Ülkemizde Ambalaj Atıklarının Yönetimi Ali İhsan DOĞAN Ziraat

Ülkemizde Ambalaj Atıklarının Yönetimi Ali İhsan DOĞAN Ziraat Mühendisi Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı Ambalaj Yönetimi Şube Müdürlüğü EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI Eylül-2011 İZMİR Ali İhsan DOĞAN 1

Mevzuat § 2872 sayılı Çevre Kanunu § 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname § 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu § 5393 sayılı Belediye Kanunu § Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği(1991) § Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği(2004) § Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği(2007) § Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği(2011) Ali İhsan DOĞAN 2

Ambalaj Atıklarının Yönetimi ¡Ambalaj atıklarının yönetimi, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği doğrultusunda yürütülmektedir. (24. 08. 2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete) ¡Yönetmelik ile ambalajların üretimi, kullanımı ve ambalaj atıklarının geri kazanımı gibi konular bir disiplin altına alınmıştır. ¡Ambalaj Atıklarının Yönetimi; ¡ Ambalaj üretimi, ¡Ambalaj kullanımı, ¡Kullanılan ambalajların geri kazanılarak, ekonomiye tekrar kazandırılması ve bertarafı konularını içine alır. Ali İhsan DOĞAN 3

Yönetmeliğin Amacı § Çevre açısından belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip ambalajların üretimi, § Ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının tekrar kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım yolu ile bertaraf edilecek miktarının azaltılması, § Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde doğrudan ve dolaylı olarak alıcı ortama verilmesinin önlenmesi, § Ambalaj atıklarının belirli bir yönetim sistemi içinde, kaynağında ayrı toplanması, taşınması, ayrılmasına ilişkin teknik ve idari standartların oluşturulması ve bu hususlara yönelik prensip, politika ve programlar ile hukuki, idari ve teknik esasların oluşturulmasıdır. Ali İhsan DOĞAN 4

Yönetmeliğin Kapsamı l Bu Yönetmelik; piyasaya sürülen bütün ambalajları ve bu ambalajların atıklarını kapsar. l Defolu ürünler, fireler, piyasaya sürülmemiş ambalajlar ve benzeri üretim artıkları ile ambalaj atığı tanımına girmeyen boru, sac levha, demirçelik hurdaları, kumaş atıkları ve benzeri ambalaj dışı atıklar bu Yönetmelik kapsamı dışındadır. Ali İhsan DOĞAN 5

Yönetmeliğin Genel İlkeleri § § § § Ambalaj atıkları oluşumunun önlenmesi, Az atık üretilmesi, Tekrar kullanılabilir ambalajların tercih edilmesi, Ambalaj atıklarının geri kazanılması( tekrar kullanım, geri dönüşüm, enerji geri kazanımı vb. ), Çevre ve insan sağlığına zarar vermeyen ambalaj üretilmesi, Ambalaj atıklarının çevreye vereceği zararın önlenmesi, Ambalaj atıklarının alıcı ortama verilmemesi, Ambalaj atıklarının düzenli depolama sahalarına kabul edilmemesi, Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması, Tüketicilerin, ambalaj atıklarını diğer atıklardan ayrı olarak biriktirmesi, Ürünlerini ambalajlı olarak piyasaya sürenler, bu ürünlerin ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması, geri dönüştürülmesi, geri kazanımının sağlanması ve bu amaçlar için gerekli maliyetleri karşılamakla yükümlüdürler, Ambalaj atıklarının geri kazanımı(toplanması, ayrılması, geri dönüşümü) konusunda faaliyet gösteren veya göstermek isteyen gerçek ve tüzel kişilerin lisans alması, Ambalaj atıklarının lisanslı işletmelere verilmesi, ve bu işletmeler tarafından geri kazanılması, Hususları Yönetmeliğin esas ilkelerini oluşturmaktadır. Ali İhsan DOĞAN 6

Yönetmelikte Taraflar q Bakanlık q İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü q Belediyeler q Ambalaj üreticileri q. Tedarikçiler q Piyasaya sürenler q Yetkilendirilmiş kuruluş(ÇEVKO, TÜKÇEV vb. ) q Satış noktaları, AVM’ler q Ambalaj atığı üreticileri q Lisanslı işletmeler Ali İhsan DOĞAN 7

BELEDİYELER ¡Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için ambalaj atıkları yönetim planını hazırlamakla, ¡Piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluş ile sözleşme yapılması durumunda ise ambalaj atıkları yönetim planını birlikte hazırlamakla ve Bakanlığa sunmakla, yönetim planı kapsamında gelişme raporlarını hazırlamak ve il çevre ve şehircilik müdürlüğüne sunmakla, ¡Ambalaj atıkları yönetimi planı kapsamında eğitim faaliyetleri yapmak ve bu faaliyetlere katkıda bulunmakla, görevli ve yetkilidir. Ali İhsan DOĞAN 8

Ambalaj Üreticileri(I) ¡ Ambalajı tasarım aşamasından başlayarak, üretim ve kullanım sonrasında en az atık üretecek, geri dönüşümü ve geri kazanımı en kolay, en ekonomik ve çevreye en az zarar verecek şekilde üretmekle, ¡ Ambalaj malzemesini tekrar kullanıma, geri dönüşüme ve/veya geri kazanıma uygun olacak şekilde tasarlamak, üretmek ve piyasaya sunmakla, ¡ Ambalaj atıkları yönetimi kapsamında eğitim faaliyetleri yapmakla ve bu faaliyetlere katkıda bulunmakla, Ali İhsan DOĞAN 9

Ambalaj Üreticileri(II) ¡ Ek-4’te yer alan Ambalaj Üreticisi Müracaat Formunu, ürettikleri ambalajları müşterilerine satışı esnasında ambalaj kullanmaları halinde ise ayrıca Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurabilmek için kullanıcı kodu ve program erişim şifresi almakla, ¡ Bir önceki yıl ürettiği, ithal ettiği, ihraç ettiği, piyasaya sürdüğü ambalajlar için Ek– 4’te yer alan Ambalaj Üreticisi Müracaat Formunu, piyasaya sürdüğü ve/veya ihraç ettiği ürünlerin ambalajları için ise Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurarak her yıl Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve şehircilik müdürlüğüne göndermekle, Ali İhsan DOĞAN 10

Ambalaj Üreticileri(III) ¡ Ambalajların üretilmesinde, Yönetmeliğin 5 inci maddesi birinci fıkrasının (j) bendinde yer alan hususlar doğrultusunda gerekli önleme ilgili tedbirleri almakla, ¡ Ambalajları 14 üncü ve 15 inci maddelerdeki hükümlere uygun olarak üretmekle, ¡ Üretilen ambalajlarda işaretlemenin tercih edilmesi halinde ambalajlarını, üretim esnasında 16 ncı maddede belirtilen şekilde işaretlemekle, ¡ yükümlüdürler. Ali İhsan DOĞAN 11

Tedarikçiler ¡Tedarikçi: Kendisi ambalaj üreticisi olmayıp piyasaya sürenlere ambalaj tedarik edenler ile piyasaya sürenler adına fason üretim yapanlar, tedarikçi olarak tanımlanmaktadır. ¡Ek-6’da yer alan Ambalaj Tedarikçisi Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurabilmek için kullanıcı kodu ve program erişim şifresi almakla, ¡Bir önceki yıl tedarik ettiği ambalajları için Ek-6’da yer alan Ambalaj Tedarikçisi Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurarak, her yıl Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve şehircilik müdürlüğüne bildirmekle, Ali İhsan DOĞAN 12 ¡yükümlüdürler.

Piyasaya Sürenler(I) Ambalaj kullanımı l Tekrar kullanılabilir ambalajları tercih etme, l Ürünün kullanımı sonrasında en az atık üretecek, geri dönüşümü ve geri kazanımı kolay ambalajları tercih etmekle, l Atık önleme ilgili tedbirleri alma, ¡ Mevzuata uyum l Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurabilmek için kullanıcı kodu ve program erişim şifresi almakla, l Miktara bakılmaksızın bir önceki yıl piyasaya sürdüğü, ithal ettiği, ihraç ettiği ürünlerin ambalajları için Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurarak, her yıl Şubat ayı sonuna kadar il müdürlüğüne göndermekle, Ali İhsan DOĞAN 13

Piyasaya Sürenler(II) l Piyasaya Süren Müracaat Formunu, elektronik yazılım programına kaydolduğu yıl dâhil olmak üzere bildirimde bulunmadığı yılları da kapsayacak şekilde doldurmakla, l 17 nci maddede belirtilen geri kazanım hedeflerini sağlamakla, l Geri kazanım hedeflerinin sağlanması için geri kazanım kapasitesini oluşturmakla, l Toplanan ve geri kazanılan ambalajların belgelendirmesini yapmak ve bunları elektronik yazılım programı üzerinden her yıl Şubat ayı sonuna kadar göndermekle, l Piyasaya sürülen ürünlerin ambalajlarının 14 üncü ve 15 inci maddeler hükümlerine uygunluğunu kontrol etmekle, l Ambalajlarında işaretlemenin tercih edilmesi halinde ambalajlarını, 20 nci maddede belirtilen şekilde işaretlemekle, yükümlüdür. Ali İhsan DOĞAN 14

Piyasaya Süren(III) ¡ Geri kazanım yükümlülüğünün yerine getirilmesi için; l Depozito yöntemi tercih edilebilir, *Tekyönlü depozito uygulanması durumunda, geri alınan ambalaj atıklarının çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli geri dönüşüm veya geri kazanım tesislerine göndermesini sağlamakla, *Kullanım ömrü dolmuş depozitolu ambalajların çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli geri dönüşüm veya geri kazanım tesislerine göndermekle, *Eğitim faaliyetleri yapmak ve katkıda bulunmakla, *Depozito uygulamasına ilişkin planı il çevre ve şehircilik müdürlüklerine sunmakla, l Belediye ile sözleşme yöntemi tercih edilebilir, *Sözleşme yapmak, *Maliyetleri karşılamak, *Eğitime katılım ve destek sağlamak, *Piyasaya sürülen ambalaj miktarına eş değer nüfusa sahip belediyeler ile kaynakta ayrı toplama faaliyeti yürütmekle, Ali İhsan DOĞAN 15

Piyasaya Sürenler(IV) l Yetkilendirilmiş kuruluş ile anlaşma yapılabilir, *Sözleşmek yapmak *Yükümlülüklerini sözleşme ile YK’ ya devretmekle, *Yükümlülüklerin yerine getirilmesinden sorumlu olmak, ¡ Harcamaları karşılamak l Ambalaj Atıkları Yönetim Planına katılmak, l Eğitim faaliyetlerine katılım ve destek vermek, ¡ Bir piyasaya süren birden fazla yetkilendirilmiş kuruluşa üye olabilir. Ali İhsan DOĞAN 16

Geri Kazanım Hedefleri Malzemeye göre yıllık geri kazanım hedefleri (%) Yıllar Cam Plastik Metal Kağıt/Karton Ahşap 2005 32 32 30 20 - 2006 33 35 33 30 - 2007 35 35 - 2008 35 35 - 2009 36 36 - 2010 37 37 - 2011 38 38 - 2012 40 40 - 2013 42 42 5 2014 44 44 5 2015 48 48 5 2016 52 52 7 2017 54 54 9 2018 56 56 11 2019 58 58 13 2020 60 60 15 Ali İhsan DOĞAN 17 17 27 Eylül 2011 Ambalaj Sektörü Bilgilendirme Toplantısı

Ne Ambalaj Değil Ambalajlar: *Yumurta viyolleri *Hazır yiyecek ambalajları *Tek kullanımlık tabak ve bardaklar *Su, maden suyu, meyve suyu, şampuan, deterjan vb. ambalajların kapakları *Köpük, karton ve benzeri destekleyici malzemeler *Kargo ve kurye sektöründe kullanılan zarflar, plastik poşetler ve koliler *Dergi, kitap vb. basın yayınların ambalajları Ambalaj Olmayanlar: *Bitki saksıları, *Tamir, bakım aletleri saklama kutuları, *Ambalaj üzerine takılan yapışkan etiketler, *Tek kullanımlık çatal, bıçak, kaşık *Ambalajlamada kullanılan plastik, metal ve benzeri şeritler, *Alışveriş poşetleri. *Kablo ve tellerin sarıldığı büyük makaralar Ali İhsan DOĞAN 18

Yetkilendirilmiş Kuruluş l Ekonomik işletmelerle sözleşme yapmakla, l Temsil ettiği piyasaya sürenlerin, Ek-5’te yer alan Piyasaya Süren Müracaat Formunu elektronik yazılım programı üzerinden doldurmalarını ve her yıl Şubat ayı sonuna kadar göndermelerini sağlamakla, l Piyasaya sürenler adına hedefleri sağlamak amacıyla belediyelerle sözleşme yapmakla, l Belgeleme yükümlülüğünü yerine getirmekle, l Kayıt dışı ekonomik işletmeleri tespit etmek ve bunları il müdürlüğüne bildirmekle, l Yönetim planı hazırlanmasında belediyelerle işbirliği yapmakla, l Ambalaj atıklarının yönetimi konusunda gerçekleştirilen çalışmaların gelişme raporlarını, bir sonraki yılın planını ve yıllık bütçesini her yılın Şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa sunmakla, l Sözleşmeler doğrultusunda sorumluluk üstlenilen işletmeleri ve sorumluluk üstlenilen miktarları yıl sonunda Bakanlığa bildirmekle, l Geri kazanım hedeflerini sağlamak için geri kazanım kapasitesini oluşturmakla, l Geri kazanım belgelerini incelemekle, Ali İhsan DOĞAN 19

Satış Noktaları • Ambalaj atıklarının ayrı toplanmasını sağlamak için tüketicileri bilgilendirmek ve ambalaj atığı toplama noktaları oluşturmak, • Kod numarası almamış olan piyasaya sürenleri işletmeleri tespit ederek, il çevre ve şehircilik müdürlüğüne bildirmekle, kod numarası almamış işletmelerin ürünlerini satmamakla ve bu konuda yetkilendirilmiş kuruluş ile işbirliği yapmakla, • Poşet kullanımını en aza indirecek tedbirleri almakla, yapılan çalışmalarını her yıl Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve şehircilik müdürlüğüne bildirmekle, • Satış noktalarında oluşan ve ambalaj atığı toplama noktalarında biriktirilen ambalaj atıklarını oluştukları yerde, belediyenin sistemine geri kazanımını sağlamak üzere vermekle, Ali İhsan DOĞAN 20

Ambalaj Atığı Üreticileri ¡ Ambalajlı ürün kullanarak, ambalaj atığı oluşturan tüketiciler, nihai kullanıcılar, ¡ Apartmanlar, site yönetimleri, ¡ Okullar, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları, ¡ Hastaneler, sağlık kuruluşları, spor kompleksleri, stadyumlar, ¡ Oteller, moteller, turistik tesisler, lokantalar, büfeler vb. yerler, ¡ Şehirlerarası otobüs terminalleri, demiryolu istasyonları, limanlar, ¡ Marketler, satış noktaları, fabrikalar, iş ve alışveriş merkezleri vb. yerler ambalaj atığı üreticileridir. q Bu ambalaj atığı üreticileri ambalaj atıklarını ayrı biriktirmek, belediyenin kaynağında ayrı toplama sistemine bedelsiz vermekle Ali İhsan DOĞAN yükümlüdürler. 21

Ambalaj Atıklarının Kaynağında Ayrı Biriktirilmesi(I) ¡ Kullanılan malzemeye ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, tüketim sonucu oluşan ambalaj atıkları diğer atıklardan ayrı olarak oluştukları ayrı olarak biriktirilmek mecburiyetindedirler. ¡ Bu atıklar Bakanlığa sunulmuş olan kaynağında ayrı toplama yönetim planı dahilinde diğer atıklardan ayrı olarak toplanmalıdır. ¡ Ambalaj atıkları üreticisi tarafından onaylı AAYP kapsamında belediyece yürütülen kaynağında ayrı toplama sistemine verilmelidir. Ali İhsan DOĞAN 22

Ambalaj Atıklarının Kaynağında Ayrı Biriktirilmesi(II) l Organize sanayi bölgeleri yönetimleri, l Organize sanayi bölgeleri bünyesinde yer alan sanayi işletmeleri, l Diğer sanayi işletmeleri, çevre kirliliğine yol açmayacak şekilde ayrı biriktirilen ambalaj atıklarını oluştuğu noktada çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerine veya istemeleri halinde belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verirler. l Ancak lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesisi kuran organize sanayi bölge yönetimleri organize sanayi bölgeleri bünyesinde yer alan katılımcılarından ambalaj atıklarını toplayabilirler. Ali İhsan DOĞAN 23

Ambalaj Atıklarının Kaynağında Ayrı Biriktirilmesi(III) l Geri kazanılabilir ambalaj ve ambalaj dışı atıkların üreticisi tarafından getirilip bırakılacağı, teknik ve idari detayları Bakanlık tarafından belirlenecek getirme merkezi oluşturan, l Satış noktaları, l Alışveriş merkezleri, ayrı biriktirilen ambalaj atıklarını oluştuğu noktada çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerine veya istemeleri halinde belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verirler. l Belediyenin yönetim sistemi dışında kalan sivil hava ulaşımına açık hava alanları, bu hava alanları bünyesinde yer alan tüm tesisler, çevre kirliliğine yol açmayacak şekilde ayrı biriktirilen ambalaj atıklarını oluştuğu noktada, ilgili yönetim tarafından çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerine veya istemeleri halinde belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verilir. Ali İhsan DOĞAN 24

Ambalaj Atıklarının Kaynağında Ayrı Biriktirilmesi(IV) l Belediye mücavir alan sınırları dışında kalan ambalaj atığı üreticileri, tüketim sonucu oluşan ambalaj atıklarını çevre kirliliğine yol açmayacak şekilde diğer atıklardan ayrı olarak biriktirerek çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama ayırma tesislerine veya istemeleri halinde belediyenin toplama sistemine bedelsiz şartı aranmaksızın verirler. Ali İhsan DOĞAN 25

Son kullanıcı Ambalaj atığı üreticileri (konutlar, satış noktaları, sanayi tesisleri, okullar) Ekipmanların dağıtılması Eğitim materyallerinin basılması Eğitim çalışması YÖNETMELİĞE UYGUN TOPLAMA SİSTEMİ Kumbara ve konteynerlerin yerleştirilmesi Ayrı biriktirme Ambalajlar belediyenin istediği şekilde dışarı çıkarılması Görevliler tarafından ambalajların toplanması Toplama araçlarıyla taşınması Ali İhsan DOĞAN 26 Lisans/geçici çalışma izni almış TAT tesislerine getirilir

Bırakma Merkezli Toplama Yöntemi Uygulamaları(I) Ali İhsan DOĞAN 27

Bırakma Merkezli Toplama Yöntemi Uygulamaları(II) Ali İhsan DOĞAN 28

Belgelendirme l Piyasaya sürenler; kaynakta ayrı toplanan, geri dönüştürülen ve geri kazanımı sağlanan ambalaj atıklarına ait geri kazanım belgelerini, elektronik yazılım programı üzerinden Yönetmeliğin 18 inci maddesindeki hükümler doğrultusunda her yıl Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve şehircilik müdürlüğüne göndermekle, yükümlüdürler. Ali İhsan DOĞAN 29

Geri Kazanım Hedeflerine Ulaşılamaması l 17 nci maddede belirtilen geri kazanım oranlarının sağlanamaması durumunda; l Belgelendirilmeyen miktarın yüzde on fazlası bir sonraki yıl için uygulanan geri kazanım hedeflerine karşılık gelen miktara ilave edilir, l İkinci ve daha sonraki yıllarda öngörülen hedeflere ulaşamazlarsa eksik kalan miktarın yüzde on fazlası tekrar bir sonraki yıl için uygulanan geri kazanım hedeflerine karşılık gelen miktarlara ilave edilir, l Elektronik yazılım programına kaydolunan yıl esas alınarak, üç yıl üste öngörülen hedeflere ulaşılamazsa, toplanması gereken miktarlar ile ilgili yükümlülükler tekrar bir sonraki yıla yüzde on fazlası ile aktarılır ve 2872 sayılı Kanun uyarınca idari yaptırım uygulanır, l On yıl içinde öngörülen hedeflere beş kez ulaşılamazsa, ürünlerin ambalajlarına depozito uygulanır. Ali İhsan DOĞAN 30

İDARİ YAPTIRIM Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında 2872 sayılı Çevre Kanun’da öngörülen müeyyideler uygulanır. Ali İhsan DOĞAN 31

İLETİŞİM Ali İhsan DOĞAN Ziraat Mühendisi Telefon : 0. 312. 207 50 00 Faks : 0. 312. 207 64 46 www. atikyonetimi. cevreorman. gov. tr Ali İhsan DOĞAN 32