Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Кo z kasalliklari kafedrasi Tomirli parda

Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Кo’z kasalliklari kafedrasi Tomirli parda va gavhar kasalliklari Mavzu:

O’quv darsning maqsadi: n Barcha yo’nalishdagi shifokorlar ko’zning tomirli parda kasalliklarini bilishlar shart. Bular ko’pincha organizmning umumiy kasalliklarida : revmatizm, diabet, tuberkulyoz, surunkali va o’tkir yuqumli kasalliklar va h. k. da yuzaga keladi. Shifokor to’g’ri tashhis qo’yishi, ularni asoratlarini bilgan holda o’z vaqtida samarali davoni qo’llashi lozim.

UASH bilishi lozim: 1. Odam anatomik- fiziologiyasini o’ziga xosligi. Odam organizmida patologik jarayonlarni paydo bo’lishini sabablarini o’ziga xosligi; 2. Asosiy kasalliklar etiologiyasi, patogenezi, klinik tashxisni asosiy kategoriyalari; 3. Shoshilnch holatlarda birinchi shifokor yordamining asosiy mezonlarini tashkillashtirish; 4. Tomirli parda kasalliklarning tasnifi, etiopatogenezi va tashxislash; 5. Tomirli parda kasalliklarning klinikasi va davolash prinsiplari; 6. Tomirli parda kasalliklarning asoratlari va oldini olish choralarini. UASH bajara olishi lozim: Amaliy kunikma ko’llanmasini qadama-qadam bajarish: Ko’zoynak tanlash Konyutival bo’shliqqa tomchi tomizish, malxam surtish. KIB ni palpator aniqlash Ko’zni tashqaridan tekshirish ( o’tuvchi nurlar yordamida tekshirish); To’gri oftalmoskopiyani o’tkazish.

Uveopatiyalar Sinonimlari: n Surunkali uveit n Iridosiliar dictrofiya n Sust keshuvchi uveit n Siliar tananing surunkali disfunksiyasi

Uveopatiyalar Umumiy jixatlari: n Xamma jarayonlar asosiy vaqt tinch ko’zda kechadi. n Ko’rinarli yallig’lanish belgilarisiz n Jarayon sekin, sust kechadi, davolanishga qaramasdan rivojlanuvchi. n Kasallik bohlanishini ko’p hollarda bemorlar sezmaydilar

Uveopatiyalar Bu guruhga kiradi: n Fuks sindromi yoki Fuks geterohromatik iridosikliti n Iridokorneal endothelial sindrom n Glaukomasiklik krizlar- Kraup. Pozner-Shlossman sindromi n Psevdoeksfoliativ sindrom

Fuks sindromi yoki Fuks geterohromatik iridosikliti

Etiopatogenez Rivojlanishiga olib keluvchi etiologik faktorlarga kiradi: n n n n Ko’z olmasining oldingi qismi to’qimalaridagi neyrotrofik va neyrotomir o’zgarishlar Simpatik nerv sistemaning diffuz harakterli zararlanishi Simpatik innervasiyaning patologiyasi Buyin umurtqasining zararlanishi Buyin simpatik tugunining zararlanishiga olib keluvchi kasalliklar- deformasiyalangan spondilyoz, buyin umurtqalari orasidagi tirqishning torayishi (31, 8% holatlarda) Markaziy nerv sistemasining organik o’zgarishlari – travmatik, yallig’lanish, tomirli kasalliklari ( 22, 4% hollarda) Shuningdek ruhiyatning beqarorligi, nevrosteniya ( 21, 4% hollarda)

Etiopatogenez Shuningdek rol o’ynaydi: n n n Iridosilliar sohada birlamchi distrofik jarayonlar Endokrin kasalliklar - gipo- va gipertireoz, qandli diabet Uglevod almashinuvini buzilishi Giperholisterinemiya Oqsil almashinuvini buzilishi Ba’zi mualliflar uveopatiyalarning ushbu patologiyasini naslga bog’liq degenerativ yoki tug’ma jarayon deb aytganlar

Etiopatogenez Neyrodistrofik teoriyaning kelib chiqishi: n n n Innervasiyaning buzilishi to’qimalarning funksiyasini o’zgarishiga olib keladi, qon bilan ta’minlanishi va oziqlanishni yomonlashuvi hisobiga Keyin patologik jarayon to’qima strukturasiga bosqichma-bosqich chuqurlashib boradi va kasallikning tipik klinik ko’rinishlarini namoyon bo’lishiga olib keladi Bu holatda turtki mexanizm rangdor parda va silliar tanadagi yallig’lanish jarayonini keltirib chiqaruvchi (virus, toksin, allergik reaksiya) aniq bir faktor emas, balki markaziy va vegetativ nerv sistemasining buzilishlari hisoblanadi

Кlinika Belgilari: n Geterohromiya n Shoh parda orqa yuzasida presipitatlar n Каtarakta n Qorachiq formasi va shaklini o’zgarishi n Oldingi kamera suyuqligi tarkibining o’zgarishi n Shoh pardaning zararlanishi n Shishasimon tananing hiralanishi n Ikkilamchi glaukoma

Fuks sindromida rangdor parda

Fuks sindromida shoh parda orqa yuzasida

Fuks sindromida rangdor parda atrofiyasi va katarakta

Fuks sindromi

Кlinika Bosqichlari: n I bosqich – boshlang’ich n II bosqich - o’tuvchi n III bosqich - rivojlanish n IV bosqich - o’tib ketgan

Кlinika I bosqich – boshlang’ich Shoh parda orqa yuzasida kam miqdorda presipitatlar n To’g’ri yoki invert tipda geterohromiya n Rangdor parda mezodermal qavatining emirilishi hisobiga stromasining boshlang’ich atrofiyasi Ba’zida n n n Midriza paydo bo’ladi Shishasimon tanada engil suzib yuruvchi hiralanishlar

Кlinika II bosqich - o’tuvchi Rangdor pardada distrofik o’zgarishlar ortadi n Hususiy tomirlar paydo buladi n Qorachiq pigment halqasining destruksiyasi paydo bo’ladi n Gavharning orqa qavatlarida vakuol va subkapsular hiralanishlar paydo bo’ladi n Ko’z ichki suyuqligining oshishi bilan bog’liq keskin bo’lmagan oftalmotonusning oshishi kuzatiladi n

Кlinika III bosqich - rivojlanish Rangdor parda stromasining qisman atrofiyasi kuzatiladi, biomikroskopiyada uning to’qimasi panjarasimon bo’lib ko’rinadi n Shoh parda orqa yuzasidagi presipitatlar ko’payadi n Rangdar pardadagi o’zgarishlar midriazning yoqqollashuviga va qorachiq reakciyasini susayishiga olib keladi n

Fuks sindromida rangdor parda

Кlinika IV bosqich - o’tib ketgan n n Shoh parda orqa yuzasida dissiminirlashgan presipitatlar Rangdpr parda stromasining mezodermal va pigment qavatlarining yaqqol atrofiyasi, qon-tomirlarning kamligi Goniosinehiyalar va oldingi kamera burchagi sinehial blokada hisobiga oftalmotonusning ko’tarilishi kuzatiladi ( 36% holatlarda) Sishasimon tanada ko’plab hiralanishlar Doim to’liq yoki noto’liq asoratli katarakta bo’ladi

Fuks sindromida oldingi kamera burchagida yangi o’sgan tomirlar

Iridokorneal endotelial sindrom Bunga kiradi: n n n Bunga kiradi: Rangdor parda va shoh parda essensial rivojlanuvchi mesodermal distrofiyasi Rangdor parda Frank-Kamenskiy zo’rayuvchi mesodermal distrofiyasi Iridoshizis Riger sindromi Chandler sindromi Kogan-Riz sindromi iris-nevus

Etiopatogenez Ko’p ma’lumotlar yo’q, bu muammoga turli hil yondoshish mumkin: n n n Rangdor pardadagi distrofik o’zgarishlarning asosida uning tomirlaridagi patologik jarayonlar yoqqol skleroz, tomir devorlari gialinozi yotadi. Bu tomirlarni torayishiga va to’liq yopilib qolishiga, buning natijasida esa rangdor pardaning qon bilan ta’minlanishi va oziqlanishi keskin yomonlashadi shaunday qilib patolaik simptomlar kompleksi rivojlanadi. Tomirlar zararlanishi kelib chiqish geneziga qarab turli hil bo’ladi : - Тоksik - Distrofik - Endokrin - Oqsil almashinuvi bilan bog’liq

Rangdor va shoh pardaning essensial rivojlanuvchi mesodermal distrofiyasi

Klinika n n n n Ko’pincha yosh ayollar kasallanadi Sust kechuvchi , ko’p yillar davom etuvchi Boshlang’ich davrda ildiz sohasida local fibroz oldingi goniosinehiya paydo bo’ladi Goniosinehiya rangdor pardani shoh pardaning orqa yuzasiga tortadi Jarayonda qorachiqning o’zgarishi kuzatiladi: oval shaklda bo’lib goniosinehiya tomonga tortilgan bo’ladi Rangdor pardada distrofik o’zgarishlar kuzatiladi, keyinchalik mesodermal va pigment qavatning yirtilishi kuzatiladi Sohta qorachiqlar paydo bo’ladi- psevdopolikoriya Paralel ravishda Fusk endothelial distrofiyasi tipi bo’yicha shoh parda endoteliysida o’zgarishlar paydo bo’ladi

Essensial rivojlanuvchi distrofiyada rangdor parda va shoh parda stromasining atrofiyasi

Essensial rivojlanuvchi rangdor va shoh parda mesodermal rivojlanishi

Psevdopolikoriya

Essensial rivojlanuvchi rangdor va shoh parda mesodermal rivojlanishining terminal bosqichi

Rangdor parda

Frank-Kamenski sindromida rangdor parda

Frank-Kamenski sindromida rangdor parda iridokorneal burchagi

Iridoshizis

Спасибо за

Kataraktani davolashda zamonaviy kоnservativ va xirurgik usullar

n n n Birinchi katarakta haqidagi tushunchalar eramizdan oldingi 1600 yillarga dunyoning birinchi ko’z shifoko Peni-And-Iriga(Мisr) теgishli. Keksa va qari insonlarda ko’rish pasayishining asosiy sabablaridan biri bu katarakta. BJSST ma’lumotlariga ko’ra dunyoda ko’zi ojizlar 40 мlndan оrtiq, shularning teng yarmi katarakta tufayli.

Katarakta bu nima ? Katarakta (grekcha – kataraktes – bo’lib «tushuvchi yoki shara» degani.

Katarakta n (grekcha. katarrhaktes — shara), ko’z gavharining hiralanishi bo’lib, to’r pardaga nur o’tishiga to’sqinlik qiluvchi va ko’rish o’tkirligining pasayishi bilan kechuvchi kasallikdir.

Katarakta bu nima ?

Gavharning funksiyasi n n n Nur o’tkazish (shaffof, qon-tomir va nerv tolalari mavjud emas). Nur sindirish (~20, 0 D). Akkomadasiya aktida ishtirok etish (egrilikni o’zgartirish хususiyati tufayli).

Gavharning anatomik tuzilishi n n Kapsula Po’stloq Gavhar yadrosi Gavhar tolalari

Gavharning tarkibi n n n Suv (65%ga yaqin). Oqsil (35%ga yaqin). Мikroelement va meneral tuzlar (sulfatlar, fosfatlar, hloridlar, К, Mg, Fe, Cu, Zn, Mn, B va boshqalar. ) Lipidlar (lesitin va holesterin) Glutation Аskorbin kislota

n Katarakta rivojlanishining asosiy mehanizmi – gavhar tarkibining biohimik o’zgarishi, biohimik siljishlar natijasida, uni oziqlanishining buzilishi sabablari. n Katarakta – «оqsil kasalliklari» .

Karatakta klassifikasiyasi n n n n Tug’ma va orttirilgan. Tug’ma katarakta – homilaichi rivojlanish paytida gavhar hiralanishi kuzatiladi. Travmatik Asoratli Nurli Yoshga bog’liq Hiralanish jaylashgan joyiga qarab bo’lishi mumkin: Oldingi va orqa qutbli, mag’izli, po’stloqli va to’liq katarakta.

Karatakta klassifikasiyasi n n n Oldingi va orqa kapsulyar Mag’izoldi qavatli Mag’izli Postloqli To’liq

Gavharning har qanday hiralanishi katarakta deyiladi!

Katarakta klassifikasiyasi n Tug’ma n Orttirilgan

Тug’ma kataraktalar n n n Тug’ilgan chaqaloqlarning 10000 dan 1 tasida uchraydi. Nasliy moyillik. Homiladorlik patologiyalari oqibatida: Gipokalsemiya Оnaning gipoteriozi Оg’ir qandli diabetda Тоksaplazmozda Virusli infeksiyada (qizilcha va boshqalar) Davolash taktikasi – faqat jarrohlik davo, bolaning bir yoshigach

Оrttirilgan kataraktalar sababi va havf omillari: n n n n yoshi > 40 yosh Genetik moyillik, Ko’zning mehanik va himik jarohatlanishi, Umumiy somatik kasalliklarda (qandli diabet, revmatoid kasalliklarda, gipoterioz va erkin endokrin patologiyada, o’pka kasalligi, bronhial astma va b. ), Umumiy zaharlanishlarda (naftalin, sporinya, medikamentlar), аvitaminazlar А, В, С, Nurli energiya ta’sirida (infraqizil, rentgenli va b. ) Ko’zning hanroh kasalliklarida.

Kataraktali bemorning аsosiy shikoyatlari – uzoqga va yaqinga ko’rishning susayishi.

Joylashishiga qarab: 1 - polyarli 2 - zonulyar 3 - yadroli 4 - kortikal 5 – tarqoq katarakta

Katarakta bosqichlari n n n Boshlang’ich (ko’rish o’tkirligi 0, 1 – 1, 0), Yetilmagan (0, 02 – 0, 1), Тo’liq yetilmagan katarakta (ikki qo’l– 0, 02), Deyarli yetilgan katarakta (yorug’lik sezish – ikki qo’l), Yetilgan (yorug’lik sezish), O’ta yetilgan (моrganieva) katarakta (yorug’lik sezish).

Kataraktani davolash n n Kоnservativ – qoidaga ko’ra noeffektiv, katarakta rivojlanishining boshlang’ich bosqichlarida qo’llaniladi, оperativ davo qo’llab bo’lmagan hollarda, оperasiyaga таyyorlash maqsadida. Xirurgik – kataraktani davolashning asosiy metodlaridan hisoblanadi!

Konservativ davo ТАUFON КVINAKS/QUINAX ОFTAN KATAHROM/OFTAN CATACHROM VITA IODUROL/VITA IODUROL VITAFAKOL/VITAPHAKOL KATALIN/CATALIN

Kataraktaning xirurgik davo tarihi § § § § Birlamchi eslatma: qadimiy Assiriya va Misr – reklinasiyasi. 1747 y. – kataraktaning birinchi ekstraksiyasi – Jak Dovielь. 1784 y. Rossiyada kataraktaning birinchi ekstraksiyasi – Benitovich (ayol). 1949 y. – birlamchi omadli implantasiya PMMA Garold Ridli (London) dan ОIL. 1961 y. Krvavich (Polsha)- kataraktaning birinchi krioekstraksiyasi. 1960 -chi yillar. IOL ishlab chiqilishi (S. N. Fedorov, N. M. Sergienko) 1967 y. Charles Kelman – ultratovushli fakoemulsifikasiya. 1973 g. Rossiyada birinchi fakoemulsifikasiya M. M. Krasnov.

Хirurgik davoning metodlari n n n Gavxarning intrakapsulyar ekstraksiyasi – vitrektomiyali va shov fiksasiya IOL xamroxligida fakat gavxarning katta chikishlarida kilinadi. Ekstrakapsulyar ekstraksiya – arzon eskirgan metodika, OMS sistema buyicha operasiya utkazish uchun asos. Shov kuyishni talab kiladi. Jarroxlikdan sung bir necha oydan keyin kuruvning tiklanishi kuzatiladi. Lekin ayrim xollarda tibbiy kursatmalarga kura amalga oshiriladi. Kataraktani fakoemulsifikasiyasi – kataraktani jarroxlik davosining asosiy metodi.

Kataraktani fakoemulsifikasiyasi – kataraktani shovsiz xirurgik davosini yanada xavsiz va effektiv metodi.

Fakoemulsifikasiyani fizikaviy prinsiplari Ultratovush yordamida gavxarni parchalash. n Suyuklik okimining aspirasion va irrigasion balansini doimiy saklab turish. n

INFINITI OZIL Alcon

Fakoemulsifikasiyani kulayliklari n n n n Kichik uzi germetiklovchi kesim, shov kuyishni talab kilmaydigan – xozirda 2, 2 mmli kesim katarakta jarroxligida standart xisoblanadi. Astigmatizmning minimum indusirlanganiga malumot. OIL kuyilishining yanada tez va xavsiz bajarilishi. Gemorragik va yalliglanish asoratlarining paydo bulish xavfini kamayishi. Kiska muddatda yukori kuruv utkirligiga erishish. Tezkor reabilitasiya va kuruvga zurikishning cheklanmasligi.

Fakoemulsifikasiya etaplari n n n n Shoxdor pardaning tonnelli kesimi – 2, 2 mm Kapsuloreksis Gidrodisseksiya va gidrodelineasiya Gavxar yadrosini olib tashlash (fakoemulsifikasiya) Gavxar koldiklarini aspirasiyalash IOL implantasiyasi

Shoxdor pardaning tonnelli kesimi

Kapsuloreksis

Gidrodisseksiya i gidrodelineasiya 0. 9 % fiziologik suyuqlik yoki BBS bevosita gavharning oldingi kapsula ostiga yuboriladi, ularni ajratish maqsadida. Gavhar yadrosini kortikal qavatdan ajratiladi.

Fakoemulsifikasiyada fakofragmentasiya metodi Fakoemulsifikasiya faqat orqa kamerada: n «Divide and conqer» n «Сhip and flip» n «Phaco chop» n «Stop and chop» n «Quick chop»

Gavhar massalarini aspirasiya qilish IOL implantasiyasi Injektorli Pinsetli

Viskoelastiklar: yuqoritehnologik yopishqoq modda, ko’z to’qimalarining himoyasi uchun operasiya vaqtida foydalaniladi kogeziv va adgeziv

IOL klassifikasiyasi: joylashishi bo’yicha n Orqa kamerali Kapsula ichi Kipriksimon tana o’siqlariga implantasiya qilinuvchi Oldingi kamerali n Qorachiqqa fiksasiya qilinuvchi IOL

Monoblokli (single-piece) n Yig’ma (multi-piece) n

IOL materiali bo’yicha klassifikasiyasi: n Qattiq: - PMMA - Kristal n Yumshoq: - silikon - akril - kollagen - gidrogel

IOL optik harakteri bo’yicha klassifikasiyasi: n n Sferik Аsferik Тоrik Psevdoakkomadasiyalanuvchi

Intrakapsulyar joylashtirilgan IOL standart implantasiya hisoblanadi

Yumshoq IOL va injektordan implantasiya uchun foydalanish operasion kesmani dastlab 4, 0 mm gacha, hozirda esa 2, 0 mm gacha kamaytishga erishildi. n Gavharning oldingi kapsulasi uchun bo’yoq modda (0, 5% trepan ko’ki) qo’llanilishi сделало возможным выполнение факоэмульсификации при любой степени зрелости катаракты.

Acrysof® Natural Dioptriylar diapazoni +6 D dan +40 D gacha n Sariq filtri mavjud. Impr. UV to’r pardani ko’k rangdan himoya qiladi diopazon – 450 nm, bu odam tabiiy gavhariga yaqin.

Аsferik IOL Аcry. Sof IQ Shoh pardaning musbat sferik abberasiaysini kamaytiradi va operasiyadan keyin yahshi sifatli ko’rish o’tkirligini ta’minlaydi

Fakoemulsifikasiya operasiyasidan keyin turli IOL qo’yilgan bemorlarning ko’rish o’tkirligini taqqoslash Sferik optika Аsferik optika

Acry. Sof Toric – katarakta astigmatizm bilan birga kelganda qo’llaniladi

Acry. Sof Toric Operasiya natijasida bemor maksimal bo’lishi mumkin bo’lgan va sifatli ko’rish o’tkirligi tiklaydi, eng o’ng tarafdagi rasmdagidek.

Nex-Acri IOL Nidek firmasi (Yaponiya) – Rossiyada yagona gidrofob intraokular linza Preloaded – bir martalik steril injektorda chiqariladi.

n Aspira -a. AY Yumshoq gidrofil asferik to’r pardani (Human Optics) himoya qiluvchi sariq filtrli IOL.

Psevdoakkomadasiyalanuvchi IOL Acry. Sof® Re. STOR® - o’zining mahsus tuzilishi tufayli yaqinga va uzoqqa ko’rishni sifatli ta’minlab beradi.

Katarakta jarrohligining rivojlanish yo’nalishlari n n Kesmaning kamayishi 3, 2 – 3, 0 – 2, 75 – 2, 2 – 1, 8 mm IOL implantasiyasining maksimal havfsizligi va materialning biomosligi Maksimal ko’rish o’tkirligigacha ko’rish sifatini yahshilash Gavhar almashtirish hisobiga kelib chiqqan ametropiya va pressbiopiya muammolarini hal qilish, yo’qotilgan akkomadasiyani tiklash.

Bimanual fakoemulsifikasiya n n Irrigasion va aspirasion oqimlarni ajratish 2 kesma 1, 2 - 1, 4 mm dan

Orqa kapsulaning operasiyadan keyungi hiralanishi n Katarakta operasiyadan keyin ko’rish o’tkirligi pasayishiga olib keluvchi eng ko’p asoratlardan biri orqa kapsulaning hiralanishidir. Orqa kapsula hiralanishida ko’rish o’tkirligi kamayishidan tashqari, kontrast sezuvchanlik ham kamayadi, yorqinlik (bliklar) va monokulyar diplopiya kuzatiladi.

Nd; YAG Lazerli kapsulatomiya Ko’rsatmalar n Ko’rish o’tkirligining pasayishi n Kapsulaning bulmayishi hisobiga diplapiya va yorqinliklar (bliklar) n To’r pardaning monitoringi va patologiyalar diognostikasini aniqlash uchun kerak bo’lgan oftalmoskopiyaning qiyinlashuvi.

Laser treatment of cataract

Lazerli kapsulotomiya o’tkazilish tehnikasi n Lazerli kapsulotomiya ishonchli va omadli bo’lishi uchun minimal energiyadan foydalanib aniq fokusirovka olish kerak. Odatda lazer energiyasi 1 m. Dj/impuls ni tashkil qiladi, lekin kerak bo’lganida ko’paytirish mumkin. Ko’rish o’qi proeksiyasida odatda 3 mm li bir qancha tirqishlar hosil qilinadi, lekin agar ko’z tubini ko’rish yoki fotokoagulyasiya qilish kerak bo’lsa kattaroq tirqish qilish mumkin.

Nazorat uchun savollar 1. Tomirli parda tuzilishi, qon bilan ta’minlanishi va innervatsiyasi? 2. Rangli parda tuzilishi, qon bilan ta’minlanishi va innervatsiyasi? 3. Iridosiklit, klassifikasiyasi, klinikasi, diagnostika va davolash. 4. Posttravmatik iridosiklit klinikasi, diagnostika, davolash va asoratlari. 5. Xorioidit klinikasi, diagnostika, davolash va asoratlari. 6. ko’z gavxarning tuzilishi, gavxar kasalliklari. 7. Katarakta, tug’ma katarakta etiologiyasi. 8. Qarilik kataraktasi, tekshirish usullari.