler tutan” bazı web siteleri var. Bazı siteler ise, arama motorları (search engines) üzerinden anahtar kelimeler yoluyla sorgulama yapmamızı sağlamaktadır. Konu katalogları Anahtar kelimeler üzerinden sorgulama

Web’den eriştiğimiz bilgileri nasıl değerlendireceğiz? Güvenebilir miyiz? • Teorik olarak, dünya üzerindeki HER İNSAN internet üzerine bilgi koyabilir • Yazılı bilgi kaynaklarının aksine, bu bilgilerin profesyonel olarak derlenmesi ve gözden geçirilmesi de gerekmez

İnternet’te Arama • Arama motorları kullanılarak bilgiye ulaşılır • Bilgiyi sağlayan web sitesinin “tanımlanabilir” olması lazım • Ne kadar ciddi bir site? • Sağladığı bilginin “derinliğini” ve “kapsamını” sorgulamalı • Bilgi hangi tarihli? Güncel mi?

Web Sayfası Tipleri • Bilgi Sayfaları • Kişisel Web Sayfaları • Politik Sayfalar/İlgi (Grup-Hobi) Sayfaları • Pazarlama Odaklı, “ticari/reklam” sayfaları • Eğlence Sayfaları

Arama Motoru Nedir? • Arama motoru, web sayfalarını belli kriterlere göre sorgulayarak bulan ve sorgulayan internet araçlarıdır

Web Sitesinin Tanımlanması • Sahibi kim? Kaynak olarak güvenilir mi? Kişisel web sayfası mı? (Birçok kişisel web sayfaları konu hakkında “kişisel” görüşlerini verir, bunlar illa ki o konudaki doğrular olmayabilir • Ticari bir ürün sitesi mi? Reklam amaçlı bilgiler yanıltıcı olabilir.

Site Tanımlama • Mümkün olduğu sürece, siteye ait “ana sayfa”ya ulaşmaya çalışmalıyız. • URL’in sonundaki bilgileri atarak bunu yapabiliriz. . org. com. edu. au . gov. net. us. uk

Site Tanımlama • • Sitenin sahibi • Site bir kurum ya da üniversite ilişkili Sitenin amacı mi? Sitenin izleyici portföyü • Site belli bir kişi ya Siteden parayla da grup hakkında birşeyler alabilir ideolojik bilgi içeriyor misiniz? mu? Sitede yer alan bilgiler bir araştırmanın/incelemenin sonucu olarak görülebilir mi?

Bilginin kapsamını saptayabiliyor musunuz? İlgiyi çekmek için bir sürü resimler, animasyonlar vb var mı? Bu tip gösterimler siteden anlamlı bilgi almanızı zorlaştırıyor/engelliyor mu? Bu yolla size birşeyler satmaya mı çalışıyorlar?

Arama Motorları (Search Engines) Internet üzerindeki bilgilere ulaşmak için kullanılan birtakım sorgulama/sınıflama mekanizmalarıdır. Etkileşimli ortamlardır. Cevabınızı hemen alırsınız. Sınıflama/sorgulama bir veritabanı üzerinden yapılır. Veritabanı, çoğunlukla, otomatik olarak oluşturulur ve güncellenir. Özel Web adresleri vardır ve sorgulama için özel kullanıcı arayüzleri vardır. Kendi Web sayfalarınızı da buralara kaydettirebilirsiniz.

Arama Motorları Aradığımız konu ile ilgili anahtar kelimeleri girip aramayı başlatıyoruz. Anahtar kelimeler arasında mantıksal operatörler kullanmak mümkün. Web arama motoru, bizden gelen bu bilgiyi kendi veri tabanındaki milyonlarca bilgiyle karşılaştırıp uyan bilgilerin bulunduğu “web sitelerinin adreslerini” ve açıklayıcı bir satırı verir. Çoğunlukla, bir sorgulama sonunda binlerce uygun döküman bulunabilir. Bu yüzden, anahtar kelimeleri ve aralarındaki mantıksal operatörleri (sorgulama kriterleri) iyi seçmek gerekir.

Bazı Önemli Web Arama Motorları • • • Google : http: //www. google. com Alta. Vista : http: //www. altavista. com Yahoo : http: //www. yahoo. com Alltheweb : http: //www. alltheweb. com Excite : http: //www. excite. com Net. Bul : http: //www. netbul. com Arama sonucunda, o konu ile ilgili internet üzerindeki tüm dökümanlara ulaşamayız. Sonuçlar yeterince hassas ve güncel olmayabilir; ancak bu mekanizmalar bilgiye ulaşmada önemli başlangıç noktaları. Ayrıca, sonuçlar bir arama motorundan diğerine farklılık gösterir.

E-Posta Elektronik posta (e-posta, e-mail) Internet üzerinde, bilgisayarlar ve bu bilgisayarları kullanan kişiler arasında bilgi (mektup) gönderilmesini sağlayan bir internet servisidir. e-posta, en çok kullanılan internet servisidir. Yazılan bir elektronik mektup, bir ya da birden fazla bilgisayara ve kişiye gönderilebilir. Bunun için, mektup gönderilen kişileri ayırt edecek bir mekanizma gerekir: Bu da, “e-posta adresi”

E-Posta Internet adresini bildiğimiz bir bilgisayardaki kullanıcıya, bir e- posta programı kullanarak hazırladığımız bir mektubu gönderebiliriz. En genelde, internet-e bağlı bir bilgisayarda, birden fazla kullanıcı tanımlı olabilir. gokcol rkaykay yalcin mail. bahcesehir. edu. tr guest …. . .

E-Posta Her bir kullanıcının, özgün bir elektronik adresi vardır. Bu adres 2 kısımdan oluşur. En genel elektronik adres formatı şöyledir: kullanıcı_adı@domain-adresi Örnek olarak, gokcol@bahcesehir. edu. tr; hasan. pulur@milliyet. com. tr akgul@bilkent. edu. tr ; yusuf@penser. psu. edu Böylece, elektronik posta gönderilecek kişinin tam adresi belirtilmiş olur. akgul@bilkent. edu. tr Bilgisayar (domain) adresi kullanıcı adı

E-Posta E-posta göndermek için, bir e-posta programına (eudora, microsoft mail, netscape mail, pegasus, cyber creek, pine vb) ve bu postayı dağıtacak bir servise (SMTP) gereksinim vardır. SMTP, e-posta iletme protokolüne verilen addır. (simple mail transfer protocol). İnternet servisi sunan yerler, standart olarat SMTP servisi de sunarlar. e-postayı alan kişi de, okumak için bir e-posta programına ihtiyaç duyacaktır.

E-Posta

E-Posta Programlarının Bazı Özellikleri Gelen ve giden mesajları adrese göre farklı dizinlere koyabilme (mailbox/folder) Kişiler için takma ad (nickname) tanımlama Return Receipt (Alındı) Belgesi İsteme Gelen Mesajları Filtreleme Mesajları şifreleyerek gönderme Mesaj sonuna otomatik imza koyabilme Düz yazı dışında değişik formatları anlayabilme Kişisel Bağlantılar için POP 3 desteği İmla kontrolü Standart editör komutları (Copy/Paste vb) kullanabilme

Web Tabanlı E-Posta Servisleri

Web Tabanlı E-Posta Servisleri

E-Posta Listeleri Özel bir konuda, o konuya ilgi duyan insanların bilgileri e-posta yoluyla paylaşmak, tartışmak vb amaçlarıyla oluşturdukları platformlardır. Bu platformlara “liste” adı verilir. Bir listeye girmek isteyen ve tartışmalara katılmak isteyen herkes üye olmak zorundadır. Üye olmak için, özel bir komut, listenin olduğu servise “e-posta ile” gönderilir. Her listenin bir e-posta adresi vardır. Bir kişinin (üyenin) o listeye gönderdiği e-posta tüm üyelere dağıtılır. Tüm bu düzenlemeleri, LISTSERV, LISTPROC, vb gibi isimler alan bir takım liste servisler verir. Bu servisler, e-posta ile verilen emirleri yerine getiren robot bilgisayar programlarıdır.

E-Posta Listeleri • E-Posta Listeleri ile ilgili 2 önemli adres var : – Bir listeye üye olmak, üyelikten çıkmak, listeye kimlerin üye olduğunu görmek, daha önceki yazışmaları istemek vb gibi yönetimsel işler için kullanılan “liste servisi adresi” – Sadece, üye olunan listeye, liste konusu ile ilgili e-postalar göndermek için kullanılan “liste adresi” • Örnek : ODTÜ‘deki liste servisi : listproc@metu. edu. tr Bu serviste bulunan listelerden bir tanesi, “Türkiye Internet Tartışma Listesi” ve e-posta adresi de, inet-tr@metu. edu. tr Bu listeye üye olmak için, SUB INET-TR isim-soyisim komutunu bir e-mail ile, listproc@metu. edu. tr adresine göndeririz. Böylece üye oluruz. Listeye göndereceğimiz epostaları ise, inet-tr@metu. edu. tr adresine göndeririz.

E-Posta Listeleri Türkiye’deki Bazı Liste Servisleri : – listproc@metu. edu. tr (ODTU) – listproc@bilkent. edu. tr (Bilkent) – listproc@itu. edu. tr – listproc@boun. edu. tr – forum@doruk. com. tr – ………………. Liste servislerine bir e-posta mesajıyla göndereceğiniz “list” komutu, o servisteki listeleri size bir e-mail ile gönderecektir.

Bilgisayarlar Arası Dosya Aktarımı : FTP Bir bilgisayardan diğerine dosya transferi için kullanılır. FTP yapmak için, karşı taraftaki bilgisayarda GEÇERLİ bir kullanıcı adı ve şifreye (password) ihtiyacımız var. FTP yapan kullanıcı, bir program yardımıyla, bazı özel komutlar kullanarak karşı bilgisayardan bir dosyayı alabilir. GET, PUT, CD RMDIR, USER, BINARY, BYE İSTEMCİ (FTP yapan) SUNUCU (FTP Server)

FTP Programları

FTP İle İlgili Önemli Kavramlar Anonim FTP • Kullanıcı adı : ftp ya da anonymous • Şifre : sizin_e-posta_adresiniz Freeware, Shareware, Patch yazılımlar TR’deki önemli Anonim FTP merkezleri: – – ftp. metu. edu. tr - Simtel, Cica vb arşivleri ftp. bilkent. edu. tr ftp. ege. edu. tr ftp. boun. edu. tr Web İstemcilerinden ftp: // ile başlayan URL satırlarıyla FTP yapmak mümkün HTTP (Web) de, dosya aktarımında yaygın olarak kullanılır. Örnek: http: //tucows. ulak. net. tr

İntra. Net, Extra. Net ve Özel Ağlar İntra. Net : Yerel İnternet. Sadece kuruluşunuzdaki bilgisayarların erişebileceği dışa kapalı bir ağ. Altyapısı Internet altyapısıyla aynı. Yerel ağın dışardan erişime açık olup olmaması bir takım donanım ve yazılım çözümleriyle (Firewall) kolayca sağlanabilir. Kuruluş İçi yazışmalar, bilgi aktarımları Intranet üzerinden gerçekleştirilebilir. Intra. Net üzerinde, sadece kurum içinden görülmesine izin verilen bilgiler konulur. Erişim hızı, yerel ağ olduğu için çok yüksek olacaktır.

İntra. Net, Extra. Net ve Özel Ağlar

İntra. Net, Extra. Net ve Özel Ağlar Extra. Net : Bazı ortaklık yapılan firmalara ve seçilmiş tedarikçi firmalara Internet üzerinden “güvenli erişim” sağlayan şirket intraneti Bunun dışında, başka protokollerle çalışan bilgisayar ağları da vardır. Apple. Talk, IBM SNA bunlardan en popülerleri.

Veri Tabanı Teknolojileri ve Web Uygulamaları Veri Tabanı : Müşteri Bilgileri, Ürün Bilgileri gibi bilgilere kolay ve hızlı erişim sağlamak için bunlar bir Veri Tabanı sisteminde tutulur. Veri Tabanı Sistemleri, verilerin kolayca girilmesi, güvenli saklanması ve kolay erişimini sağlayan bilgisayar yazılımlarıdır.

Veri Tabanı Teknolojileri ve Web Uygulamaları Veri Tabanı Sistemlerindeki bilgiler; php, asp gibi web programlama dillerinden biriyle yazılan programlarla doğrudan kullanıcıya “web browser” üzerinden bağlanabilir. Böylece müşteriler, web sayfası üzerinden sözgelimi şirket ürün kataloğunu ve güncel fiyat bilgilerini görebilir ve sipariş verebilir.

Önemli İnternet Teknolojileri : Java, JScript, CGI, Video Konferans. . . Java bir programlama dilidir. Bu dilde yazılan bilgisayar programları, web sayfalarında da çalışır. Java ile çok karmaşık içerik tasarımları yapılabilir ve multimedya bileşenleri daha rahat kullanılır. Java. Script ise, web sayfası programlama dilidir. Doğrudan HTML dilinin bir eklentisi gibidir. Jscript ile daha basit web sayfası programları yapılır. CGI (Common Gateway Interface) Sunucu tarafında çalışan ve sonuçları web sayfasına gönderen programlardır. En popüler örnekleri sayfa sayaçları (counter) ve sunucuya dosya / veri gönderme programlarıdır.

Önemli İnternet Teknolojileri : . NET • Sunucu tabanlı güvenli programlama (runat server) • Kolay, hızlı uygulama geliştirme • Kolay web entegrasyonu • C# • XML Servisleri • Web Servisleri

İnternet Dışında Kullanılan Teknolojiler İnteraktif TV ve Dijital TV Cep Telefonları ve WAP Servisleri Telefon