Wyższa Szkoła Administracji i Zarządzania w Zamościu Prawo

Wyższa Szkoła Administracji i Zarządzania w Zamościu Prawo celne (Dług celny i elementy kalkulacyjne) dr Piotr Witkowski

Pojęcie współczesnego cła we Wspólnotowym Kodeksie Celnym zostało ujęte w definicji długu celnego. Dług celny to nałożony na osobę obowiązek uiszczenia należności celnych przywozowych - dług celny w przywozie lub należności celnych wywozowych, które stosuje się do bezpośrednio do towarów określonych zgodnie z obowiązującymi przepisami celnymi. Dług celny powstaje z mocy samego prawa, a więc do jego powstania wystarczającym jest zaistnienie wskazanych w regulacjach celnych okoliczności związanych z zachowaniami osób uczestniczących w międzynarodowym obrocie towarowym. Dłużnikiem jest każda osoba zobowiązana do zapłaty długu celnego

Zgodnie z przedstawioną konstrukcją długu celnego jego nierozłącznym i kluczowym elementem są należności celne. Obejmują one: cła i inne opłaty związane z przywozem lub wywozem towaru, takie jak m. in. cła antydumpingowe, cła antysubwencyjne. opłaty przywozowe ustanowione w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) lub odrębnych przepisów mających zastosowanie do niektórych towarów uzyskanych w wyniku przetworzenia produktów rolnych.

Do najbardziej klasycznych sytuacji mających miejsce w obrocie towarowym w jakich powstaje dług celny należy przywóz towaru z kraju trzeciego na wspólnotowy obszar celny i zgłoszenie go do procedury celnej, powodującej jego powstanie i obowiązek zapłaty. Do tych procedur celnych należy; objęcie towaru podlegającego należnościom celnym procedurą celną dopuszczenia do obrotu objęcie towaru podlegającego należnościom gospodarczą procedurą celną odprawy czasowej z częściowym zwolnieniem od cła

Zgodnie ze Wspólnotowym Kodeksem Celnym poza wymienionymi sytuacjami dług celny powstaje w okolicznościach, które można podzielić na dwie grupy. nielegalne wprowadzenie towaru na wspólny obszar celny, dotyczy to sytuacji nielegalnego wprowadzenie towaru z kraju trzeciego oraz nielegalnego wprowadzenia towaru z wolnego obszaru celnego lub składu wolnocłowego na terytorium Wspólnoty. usunięcie towaru niewspólnotowego podlegającego należnościom celnym spod dozoru celnego. W okolicznościach długu celnego pojęcie usunięcia z pod dozoru celnego można interpretować jako faktyczne przemieszczenie towaru objętego dozorem celnym bez zgody organów celny ale również nie zrealizowanie przez osobę zobowiązaną określonych obowiązków wynikających z regulacji prawa celnego.

Omówienia wymagają okoliczności powstania długu celnego w sytuacji usunięcia spod dozoru towarów niewspólnotowych. Ma to miejsce w następujących sytuacjach; • usunięcia towaru z czasowego składowania towaru podlegającego należnościom celnym, • nie stosowania warunków procedury celnej, którą towar niewspólnotowy został objęty, • niedopełnienia jednego z warunków wymaganych do objęcia towaru procedurą dopuszczenia do obrotu powodującą zastosowanie wobec niego obniżonych lub zerowych stawek celnych ze względu na szczególne przeznaczenie towaru , • zużycia lub użycia towaru podlegającego należnościom celnym w wolnym obszarze celnym lub składzie wolnocłowym na warunkach innych niż przewidziane w obowiązujących przepisach.

W wypadku usunięcia towaru niewspólnotowego spod dozoru celnego, dług powstaje w momencie usunięcia towarów spod dozoru celnego oraz, jeżeli dochodziło do usunięcia towarów spod dozoru celnego kilkakrotnie – w chwili pierwszego usunięcia. Dłużnikami w przypadku usunięcia towaru spod dozoru celnego będą; • osoby, które usunęły towar spod dozoru celnego, • osoby uczestniczące w usunięciu towaru, • osoby wiedzące lub przy zachowaniu należytej staranności mogące się dowiedzieć, że towar został usunięty spod dozoru celnego, • osoby, które przechowywały towar usunięty spod dozoru celnego, ewentualnego nabyły na wspólnym obszarze celnym.

Zabezpieczenie kwoty długu celnego Zabezpieczenie kwoty wynikającej z długu celnego składane jest w celu zagwarantowania jego uiszczenia i ustalane jest w odniesieniu do operacji z zakresu przywozu towarów z krajów trzecich na wspólnotowy obszar celny. W przypadku niewykonania obowiązku przez zobowiązanego – dłużnika istnieje możliwość skorzystania, zaspokojenia roszczenia ze złożonego zabezpieczenia.

Elementami kalkulacyjnymi określane są środki służące do obliczenia kwoty długu celnego, a więc należności celnych związanych z obrotem towarowym z krajami trzecimi. Odnoszą się one bezpośrednio do towaru będącego przedmiotem przywozu na wspólny obszar celny lub wywozu ze wspólnego obszaru celnego. Elementami kalkulacyjnymi są: n n n taryfa celna, pochodzenie towarów, wartość celna towarów.

Taryfa celna jest usystematyzowanym – według ustalonej scalonej nomenklatury – zbiorem towarów wyrażonych w postaci kodów taryfowych, które występują w obrocie towarowym z krajami. Poszczególnym kodom taryfy celnej przyporządkowane są właściwe stawki celne i środki taryfowe. Współczesne warunki handlu zagranicznego stwarzają konieczność ujednolicenia klasyfikacji i identyfikacji wszystkich towarów będących przedmiotem międzynarodowego obrotu towarowego.

Wspólnotowa taryfa celna zawiera następujące elementy: n n Scaloną Nomenklaturę Towarową, każdą inną nomenklaturę, utworzoną w oparciu o Scaloną Nomenklaturę, która obowiązuje na wspólnym obszarze celnym w celu stosowania środków taryfowych w obrocie towarowym z krajami trzecimi, stawki celne i pozostałe opłaty pobierane w stosunku do towarów w obrocie towarowym zgodnie ze Scaloną Nomenklaturą tj. cła i należności określone w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) lub opłaty ustanowione w odniesieniu do wyodrębnionych towarów rolnych uzyskanych w wyniku przerobu produktów rolnych, preferencyjne środki taryfowe wskazane w umowach międzynarodowych zawartych przez Wspólnotę z poszczególnymi krajami lub grupami krajów, które przewidują stosowanie preferencyjnych środków taryfowych w obrocie towarowym pomiędzy stronami umów,

Wspólnotowa taryfa celna zawiera następujące elementy: n n n jednostronnie wprowadzone przez Wspólnotę środki taryfowe w obrocie towarowym z wybranymi krajami, grupami krajów lub terytoriami, autonomiczne zawieszenia stawek celnych umożliwiające obniżenie należności celnych na określone towary lub zwolnienie z tych należności w stosunku do wybranych towarów, inne środki taryfowe w obrocie towarowym z krajami trzecimi przewidziane we wspólnotowym porządku prawnym.

W międzynarodowym obrocie towarowym prowadzonym przez poszczególne państwa lub ugrupowania państw za pomocą instrumentów polityki celnej elementem istotnym jest pochodzenie towaru. Pochodzenie towaru to określenie ekonomicznej przynależności towaru do danego państwa lub ugrupowania państw. Precyzyjne wskazanie tej przynależności będzie mogło spowodować zastosowanie w stosunku do towarów przywożonych na określony obszar celny preferencyjnych instrumentów polityki celnej np. uprzywilejowanych - obniżonych stawek celnych.

Mając na uwadze potrzebę precyzyjnego określenia pochodzenia towaru w obowiązujących regulacjach prawnych wprowadzono zasady pozwalające na identyfikację ekonomicznej przynależności towaru do danego państwa lub ugrupowania państw. Zasady te zostały określone regułami pochodzenia. W związku z tym regulacje wspólnotowe rozróżniają; reguły niepreferencyjnego pochodzenia towaru reguły preferencyjnego pochodzenia towaru.

Wspólnotowe reguły niepreferencyjnego pochodzenia towarów służą do następujących celów : ü stosowania Taryfy Celnej w szczególności postanowień dotyczących ceł, należności przywozowych ustanawianych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz stosowania autonomicznego zawieszania cła lub zwolnień z należności celnych i stosowania innych środków taryfowych przewidzianych innymi przepisami wspólnotowymi, ü stosowania obowiązujących środków pozataryfowych w obrocie towarowym pomiędzy krajami wspólnoty a krajami trzecimi, ü sporządzania i wydawania świadectw pochodzenia towarów. Towarami pochodzącymi wg kryteriów niepreferencyjnego pochodzenia są towary całkowicie uzyskane, wyhodowane, wyprodukowane w danym kraju wyłącznie z materiałów całkowicie uzyskanych, wyhodowanych lub wyprodukowane z materiałów niepochodzących ale po zastosowaniu szczególnej obróbki lub przetworzenia.

Wspólnotowe reguły preferencyjnego pochodzenia towarów służą zastosowaniu szeregu preferencji w przywozie towarów na wspólny obszar celny. Należą do nich preferencje przyznawane na podstawie umów międzynarodowych lub przyznawane autonomicznie przez Wspólnotę Do preferencji udzielanych przez Wspólnotę na zasadzie wzajemności można zaliczyć następujące kraje i ugrupowania gospodarcze; • Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria, Islandia, • Macedonii, Chorwacji, Algierii, Tunezji, Maroku, Izraelowi, Autonomii Palestyńskiej, Egiptowi, Jordanii, Libii, Syrii, Andorze, San Marino, Meksykowi i Chile,

Do autonomicznych preferencji przyznanych przez Wspólnotę jednostronnie można zaliczyć; • Generalny System Preferencji (GSP), z którego korzystają kraje najbiedniejsze i kraje rozwijające się; • niezależnie od systemu GSP funkcjonuje system AKP dotyczący krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku, które są stronami Umowy z Cotonou; • inne preferencyjne postanowienia m. in. regulacje dotyczące Zachodnich Bałkanów (Serbia i Czarnogóra, Albania, Bośnia i Hercegowina).

Wartość celna towarów w międzynarodowym obrocie towarowym ustalana jest w celu praktycznego stosowania taryfy celnej tj. - obliczania wysokości należności celnych, - stosowania środków pozataryfowych wprowadzonych przepisami wspólnotowymi. Wartość celna stanowi również podstawę do ustalenia należności podatkowych pobieranych od towarów przywożonych z krajów trzecich na wspólny obszar celny, do których zaliczamy podatek akcyzowy i podatek od towarów i usług.

Wartości transakcyjnej jest cena zapłacona lub należna za towar sprzedany w celu przywozu na wspólny obszar celny. Uznanie jej jest uzależnione od przedstawienia organowi celnemu wiarygodnych dokumentów na podstawie, których dokonany został ich zakup w celu przywozu na wspólny obszar celny. Dokumentami najczęściej stosowanymi w międzynarodowym obrocie towarowym potwierdzającymi zawarcie transakcji kupna – sprzedaży są faktury. Faktury występujące w międzynarodowym obrocie towarowym; - faktura handlowa, - faktura pro – forma, - faktura prowizoryczna, - faktura celna, - faktura konsularna.

Przepisy wspólnotowego prawa celnego określają, że do wartości transakcyjnej; Doliczane są koszty towarów i usług poniesionych poza wspólnym obszarem celnych a poniesione w związku z realizacją operacji importowych np. koszty załadunku towarów lub koszty opakowań jeżeli nie są wliczone do ceny transakcyjnej towaru. Nie są doliczane koszty towarów i usług poniesione na wspólnym obszarze celnym związane z realizacja operacji importowych np. koszty transportu i ubezpieczenia po przekroczeniu granicy Unii Europejskiej.

Wspólnotowy Kodeks Celny określa metody zastępczych służące od ustalenia wartości celnej towaru przywożonego na wspólny obszar celny. Należą do nich następujące metody: metody wartości transakcyjnej towarów identycznych metody wartości transakcyjnej towarów podobnych metody wartości opartej na cenie jednostkowej metody wartości kalkulowanej metody ostatniej szansy

Dług celny, o którym został powiadomiony dłużnik, powinien zostać przez niego uiszczony w wyznaczonym terminie. Dotyczy to sytuacji, gdy dłużnik nie korzysta z żadnych ułatwień płatniczych. Termin ten powinien zostać tak wyznaczony, aby nie przekraczał 10 dni, licząc od dnia powiadomienia dłużnika o kwocie należności, a w przypadku ułatwień płatniczych termin ten powinien zostać wyznaczony w taki sposób, aby uniemożliwiał dłużnikowi uzyskanie korzystniejszego terminu na uiszczenie należności, niż ten, jaki by był możliwy w przypadku ich zastosowania.

Instytucja odroczenia płatności należności celnych uregulowana we wspólnotowym prawie celnym zawiera w swym zakresie nie tylko przesunięcie w czasie terminu płatności należności, ale również, po spełnieniu określonych wymogów, możliwość zbiorczego dokonywania płatności należności powstałych w pewnym okresie. Odroczenie płatności dotyczy wyłącznie należności powstałych na skutek przyjęcia zgłoszenia celnego i dodatkowo również należności wynikających z decyzji uznającej to zgłoszenie celne za nieprawidłowe.

Odroczenie płatności należności celnych praktycznie może mieć miejsce w trzech formach. Pierwsza forma przewiduje udzielenie pozwoleń oddzielnie dla każdej kwoty należności celnych zaksięgowanej na skutek przyjęcia zgłoszenia celnego (księgowanie w terminie 2 dni od dnia zwolnienia towaru) lub wydania decyzji o uznaniu tego zgłoszenia za nieprawidłowe (księgowanie w terminie 2 dni od dnia wydania decyzji). Druga forma to odroczenie całościowe dla wszystkich należności celnych zaksięgowanych (w terminie 2 dni od dnia zwolnienia towaru) w okresie wyznaczonym przez organ celny.

Trzecia forma to również całościowe odroczenie dla wszystkich należności celnych podlegających, za zgodą organu celnego i pod warunkiem zabezpieczenia pokrycia kwoty długu celnego, łącznemu księgowaniu po upływie wyznaczonego okresu, w którym zostały zwolnione towary (księgowanie w terminie 5 dni od daty upływu wyznaczonego okresu). Pozwolenie na odroczenie należności celnych może być udzielone dłużnikowi, który złoży zabezpieczenie, a w prowadzonej działalności gospodarczej, wykazuje się w relacjach z organami celnymi solidnością i wiarygodnością ocenianą na podstawie dwóch kryteriów, do których należy: • nie popełnienie poważnego lub powtórnego naruszenia przepisów prawa celnego, • zapewnienia gwarancji należytego wykonania obowiązków wynikających z przepisów prawa celnego.

Dług celny wygasa: - przez uiszczenie kwoty należności, - w wyniku przedawnienia, - przez umorzenie kwoty należności, - w razie unieważnienia zgłoszenia celnego - gdy towary przed ich zwolnieniem zostały zajęte i orzeczono ich przepadek, - zniszczono towary niewspólnotowe na polecenie organu celnego, - towar niewspólnotowy stały się przedmiotem zrzeczenia na rzecz Skarbu Państwa, - towar niewspólnotowy utracono ze względu na ich charakter, wypadek losowy lub działanie siły wyższej,

Dług celny wygasa: - w wypadku zajęcia i orzeczenia przepadku towarów niewspólnotowych nielegalnie wprowadzonych, wobec których powstał dług celny, - w wypadku unieważnienia dokumentów wymaganych do uzyskania preferencji taryfowych. Wygaśnięcie długu celnego powoduje zwrot złożonego zabezpieczenia kwoty wynikającej z długu celnego. Do kwoty zwracanego zabezpieczenia nie dolicza się odsetek.

Wspólnotowy Kodeks Celny definiuje pojęcie zwrotu i umorzenia należności celnych pierwotnie pobranych od towarów przywożonych z krajów trzecich na wspólny obszar celny. Pod pojęciem zwrot należności celnych należy rozumieć jako zwrot całości lub części należności celnych przywozowych lub wywozowych. umorzenie należności celnych oznacza decyzję o odstąpieniu od pobrania w całości lub w częściowy długu celnego bądź decyzję unieważniającą w całości lub w części zaksięgowanie kwoty należności przywozowych lub wywozowych, które nie zostały uiszczone.

Dziękuję za uwagę.