Тісжегі қуыс туралы түсінік Тісжегі қуыстары егеп-тазалаудың кезеңдері

Тісжегі қуыс туралы түсінік. Тісжегі қуыстары егеп-тазалаудың кезеңдері және негізгі қағидалары. Орналасуына қарай тісжегі қуыстарды егеп-тазалау ерекшеліктері. Атипиялық тісжегі қуыстар және тістің қатты тіндерінің тісжегі емес ақаулар.

• Тісжегі ауру- тістің қатты тіндерінде минералды құрылымдары бұзылғанда, және кіреуке, дентин, цемент жұмсарып, сонында қатты тіндерінде қуыс пайда болуымен сипатталатын үрдіс. • Тістің тісжегі жиі орналасатын жерлері тісжегіге шалдыққыш жерлер деп аталады. Ал тістің қарсыласу күші жоғары жерлері тісжегіге резистентті деп аталады. • Тіс қуысы пайда болған тістер толық сауығып кетпейді, себебі кіреукеде оны қалпына келтіретін жасушалар жоқ. Амелобластар кіреуке призмаларына айналған соң, олардың өсуі тоқталады. Одонтобластар ұлпаның шеткі қабатына орналасады да, одан орынбасушы детнин құрылады. Бірақ, тісжегі қуыстағы дентин қалпына қайтадан келмейді.

• Тісжегі қуысы – минералды құрылымдары бұзылғанда және жұмсарғанда пайда болатын ақау. • Тісжегі қуысында жиектерін, қабырғаларын және түбін ажыратады. • Ұлпаға қарай қарап тұрған қабырғаны – тісжегі түбі деп атайды.

Тісжегі қуысы

Блэк бойынша тісжегі қуыстары жүйесі

• Тістерді егеп-тазалау кезінде келесі қағидаларды сақтау керек: • - деонтологиялық • - анестезиологиялық • - биологиялық жағынан сақтау • - рационалдық • - кезеңдерді барынша дәл орындау • Тіс айналасындағы тіндерді сақтау • Егер осы қағидаларды ұстанып ем жүргізсек, ұзақ жолдар тісті сақтап калуға болады (анатомиялық, функционалдық, эстетикалық жағынан).

• Тісжегі қуыстарын егеп-тазалау кезіндегі басшылыққа алатын негізгі қағида: • - сырқаттанып өзгерген тіндерді шгіне жеткенше толық кесіп алып тастау және зақымдалған кіреуке мен дентинді барынша сақтау болып табылады.

Тісжегі қуыстарын егеп-тазалау кезеңдері: • Тісжегі қуыстарының әр жерде орналасқанына қарамастан тістің қатты тіндерін егеп-тазалаудың төрт кезені бар: • 1. Тісжегі қуысын ашу. • 2. Ашылған қуысты кеңейту, жұмсарып әрі пигменттелген дентинді алып тастау. • 3. Қуысты белгілі бір қалыпқа келтіру. • 4. Тісжегі қуысының жиегін бір қалыпқа келтіру.

Некроэктомия

Тісжегі қуысының жиегін өңдеу

• Тістерде иммундық аймақтар бар. Олар тіс төипешіктері, экватор, тіс сауытының кесу қыры. Ал табиғи сызаттары, жанасу беттері, мойын бөліктері Блэк бойынша «тісжегіге шалдыққыш» аймақтар деп аталады. Әрбір адамның иммундық аймақтары индивидуальды орналасатының есте сақтау керек. Сондықтан тісжегіні егеген кезде иммундық аймақтардыды ескерген жөн.

Профилактикалық кеңейту әдісі (Блэк бойынша) • Бұл әдіспен егелген тістерде пломба көп уақыт қызмет етеді. Тісжегінің қайталануы сирек кездеседі. Бірақ тіс сауытының қабырғасы жұқарады. Бұл әдісті амальгама, вкладкамен пломбалағанда қолданған жөн.

Биологиялық сау тіндерді сақтау әдісі: • Бұл әдісті Лукомский ұсынған тістің сау тіндерін барынша сақтап қалуды талап етеді. Пломбаның аыналасында тісжегі пайда болады. Бұл әдісті силико-фосфаттық пломбалық материалдармен жұмыс жасаған кезде қолдануға болады.

Профилактикалық пломбалау әдісі. • Бұл әдіс ШИЦ және композиттермен жұмыс жасағанда жүргізеді. Тісті иммундық аймақтарға дейін егейді.

ART – әдісі. • Тіндерді зақымдамай қалпына келтіру. • Бұл әдіс бойынша тіс егелмейді, қуысты экскаватормен тазалап, кептіріп, ШИП –пен пломбалайды. Бұл әдісті 1994 жылы ДДҰ ұсынды. Әдісті балаларға, иммигранттарға, кемтар, ақыл-ойы кем адамдарға, қарттарға қолдануға болады.

Химия-механикалық әдіс. • 1990 жылы Кристер Хервард деген Швеция ғалымы Carisolv препаратын ұсынды. Құрамында натрий гипохлориді, аминоқышқылдары гель құрайтын зат және тұзды ерітінді бар. Carisolv тісжегіге ұшыраған тістің қатты тіндерін жұмсарып арнайы аспаптармен алынуына мүмкіндік береді. Осындай арнайы жүйемен тісжегі қуыстары тез тазаланады / 10 -15 мин/ және ешқандай ауру сезімін тудырмайды. Аминоқышқылдар ыдыраған тіндерді, гель дентинді жұмсартып қуыстан оңай алынуына көмектеседі.

Тоннельді егеп-тазалау: • 2 топ бойынша кіші азу тістерде қолданады. Осы кезде тісжегі қуысқа шайнау беті арқылы барады. Зақымдалған кіреуке толығымен алынады. Егеп-тазалауды шайнау бетіндегі орналасқан шұнқырдан бастайды, бор кіреукенің ішінен өткенде тістің осімен жұріп, вестибуло-оральды бағытта қуысты кеңейтеді. Дентинде бор тісжегіге бағытталады, содан кейін шар тәрізді бормен тісжегіні егептазалайды. Зондпен тексергенде дентин тығыз болуы керек. осы әдісте кіреукенең жиегі мен жанасу нүкте сақталады.

I топ қуыстарын егеп- тазалау ерекшеліктері: • I топ бойынша тісжегі қуысының орналасуына бірнеше варианттары бар: • - тістің шайнау бетінде бір тісжегі қуысы. Бұл жағдайда тісжегінің ошағына байланысты бір негізгі қуысты шайнау бетінде жасаймыз. • - тісжегі қуысы түйық тесіктегі және шайнау бетінде орналасқын. Бұл жағдайда екі қуысты біріне қосады. Шайнау бетінде қосымша алаң жасайды және тірек нүктелер болу керек – пломба жақсы жабысу үшін. Екі қуысты бөлек егеп-тазалап, біріне қосу керек. • - шайнау бетінде бір немее бірнеше тісжегі қуыстары болған жағдайда әрбір қуысты бөлек егеп-тазалаймыз. Егер қуыстардың арасында сау тіндер қалың болса, оларды біріне қоспасада болады.

1 топ бойынша тісжегі қуыстары

II топ қуыстарын егеп- тазалау ерекшеліктері: • Варианттар: • - егер жанасу бетіндегі тісжегі қуысымен қатар орналасқан тіс болмаса, онда негізгі қуысты қосымша алаңсыз егеп тазалаймыз. Тістің қызыл иекке жақын орналасқан бетін абайлап егептазалау қажеті, себебі оған механикалық қысым жоғары болады. Тек қана көлденең бағытта немесе бұрыштап егеп тазалау керек. • - егер жанасу бетіндегі тісжегі қуыспен қатар орналасқан тіс болса, онда тісті шайшау бетінен кесу қажет. Ыдыраған дентинді толық алып тастайды және қызыл иекке жақын орналасқан бетін қалыпқа келтіреді (алдындағындай). Содан сон тістің шайнау бетінде қосымша алаң жасау керек. Қосымша алаңның ұзындығы негізгі қуыстың ұзындығынан екіден бір (1/2) бөлігінен артық болу керек. Ені негізгі қуыстың еніне тең болу керек. Қосымша алаң жасау кезінде төмпешіктерді және кіреуке қыртыстарын барынша сақтау керек. • - тістің екі жанасу бетінде тісжегі қуыс пайда болса, оларды тістің шайнау беті арқылы қосы керек.

2 класс Блэк

II топ бойынша тісжегі қуыстары

III топ қуыстарын егеп- тазалау ерекшеліктері: • - егер тісжегі қуысымен қатар орналасқан тіс болмаса, онда тісжегі қуысы үшбұрыш тәрізді егеп тазаланады. Үшбұрыштың табаны қызыл иекке қарайды, бұрышы тістің тістеу қырына қарады. • - егер тісжегі қуысымен қатар орналасқан тіс болса, онда таңдай немесе тіл жақтан егеп-тазалау керек. Қосымша алаңды қарлығаштың құйрығы тәрізді жасайды. • - тістің екі жанасу беттерінде тісжегі қуыс пайда болса әрқайсысын бөлек егеп-тазалайды, керек болса қосымша алаң жасайды. Бірақ қоспау керек, себебі тіс сауыты сынып қалуы мүмкін. • - химиялық жолымен қатаятын композиттерді қоямыз десең дер тістің ерін жақ бетіндегі кіреукесін барынша сақтау керек. Ал сәулемен қатаятын пломбаны қойғанда, бұл қағмданы ұстанбауға болады, кіреукені барлық жағынан егеп-тазалауға болады.

IV топ қуыстарын егеп- тазалау ерекшеліктері • Қуыстарды егеп-тазалағанда қосымша алаң жасау керек. Негізгі алаңды үшбұрыш тәрізді жасауға болады, ал қосымша алаңды сопақша немесе қарлығаштың құйрығы ьәрізді жасауға болады.

V топ қуыстарын егеп- тазалау ерекшеліктері • Қуысты егеп-тазалағанда біраз қиыншылық болуы мүмкін, себебі ұлпа жақын орналасқан. Тісжегі қуысын дөңгелек, сопақша және бұйрек тәрізді жасауға болады.

VI топ қуыстарын егеп- тазалау ерекшеліктері • Атипиялық қуыстар. • Осы жүйеге кірмейтін тісжегі қуыстарын атипиялық дейді. • Осы тісжегі қуыстарды емдеу үшін негізгі қағидалар бойынша жұмыс істеу мүмкін емес. Ондай жағдайда тісті екі қабылдауда емдеу керек. Мысалы, тісжегі қуыс қызыл иек астындағы мойын бөлігінде орналасса, онда 1 қабылдауда тісжегі қуысын жартылай тазалап, қызыл иекті коагуляциялау қажет (себебі қызыл иек қуыстың ішін толтырып тұрады) және уақытша пломбамен жабады. 2 қабылдауда қуысты толық егеп тазалап, тұрақты пломба қояды.