Улы өсімдіктердің токсикалық әсерінің ерекшеліктері Қабылдаған: Байзолданов Т Орындаған: Қойлыбаева М
Улы өсімдіктердің токсикалық классификациясы Улы өсімдіктер деп - ең аз мөлшерде токсикалық заттарды (фитотоксиндер) бөліп, жануар немесе адам ағзасының жарақаттануына немесе өліміне әкелетін өсімдіктерді айтады.
Улы өсімдік Улы ағзалары мен өсімдік текті улардың химиялық құрамы Акация белая Ақ мамыргүл Robinia pseudoacacia L. Қабығы мен тамыры. токсальбумин робин бар Аконит. Аюот Aconitum exelsum Reichb. Өсімдіктің жерасты мүшелері. Аюоттың тамырына ақжелпектің (хрен) иісі тән. Гүлдеу кезеңінде улы алкалоидтар аконитин, мезаконитин және гипаконитин жиналады. Белена черная Қара меңдуана Hyoscyamus niger L. Өсімдіктің барлық ағзасы. Гиосциамин, атропин және скополамин алкалоидтары бар Бузина вонючая Сасаық аю бадам Sambucus ebulus L. Сүйектерде, әсіресе жетілмеген. гликозид амигдалин бар
Горицвет Жанаргүл Adonis vernalis L. Өсімдіңтің барлық ағзалары. Адонитоксин, цимарин, дигитоксин, дигоксин — жүрек гликозидтері мен сапониндер бар. Дурман обыкновенный, или вонючий Кәдімгі немесе сасық меңдуана Datura stramonium L. Тұқымы мен жапырағы. Гиосциамин и скополамин бар Заманиха высокая Echinopanax elatum Тамыры мен тамырсабағы. Әртүрлі токсикалық сапониндер бар. Красавка (белладонна) обыкновенная Кәдімгі итжидек Atropa belladonna L. Өсімдіктің барлық ағзалары. Атропин, гиосциамин бар Ландыш майский Көктемгі меруертгүл Convallaria majalis L. Өсімдіктің жерүсті бөліктері. Конваллотоксин, конваллозид гликозидтері бар. Мак снотворный Ұйықтатқыш көкнәр Papaver somniferum L. Тұқымдық себетшелер. Апиын тобының алкалоидтары (морфин, кодеин, папаверин) бар
Наперстянка пурпуровая и шерсистая , ржавая Күлгін және түкті оймақгүл, тотты Digitalis purpurea, Digitalis lanata, Digitalis ferruginea Надземная часть растения, нектар. Содержат сапонины и гликозиды (дигитоксин, дигоксин) Олеандр обыкновенный Кәдімгі олеандр Nerium oleander L. Өсімдіктің барлық бөліктері. Олеандрин, аденериин гликозидтері бар. Папоротник мужской Еркек қырыққұлақ Dryopteris filixmas Тамырсабағы. Фильмарон және филиксин қышқылы бар Полынь цитварная Цитварлы дермене Artemisia cina Berg. Жапырақтары, жас бұтақтары, әсіресе гүлді кәрзеңкелері. Сантонин бар Софора Sophora Тұқымдары. Пахикарпин, софорамин және матрин алкалоидтары бар. Спорынья Қастауыш Claviceps purpurea Эрготцмин, эргометрин алкалоидтары мен гистамин және ацетилхолин бар
Термопсис ланцетный Thermopsis lanceolata Өсімдіктің барлық бөліктері, әсіресе жапырағы мен тұқымы. Термопсин және цитизин (тұқымында) алкалоидтары бар Чемерица Лобеля Лобель марал құлақ Veratrum lobelianum Өсімдіктің барлық бөліктері, әсіресе тамыры мен тамырсабағы. Протовератрин, вератрозин алкалоидтары бар. Чистотел большой Үлкен сүйелшөп Chelidonium majus Өсімдіктің жерүсті бөлігі. Сүттіген шырынында хелидонин, хемурин сияқты алкалоидтар бар
Щитовник мужской (папоротник мужской) — Еркек қырыққұлақ - Dryopteris filix-mas (L. ) Schott. Қырықаяқтылар тұқымдастығы — Polypodiaceae Улану сипаты: өзіндік емдеуде препараттың дозасын артық қолданудан болады. Негізгі заттары майда ериді. Қырыққұлақпен бірге майлы тағамдарды қолданатын болса, олар оның сіңуін тездетіп интоксикацияны шақыруы мүмкін. Негізгі белгілері: жүрек айну, құсу, іш өту, іштің ауыруы, бас айналу мен көздің нашар көруі. Ұйқышылдық, АҚ төмендеуі, жүкті әйелдерде түсік болуы мүмкін. Алғашқы көмек: белсендірілген көмірдің сулы ерітіндісімен ішті ұзақ жуу, тұзды іш жүргізетін препараттар, ыстық су ішу. Практикалық маңызы: құрттарға қарсы препарат.
Химиялық құрамы альбаспидин флаваспидиновая кислота R=H флаваспидин R=OCH 3
Багульник болотный, Сазды қазанақ — Ledum palustre аршагүл тұқымдастығы — Ericaceae Улану сипаты: ішке қабылдағанда, тері мен шырышты қабаттардың зақымдалуында болуы мүмкін. Негізгі белгілері: әлсіздік, ұйқышылдық, жүрек айну, құсу, АҚ төмендеуі, тахикардия, тершеңдік. Ауыр жағдайларда тыныс алудың бұзылуы, тұншығу. Алғашқы көмек: белсендірілген көмірді қабылдау. Практикалық маңызы: қақырық түсіруші, бактерицидті ДҚ.
Химиялық құрамы Эфир майы улы, құрамына: ледол, цимол, палюстрол, гликозид арбутин, андромедотоксин жіне т. б. ледол арбутин Ледол тітіркендіргіш әсер көрсетіп, АІЖ қабынуына әкеледі. оказывает раздражающее действие и может вызвать воспаление желудочно-кишечного тракта. Жоғарғы дозада эфир майлары ОЖЖ тежеп, сал ауруын шақырады.
Белена черная, Қара меңдуана — Hyoscyamus niger L. Алқа тұқымдастығы — Solanaceae Улану сипаты: майлы дәндерін жеген кезде және артық дозада болуы мүмкін. Негізгі белгілері: сандырақ түрінде болуы мүмкін. Ауыздың құрғауы, қатты шөлдеу, жұтудың қиындауы, жүректің қағуы, тахикардия. Бет терісінің гиперемиясы, көз қарашығының үлкеюі, жарықтан қорқу. Алғашқы көмек: белсендірілген көмір, 15— 20 мин соң калий перманганаты ерітіндісімен жуу. Практикалық маңызы: спазмолитик және ауырсынуды басатын.
Химиялық құрамы гиосциамин (атропин) скополамин
Наперстянка крупноцветковая , Ірі гүлді оймақгүл — Dygitalis grandiflora Mill. Сабынкөк тұқымдастығы— Scrophulariaceae Улану сипаты: жүрек айну, құсу, брадикардия, экстрасистолия, жүректің тоқтауы. Оймақгүл сапониндері жергілікті тітіркендіргіш және гемолитикалық әсер көрсетеді. Алғашқы көмек: белсендірілген көмір немесе 0, 5% танин ерітіндісімен жуу, тазартқыш клизмалар. Практикалық маңызы: жүрек гликозидтері
Бузина травяная Шөпті аюбадам Гармала обыкновенная Кәдімгі адыраспан
Донник лекарственный Дәрілік түйежоңышқа Дурман обыкновенный Кәдімгі сасықмеңдуана
Мак снотворный Ұйықтатқыш көкнәр Чистотел большой Үлкен сүйелшөп
Токсикалық қорғаныс механизмдері Ащы дәм, өткір жағымсыз иіс, эфир майларының, гликозидтердің, сапониндердің, қышқылдардың, таниндердің, оксалаттар мен басқа да улы, сілтілі және тұтқыр заттар – өсімдіктердің өзін қорғап қалу үшін негізгі заттары. Құрғаққа төзімді өсімдіктердің токсикалық әсерінің жоғарылылығы ылғалдың жоқтығы мен қатты ыстықтың әсерінен өсімдіктің зақымдалған бөлігінің қайта қалпына келуінің қиындығымен түсіндіріледі. Мысалы, құрғаққа төзімді суккулентті тұқымдастықтан кактусты және жасаңшөпті салыстырсақ, құрылысы ұқсас болғанмен қорғаныс құралдары әртүрлі. Кактусты өсімдіктер инемен қорғанса, жасаңшөп өсімдіктерінде ащы және сілтілі сапониндер бар.
Кейбір жағдайларда қоршаған орта қорларына байланысты өсімдіктер арасында бәсекелестік туындайды. Бұл жағдайда қолданылатын қорғаныс механизмі – аллелопатия деп аталады, яғни жанында орналасқан өсімдіктерді терпенді фитотоксиндермен ауа және тамыр бөлінділері арқылы улау. Дистанционды қорғаныс механизмі – қоршаған ортаға токсикалық заттарды бөлу.
Улы өсімдіктердің токсикалық әсерінің ерекшеліктері Бірдей өсімдіктердің әртүрлі топ жануарларына токсикалық әсері әртүрлі. Мысалы, сасық меңдуана мен итжидек адам ағзасына қатты токсикалық әсер көрсетсе, кеміргіштерге, тауықтарға, иттерге және басқа да құстарға қауіпсіз, бірақ үйректер мен балапандардың улануына әкеледі. Меруертгүлдің улы жемістері түлкілердің улануын шақырмайды және иттерде құрттан тазалаушы ретінде қолданылады. Өсімдіктердің екіншілік метаболизм өнімдері жәндіктерге улы болса, жоғары санаттағы жануарларға ондай әсер көрсетпейді. Себебі, жәндіктер өсімдікті зақымдайтын жануарлар қатарына жатады. Қорғаныш құралы ретінде…
Өсімдіктермен улану көбіне тағам арқылы (алиментарлы) болады. Ол жалпы резорбтивті әсермен сипатталады. Сирек токсикалық әсер улы заттармен дем алғанда болады. Сонымен қатар, тері мен шырышты қабаттың жанасуы әсерінен әртүрлі аллергиялық реакциялар көрінеді. Өндірістік улану. ДӨШ жинау, дайындау, өңдеу жұмыстары кезіндегі немесе древесинаны өңдеу және қайта өңдеу жұмыстары кезінде.
Улану өсімдік текті заттарды балмен араластырып қолдану арқылы да болады. Бал қоршаған ортада өсімдіктің улы шаңдарымен былғанады. Сондай-ақ, сүт және етпен (токсикалық заттарды жануарлар жегеннен кейін) улануға болады. Сүттің бұзылуын құрамында ащы, ароматты, қара май, кремнезем, оксалаттары бар өсімдектер шақырады. Респираторлы (дистанционды) улану хош иісті гүлдердің арасында көп жургенде болады. Бас айналу, тұншығу, түшкүру, жөтелу, көзден жас ағу, мұрынның бітелуімен сипатталады. Улану адамдардың өсімдіктерді шатастыруынан да болады. Мысалы, убалдырғанның жапырақтары ақжелкенмен (петрушка) шатастырылып, дәмдеуіш ретінде қолданылуы мүмкін.
Негізгі токсикалық заттар Алкалоидтар; Органикалық қышқылдар; Липидтер; Терпеноидтар; Стероидты гликозидтер; Сапониндер; Ілеспелі заттар немесе таниндер; Кумариндер; Антрахинондар.
Алкалоидтарды қымыздық қышқылын пайдалану арқылы оқшаулау әдістемесі (Васильеваның) 100 грамм ұсақ майдаланған мәйіт материалдарын сыйымдылығы 500 мл колбаға енгізеді. Мәйіттік материалдарға р. Н=2, 0. . . 3, 0 дейінгі қымыз қышқылының ашыған сулы ерітіндісіне қаныққан 200 мл суды құяды. Биологиялық материалдардың қоспасын және ашыған суды, 2 сағатқа колбаның ішіндегіні әр кезде қозғай отырып қалдырады. Көрсетілген уақыттан кейін сығындыны мәйіттік материалдардан құйып алып, суымен бір сағат ішінде суытады, р. Н=2, 0. . . 3, 0 дейінгі ашыған қымыз қышқылымен, одан кейін мәйіттік материалдардың ашыған қышқыл сулы сығындысын құйып алады. Сүзілген сығындыны центрифугалауға жеткізеді. Центрифужды стақаннан алынған тұнбаның үстіндегі сұйықтықты бөлетін құйғыға ауыстырады. Бұл сұйықтықты 4 мәрте хлороформның (20 мл) жаңа сұйықтығымен шайқайды. Қышқыл ортадан алынған хлороформды сығындыларды біріктіреді және қышқыл ортадан алынған хлороформмен экстракцияланатын, улы заттардың бар-жоғына зерттейді. Өлшегіш құйғыда қалған сулы сығындыны 25%-дық аммиак ерітіндісімен р. Н=10ға дейін қышқылдайды және хлороформ қосып (әрқайсысы 20 мл-ден) 4 мәрте шайқап араластырады. Сілтілік ортадан алынған хлороформ сығындыларын біріктіреді, және алколоидтарға, олардың синтетикалық баламаларына және басқа негізгі сипатты органикалық заттарға зерттейді.
Стасс-Отто әдісі. Оқшаулау барысы. 100 гр майдаланып туралған биологиялық материалды 500 мл көлемі бар аузы кең шыны ыдысқа енгіземіз, үстіне (96˚С) этил спиртін биологиялық материалдың бетін көмгенге дейін құямыз. Бұл қоспаны 10%-тік спирттік қымыздық қышқылымен р. Н-2 -3 дейін қышқылдаймыз. Колбаның аузын тығынмен жеңіл жауып, арагідік шайқап, бір тәулік бойы жылы жерге (2530˚С) қояды. Сол уақыттан кейін қышқылды спирттік сығындыны бөліп алады. Биологиялық материалды 10%-тік қымыздық қышқылымен р. Н-2 -3 дейін қышқылданған этил спиртімен тұнбалау 3 мәрте жүргізеді( тәулік бойы). Биоматериалдардан алынған қышқылды спирттік сығындыларды біріктіріп фарфор табақшасына енгізеді. Биологиялық материалды сүзіп, сүзгіні этил спиртімен жуады. Бұл жуындыны алынған сығындыға қосып қояды. Біріккен спирттік сығындыларды 40˚С дейін қыздырылған су моншасында қоюландырады. Қоюландырылған сұйықтыққа шыны таяқшасымен араластырып, тұнба түсуі аяқталғанға дейін, (96˚С) этил спиртін құямыз. Түзілген тұнбаны сүзіп, сүзгіні этил спиртімен жуады.
Фильтратты жоғарыда жазылғандай тағы да су моншасында қоюландырамыз. Бұл сұйықтықтағы қоспаларды этил спиртімен тұндырамыз. Этил спиртінің көмегімен спиртті фильтраттарды қоюландыру және қоспаларды тұндыруды бірнеше рет жүргізеді (тұнба түзілуі аяқталғанға дейін). Осындай әдіспен тазаланған сұйықтыққа 25 мл су құямыз. Егер де бұл кезде тұнба түзілсе, онда оны сүзіп аламыз. Қышқылды сулы спиртті сұйықтықты бөлгіш воронкаға енгізіп, 15 мл хлороформ құйып, жеңіл түрде 5 минуттай шайқайды, хлороформ қабатын бөліп алады. Қышқылды сулы спиртті сұйықтықты тағы да 2 -3 мәрте жаңадан құйылған хлороформмен (15 мл) шайқайды. Бөлініп алынған хлороформды қабаттарды біріктіріп, қышқыл ортада органикалық еріткіштермен экстракцияланатын улы қосылыстарды анықтауға пайдаланылады. Бөлінгіш воронкада қалған қышқылды сұйықтықты 25%-ті аммиак ерітіндісімен р. Н-9 -10 дейін сілтілейді. Осы сілтілі сұйықтықтан алколоидтар мен басқа улы заттарды хлороформның көмегімен 3 мәрте (15 мл-ден) экстракциялайды. Хлороформды сығындыларды біріктіріп алколоидтар мен басқа да улы заттарды анықтауға пайдаланылады.
Хинин, түрлі хинн ағашының тамырынан алынатын алколоид болып табылады. Бұл тамырдың құрамында хининнен басқа, хинидин, цинхонидин және басқа да алколоидтар бар. Хинин молекуласының құрамына – СН – ОН тобының атомымен байланысқан хинолинді және хинуклидинді цикл кіреді. Медицинада хинин гидрохлориді, дигидрохлориді және сульфаты қолданылады. Хинин негізі этил спиртінде (1: 1), хлороформда (1: 3), сумен қаныққан диэтил эфирінде (1: 4) ериді, суда әлсіз ериді. Хинин гидрохлориді этил спиртінде (1: 1), хлороформда (1: 2, ), суда (1: 23) ериді, диэтил эфирінде әлсіз ериді. Хинин сульфаты этил спиртінде (1: 95) ериді, суда (1: 810), диэтил эфирі және хлороформда әлсіз ериді. Хинин сілтілі сулы ерітінділерден органикалық еріткіштер арқылы экстракцияланады. Хининнің көп мөлшері хлороформмен р. Н =9 -10 ортада экстракцияланады. Хининді анықтау. Алколоидтарды топтық тұндыру реактивтерімен реакциясы. Хинин топтық алколоидтарды тұндыру реактивтерімен: Бушард, Драгендорф, Майер, Зонненшейн реактивтерімен тұнба береді. Бушард реактиві. 10 -15 мл суда 2 г калий иодидін ерітеді.
Таллейохинді реакция. Реакцияның орындалуы. Зерттейтін ерітіндіні құрғағанша кептіреді. Құрғақ қалдыққа 1 мл су қосады. Алынған ерітіндіге тамшылатып әлсіз сары түс болғанша бромды су қосады. Әлсіз сары ерітіндіге бірнеше тамшы аммиак ерітіндісін қосқанда ашық-жасыл түс пайда болады. Ол бейтарап реакцияда көгереді, ал қышқыл қосса қызыл немесе күлгін түске айналады. Жасыл түсті сұйықтықты хлороформмен араластырғанда хлороформды қабат жасыл түске өтеді. Реакцияның орындалуына зерттелетін заттың концентрациясы, қосылатын реактивтердің көлемі әсер етеді. Реакцияға амидопирин, антипирин, кофеин және т. б. кедергі жасайды. Хининді хромотография әдісімен анықтау. Ол үшін жұқа қабаттағы сорбентті хромотография әдісі қолданылады. Бұл мақсатта, морфинді анықтаудағы әдістерді қолданады. Хроматограммадағы хининнің дағы қоңыр -қызғылт түсті (Rf=0, 39± 0, 01) болады. Хининді УК және ИҚ- спектрлері бойынша анықтау. Хининнің негізі этил спиртінде 236, 278 және 332 нм толқын ұзындығында жұтылу аймағына ие
Морфинді анықтау. Алколоидтарды топтық тұндыру реактивтерімен реакциясы. Морфин алколоидтарды топтық тұндыру реактивтерімен (Бушард реактиві, Драгендорф, Майер, Занненшейн) тұнба береді. Түсті реакциялар морфин қаныққан азот қышқылымен Манделина, Марки, Фреде и Эрдман реактивтерімен түс береді. Бұл реакциялар жоғарыда көрсетілген. Пеллагри реакциясы. Реакцияның орындалуы. Пробиркаға бірнеше тамшы хлороформды сығындыны құйып, құрғағанша кептіреді. Құрғақ қалдыққа 1 -2 тамшы концентрлі тұз қышқылын қосады. Құрғақ қалдық ерігеннен кейін пробиркаға 1 -2 тамшы концентрлі күкірт қышқылын құйып, қоспаны су моншасында тұз қышқылы толық буланғанша (выпаривания) қыздырады. Бұдан кейін сұйықтықты тағы да 15 минуттай қыздырады, мұздатып оған 2 -3 мл су қосады. Егер тұнба түзілсе, ол тұнбаны бірнеше мл сұйытылған тұз қышқылында ерітеді. Алынған ерітіндіні 10% натрий карбонатымен бейтараптайды және оған 2 -3 тамшы иодтың спирттік ерітіндісін қосады. Сол кезде жасыл түс пайда болады. Оған 0, 5 -1, 0 мл диэтил эфирін қосып араластырса, сулы қабат жасыл түсті сақтап қалады, ал эфир қабаты қоңыр түске боялады. Бұл реакцияға иодтың артық мөлшері, оның түсі соңғы өнімнің түсіне кедергі етеді. Пеллагри реакциясын басқа заттарда (кодеин, этилморфин, диацетилморфин, опоморфин, және т. б. )
Темір (ІІІ) хлоридімен реакциясы. Фарфор табақшасына бірнеше тамшы хлороформды сығындыны құйып, бөлме температурасында құрғағанша кептіреді. Құрғақ қалдыққа 1 -2 тамшы жаңадан дайындалған 2% темір (ІІІ) хлориді ерітіндісін қосады. Егер морфин болса көк түс пайда болады. Иодонат қышқылымен реакциясы. Морфиннің ерітіндісін күкірт қышқылымен әлсізқышқылданған иодонатты қышқыл ерітіндісімен немесе иодиттері жоқ калий иодаты ерітіндісімен араластырғанда, бос иод бөлінеді. Оны хороформмен араластырса ол хлооформды қабатқа өтіп, күлгін түске бояйды. Бұл реакцияны биологиялық материалдан морфиннің бөлініп хлороформды сығындыға өтетін кейбір қоспаларда береді. Сол үшін бұл реакцияны морфинді препаратта сондайақ дәрілік заттардың қоспасында анықтауда қолдануға болады. Калий гексацианоферраты және темір (ІІІ) хлоридімен реакциясы. Зерттелетін заттың сулы ерітіндісіне бірнеше тамшы калий гексацианоферраты ерітіндісін және темір (ІІІ) ерітіндісінің қоспасын қосады. Егер морфин болса, көк түс немесе көк тұнба пайда болады. Бұл реакцияны кейбір биологиялық материалдардан алколоидты сығындыға өтетін қоспалар да береді. Сондықтан бұл реакцияны морфинді дәрілік қоспада және биологиялық материалдардан алынған таза сығындыда анықтауға қолданады.
Хроматография әдісі. Хроматографиялық пластинканың бастапқы сызығына хлороформды сығындыны енгізеді. Оң жағына 2 см ара қашықтықта «Куәгер» (0, 01%морфиннің хлороформды ерітіндісі) ерітіндісінің 1 тамшысын тамызады. Оны ауада кептіреді. Кейін пластинканы (эфир-ацетон-25% амммиак 40: 2) еріткіштерінің буымен қаныққан хроматографиялық камераға салады. Еріткіштер жүйесі бастапқы сызықтан 10 см көтерілгенде пластинканы шығарып, кептіреді. Кейін оны Мунье бойынша модифицирленген Драгендорф реактивімен бүркеді. Егер морфин болса, хроматограммада қызғыш-сары (Rf =0, 18± 0, 01) дақ пайда болады. Мунье бойынша модифицирленген Драгендорф реактивінің дайындалуы жоғарыда көрсетілген. Морфинді УК және ИҚ спектрлері бойынша анықтау. Морфиннің спиртті ерітіндісі 287 нм толқын ұзындығында жоғары жұтылу аймағына ие болады. 0, 1 н натрий гидрооксидіндегі ерітіндісі 250, 296 нм толқын ұзындығында жоғары жұтылу аймағы байқалады. 0, 1 н күкірт қышқылындағы ерітіндісі
Атропинді анықтау. Алкалоидтарды топтық тұндыру реактивтерімен реакциясы. Атропин Бушард, Драгендорф, Майер реактивтерімен тұнбаға түседі. Витали -Морен реакциясы. Реакциның орындалуы. Фарфор ыдысына бірнеше тамшы зерттелетін заттың хлороформды ерітіндісін тамызып, бөлме температурасында құрғағанша кептіреміз. Құрғақ қалдыққа 1 мл қанық азот қышқылын қосып, сұйықтығын қайнап тұрған су моншасында, қыздырып кептіреміз. Бұл кезде құрғақ қалдық сары түске өтеді. Құрғақ қалдықтың бір шетіне 3 -5 тамшы ацетонды, ал екінші шетіне 1 -2 тамшы 10% калий гидроксидінің спирттік ерітіндісін тамыз. Көрсетілген ертінділер құрғақ қалдықпен қосылғанда тез жойылатын күлгін түс пайда болады. Бұл түстің пайда болуы зерттелетін ерітіндіде атропиннің барлығын көрсетеді. Атропинді ашу шегі 1 мкг. Бұл реакцияға атропиннен басқа гиосциамин, скополамин, вератрин, стрихнин және басқа да заттар түседі. Аталған заттар болған жағдайда түсі өзгеше және атропиннің түсіне қарағанда тезірек жойылатын түстер пайда болады.
П-диметиламинобензальдегид және күкірт қышқылымен реакциясы. 23 тамшы зерттелетін ерітіндіге 3 -5 тамшы 0, 5 Пдиметиламинобензальдегидтің қанық күкірт қышқылындағы ерітіндісін қосамыз. Сұйықтықтарды араластырып 10 минут қайнап тұрған су моншасында қыздырамыз. Атропин бар болған жағдайда шие-қызыл түске, кейін сиякөк түске өтетін қызыл түс пайда болады. Бұл реакцияға гиосциамин және скополамин түседі. Морфин және кодеин болған жағдайда күлгін түске өтпейтін қызыл түс пайда болады. Кокаин Пдиметиламинобензальдегидпен түсті реакция бермейді. Пдиметиламинобензальдегид және күкірт қышқылымен реакциясын негізінен атропинді ашуға және бұл алкалоидты кокаиннен ажырату үшін қолданылады. Рейнеке тұзымен реакция. Зерттелетін заттың құрғақ қалдығын 1 тамшы 0, 1 н тұз қышқылы ерітіндісінде ерітеді. Пайда болған ерітіндінің жанына жаңадан дайындалған 1% Рейнеке тұзы ерітіндісінің 1 тамшысын құямыз. (NH 4 Cr (NH 3)2(SCN 4) Бұл ертінділерді қосқанда ашық күлгін түсті тез кристаллды түрге өтетін аморфты тұнба пайда болады. Ұштары ромб пішінді кристалл бірікпелерінің пайда болуы сынамада атропин барлығын көрсетеді. Сынамада атропинді ашу шегі 0, 1, мкг.
Пикрин қышқылымен реакциясы. Атропин 0, 5% пикрин қышқылы ерітіндісімен ашық-сары түсті пластина түрінде немесе олардың бірікпесі түріндегі кристаллдар түзеді. Бұл тұнба 1520 минуттан кейін пайда болады. Пикрин қышқылымен реакциясы, Рейнеке тұзымен реакциясындай орындалады. Атропинді ашу шегі 5 мкг. Атропинді хроматографиялық әдіспен анықтау. Атропинді жұқа қабатты силикагельді хроматографиялық анықтау әдісі, кодеинді анықтау әдісіндей. Хроматографиялық пластинкада атропин қызғылт-қоңыр түсті дақ түзеді. (Rf=0, 26± 0, 01). Атропинді УК и ИҚ-спектрі бойынша анықтау. Атропиннің 0, 1 н күкірт қышқылы ерітіндісі 252, 258 және 264 толқын ұзындықтарында жоғары жарық жұтады; ИҚ аумағында атропин негізінің (калий бромиді дискісімен)1720, 1035 және 1153 см-1 толқын ұзындықтарында негізгі шыңдары бар.
Пайдаланылған әдебиеттер Токс. химия под редакцией Т. В. Плетеневой, 2005 ж http: //flofa. org. ua/t 7. htm http: //medarticle. moslek. ru/articles/48467. htm http: //herbalis. ru/index. php? option=com_content&task=view &id=911&Itemid=9999 http: //referat. ru/referats/view/6880
Скачать презентацию Улы өсімдіктердің токсикалық әсерінің ерекшеліктері Қабылдаған Байзолданов Т
ТОКС СРС.pptx