TEMEL BİLGİSAYAR KAVRAMLARI BBY Bilgisayar Nedir n

TEMEL BİLGİSAYAR KAVRAMLARI BBY

Bilgisayar Nedir? n n n Bilgisayar aritmetiksel mantıksal işlemler yapabilen, bilgi depolayan, hatasız ve hızlı işlem yapabilen aptal bir makinedır. Elektrikli bir cihaz dir Aritmetiksel(+, -, *, /) ve Matıksal (<, >, =, or, and, xor…) işlem yapabilme. Bilgi depolayabilme Hızlı İşlem Yapma Hatasız İşlem yapma. Bilgisayar her zaman hatasız çalışır. Ancak kullanıcı hata yaparsa bilgisayarda hata yapar.

BİT ve BYTE KAVRAMLARI n n n İkili sayı sistemini oluşturan bu sembollerin (0 ve 1) her birimine BIT (BINARY DIGIT) adı verilir. Bit, bilgisayardaki en küçük bilgi birimdir. Sekiz sembol (Bit)’den meydana gelen sözcüğe (veya karaktere) BYTE adı verilir. Her Byte (bayt), sayısal ve alfabetik karakterlerin gösteriminde kullanılır. Sistemde her sembole karşılık gelecek şekilde ikili sayı mevcuttur (0, 1). Bu sisteme BINARY SYSTEM adı verilir. Bir bilgisayardaki en küçük bilgi (veri) parçacığına Bit adı verilir. 1 BYTE, 10110011 gibi sekiz karakterden oluşur. Her bir en küçük bilgi parçası bir Bit’tir ve 8 bit de bir karakter, yani bir Byte eder

Giriş Birimi: Bilgisayara dış ortamdan veri girilmesini sağlayan birimlerdir. Çıkış Birimi: Bilgisayar ortamında işlenen verilerin dış ortama aktarılmasını sağlayan birimlerdir. Merkezi İşlem Birimi (CPU): Bilgisayarın beynidir. Bilgisayar içindeki bütün işlemler CPU’da yapılır. Yani giriş biriminden girilen veriler CPU içinde işlenir ve Çıkış birimine aktarılır. Bellek: Bilgilerin kalıcı ya da geçici olarak saklandığı ortamlardır. RAM (Ranndom Access Memory) Bellek: Rastgele erişilebilir bellektir ROM (Read Only Memory) Bellek: Sadece okunabilir bellektir. Bu bellek üzerindeki bilgiler üretici firma tarafından yazılır. Depolama Birimi Kapasite ölçüm birimleri küçükten büyüğe Bit, Byte (Bayt), KB(Kilo Byte), MB (Mega Byte), GB (Giga Byte), TB (Tera Byte).

BİT ve BYTE KAVRAMLARI 8 Bit n 1024 Byte n 1024 KB n 1024 MB n 1024 GB n 1 Byte 1 Kilo Byte (KB) 1 Mega Byte (MB) (106 Byte) 1 Giga Byte (GB) 1 Tera Byte (TB)’a eşittir.

Bellek türleri: 1. 2. RAM (Random Access Memory/Rasgele Erişimli) Bellek ROM (Read Only Memory/Yalnizca Okunabilir) Bellek

RAM (Random Access Memory/Rasgele Erişimli) Bellek: n n RAM bellek, rastgele erişimli bellek anlamında kullanılır. Hem okunabilen hem de yazılabilen bir bellektir. Bilgisayarda bu belleğin büyüklüğü çok önemlidir. Zira işletim sistemi ve programlar bu bellek üzerine açılır ve orada çalışırlar. Belleğin yetersizliği, programların yavaş çalışmasına veya hiç açılamamasına neden olur. Bilgisayar açıkken bu bellek aktiftir. 16, 32, 64, 128, 256 gibi ve MB cinsinden ölçümlenirler. Belleğin ne kadar artırılabileceği de önemlidir. RAM bellek sistem ünitesi içerisinde ana kart üzerinde yer alır.

Bit, Byte n n n Bit: En küçük birim bit’tir. Bilgisayar içinde karakterler ikilik sayı siteminde 8 haneli bir sayıyla ifade edilir. İşte bu sayının her bir basamağına 1 Bit denir. Örneğin: A karakteri bilgisayar içinde 0100001 sayısıyla ifade edilir. İşte bu sayının her basamağına 1 Bit denir. O zaman Bilgisayar içindeki her bir karakter 8 bit’ten oluşur. A karakteri=8 Bit, + kararkteri=8 bit. Byte (Bayt) : Bilgisayar içinde her karakter aynı zamanda 1 Byte’tır. Örneğin A karakteri=1 Byte. A karakteri =1 Byte A karakteri=8 Bit Yukardaki eşitliklere göre 1 Byte=8 Bit sonucu çıkarılabilir.

ROM (Read Only Memory/Yalnizca Okunabilir) Bellek: Sadece okunabilme özelliğine sahip bulunan bu belleğin büyüklüğünün bizim için önemi yoktur. n Anakart üzerindeki BIOS (Basic Input Output System) dediğimiz temel sistem programları genellikle ROM’larda yer alır. n

n n n n 1 Byte=8 Bit 1 KB (Kilo Bayt)=1024 Byte 1 MB (Mega Bayt)=1024 KB 1 GB (Ciga Bayt)=1024 MB 1 TB (Tera Bayt)=1024 GB’dır. Soru: Ankara kelimesi kaç Byte ve kaç Bit’tir. Çözüm: Ankara kelimesi 6 karakterden oluşmaktadır. 1 Karakter=1 Byte olduğu için bu kelime 7 Byte’tır. 1 Byte=8 bit olduğundan dolayı bu kelime 8 x 6=48 Bit’tir.

ROM Çeşitleri n MPROM Bellek: n n Programlanma özellikleri ROM larla aynı olup maskelemek için özel bir programa ihtiyaçları vardır. PROM (Programmable Read Only Memory) Bellek: n Programlanabilen, sadece okunur bellektir. Programlanmak için özel bir devrey ihtiyaç duyarlar ve bu işlem sadece bir kez yapılabilir, tekrardan değiştirilemez.

MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ/CPU (CENTRAL PROCESSING UNIT) n Bilgisayarın en önemli birimidir. Bilgisayarın işlem hızını, tipini belirleyen bir unsurdur. Kısaca buna bilgisayarın beynidir diyebiliriz. Tüm matematiksel ve mantıksal işlemler, merkezi işlem birimi/CPU tarafından yapılır. CPU, sistem ünitesi içerisinde, yani Anakart üzerinde yer alır.

MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ/CPU (CENTRAL PROCESSING UNIT) n CPU’nun iki işlem özelliğini belirlemek gerekirse bunlar; ¨ Aritmetik ve Mantıksal İşlem Birimi ¨ Denetim Birimi (Yapılacak işlemler arasındaki kontrolü ve çevre birimleriyle olan etkileşimi sağlar) olarak ikiye ayırabiliriz. n n Merkezi işlem biriminin hızı; Megahertz (MHz) veya Million Instructions Per Second/Saniyede Yaptığı İşlem Sayısı (MIPS) olarak iki şekilde ifade edilebilir. Örneğin; 133 MHz, 250 MHz, 350 MHz, 800 MHz gibi.

YARDIMCI BELLEK (AUXILIOR STROGE UNIT) BİRİMLERİ: n n Büyük bilgi birikimlerini saklamak amacıyla (Yani RAM’da oluşturulan ve daha sonra kaydedilmesi gereken bilgileri) kullanılan birimlerdir. Bilgisayarda yardımcı bellek birimi olarak SABİT DİSK (HARD DİSK) veya DİSKET (FLOPPY DISK) kullanılır. Bunların dışında bantlar, kartuşlar, optik bantlar da saklama birimi olarak kullanılır.

Sabit Disk (Hard Disk) n n Veri yada bilgilerin sürekli kaydedildiği donanım aracıdır. Kaydedilen bilgilere istenildiği zaman ulaşılabilir ve değiştirilebilir Sabit diskler, disketlere göre daha fazla bilginin saklanabildiği ortamlardır. Bu disklerin depolama kapasitesi Megabyte ve Gigabyte cinsindendir. Sabit diskler üzerindeki bir bilgiye erişim hızı, MS (Mili Second) cinsinden ölçülür. SCSI ve IDE, Ve ya SATAiki farklı teknoloji kullanılarak Hard Disk üretilebilir.

GİRİŞ-ÇIKIŞ/INPUT-OUTPUT ÜNİTELERİ Bilgisayarlara girilen veriler; giriş ünitesi elemanları yardımıyla bilgisayara aktarılır ve bunlar daha sonradan çıkış birimleri ile bilgisayardan tekrar geri alınabilir. n Giriş birimleri olarak: n ¨ Fare (Mouse), Klavye (Keyboard), Tarayıcı (Scanner), Disk ve Disketleri sayabiliriz.

GİRİŞ-ÇIKIŞ/INPUT-OUTPUT ÜNİTELERİ n n Sonuçların dış ortamlara aktarıldığı çıkış birimlerini ise; Ekran (Monitör), Yazıcı (Printer), Çizici (Plotter), Disk ve Disketler olarak sıralayabiliriz. Klavye, bilgisayara iletmek istediğimiz verileri girmemizi sağlayan aygıttır. Klavyeden girilen her değer (özel tuşlar hariç) ekranda görülür. 105 tuşlu Windows 95 ve sonrası için üretilen klavyeler harflerin dizilişine göre F ve Q olarak iki cinse ayrılırlar.

Ekran (Monitör) n n n Ekranlar büyüklüklerine göre de 14”, 15”, 17”, 21” (Inch) olmak üzere çeşitlere ayrılırlar. EGA (Enchanded Graphics Adaptör), MGA (Multi Colours Graphics Adaptör), CGA (Colour Graphics Adaptör), VGA (Video Graphics Adaptör) ve SVGA (Süper Video Graphics Adaptör) olarak kısımlara ayrılırlar. LCD, HD

Ekran (Monitör) Bütün ekranlarda görülen her türlü sembol, Pixel adı verilen noktalardan meydana gelir. Pixel, ekranda görülen en küçük noktadır. Ekrandaki pixel sayısına Çözünürlük/Çözünürlük Hassasiyeti (Resolation) denir. n Pixel sayısı arttıkça görüntü kalitesi de yükselir. Genellikle ekranlarda 25 satır, 80 sütun bulunur. n

n Bir Ekranda Neler Önemlidir? ¨ Büyüklük: 11”, 12”, 14”, 17”, 19” gibi. ¨ Renklilik/Tek Renklilik Colour/Monochrome) ¨ Titreşimsizlik ¨ Az Radyasyon ışıması olanlar tercih edilmelidir.

Ekran Kartları Sistem ünitesinde yer alırlar ve ekran kartına bağlanırlar. Gösterme kalitesi Pixsel (Resolution/Yoğunluk) ile ifade edilir. Örneğin 640 x 480, 1024 x 720 pixel gibi. n Bunlardan MDA, CGA, EGA, VGA, SVGA’yı günümüzde bulunanlar arasında sayabiliriz. VGA ve SVGA ise günümüzde en çok kullanılardandır. n

Ekran Kartında Önemli noktalar: n Video belleğin büyüklüğü önemlidir. Bunlar 4 MB, 8 MB, 32 MB gibi büyüklüklerde olurlabilirler. Kartın çalıştığı veri yolu genişliği de önemlidir. Bunlar 32 bit, 64 bit gibi ölçümlenirler. n

İLETİŞİM BİRİMLERİ (COMMINICATION UNITS) n Bilgisayarın başka bir merkezdeki bilgisayar ile ya da aynı ortamda başka bir bilgisayar iletişim kurması gerektiği durumlarda kullanılan birimlerdir. En yaygın örneği Modem’dir. Modem, bilgisayardaki bilgileri alan ve onu sinyallere dönüştüren aygıttır.

n Modem: Kablolu hatlar üzerinden uzak bilgisayarlarla veri iletişimi sağlayan cihazdır. Harici olarak kullanılabildiği gibi, bilgisayarın içine takılarak da kullanılabilir. Modem’in hızlı veri transferi yapması istenilir. Bu transfer hızı BPS (Bit Per Second/Saniyede Transfer Edilen Bit Sayısı) ile ifade edilir ve buna da BAUT RATE adı verilir. Örneğin: 14400 bps, 9600 bps, 1920 bps, 28800 bps gibi.

Modem, kelimesi modulator/ demodulator kelimelerinin kısaltılmış halidir. Bir ucu bilgisayara bir ucu telefon hattına bağlı bilgisayar ile telefon hattı arasındaki sinyalleri düzenleyen araçtır. n Bilgisayarın kullandığı sayısal bilgileri Analoğa, telefon hattının kullandığı analog sinyalleri sayısal sinyale (Digital) çevirir. n

İLETİŞİM BİRİMLERİ (COMMINICATION UNITS) n n Bilgisayar+Modem+PTT Telefon Hattı + Modem + Bilgisayar sıralamasına modem bağlantısı denilir. Buradaki veri iletişimini sağlayacak olan en başta Modem, ardından da İletişim Programıdır. Modemlerin, veri sıkıştırma ve hata düzeltme yetenekli olanları bulunmaktadır. Ayrıca bu modemler kiralık hatlarda ya da telefon hatlarında çalışabilirler. Telefon hattını kullanan DIAL-UP modem, Hem telefon hattı ve hem de kiralık hattı kullanabilen LEASED modemler olarak ikiye ayrılırlar.

Telefon hattının ismi Dial-Up, kiralık hattın ismi ise Leased Line (LL)’dir. Emniyeti gerektiren bilgi aktarımlarında kiralık hatlar tercih nedenidir. n Bir modemin kullanılabilmesi için, Network sistemi gereklidir. n Network: Bilgisayar ağındaki en güçlü makinedir. Diğer bilgisayarlar bu bilgisayarın yeteneklerini kullanırlar. n

Bir Network’ü oluşturan birleşimler şunlardır; n n n n n Sunucu Makine (Hizmet Bilgisayarı “Server”) İstemci Makine (Kullanıcı Makine “User”) Bağlantı Kabloları Bağlantı Elemanları (Konnektörler) Network Kartları Network İşletim Sistemi Yazılımı Modem Yönlendirici (Router) Kuvvetlendirici (Repeater) Dağıtıcılar (HUB)

Bir Network’ün avantajlarını şu şekilde sıralayabiliriz Programların paylaşımı n Donanımların paylaşımı n Çok kullanıcılı ortam oluşturulabilmesi n Güvenlik (Network’te şifresiz kullanım olmaz). n

En çok kullanılan Network işletim sistemleri ise Novell Netware n Banyan Vines n Windows NT n Windows 2000 n Windows XP n Unix/Linux n

BILGISAYARI AÇMA VE RESETLEME n Cold Boot(Soguk Açılış): ¨ Bilgisayarın acma dugmesine basılması ıle yapılan, bilgisayarı acma islemidir. n Bilgisayarın acma dugmesine basılır basılmaz bilgisayar önce kendini test eder. Bilgisayardaki bellek miktari, disket sürücü, Cd-Rom sürücü, harddisk sürücüler, klavye vb. Aygıtlar kontrol edilir. Bu control işlemine Self diagonistic test denir.

BILGISAYARI AÇMA VE RESETLEME n n Bu control sırasında bir hata veya arıza ile karşılaşılması durumunda ekrana hata ile ilgili mesaj gelir. Eger bu hata bilgisayarın çalısmasına engel olacak bir hata ise bilgisayar buradan öteye geçemez. Bu testlerin tümüne POST (Power on self test)adı verilir. Daha sonra bilgisayar kendisini kullanıma açacak olan isletim sistemini (Dos, windows, vb. ) belleğe yükler ve açılır.

Warm Boot(Sıcak Açılış): n n n Bilgisayar çalışır durumda iken, bilgisayarın açma düğmesini kullanmadan bilgisayarı kapatıp -açma islemidir. Bu isleme Restart adı verilir. Restart dügmesi veya CRTL+ALT+DEL tuslarının üçüne birden basılması ile yapılır. Restart edilen bilgisayarın bellegindeki tüm bilgiler silinir ve işletim sistemi tekrar yüklenir. Warm boot (restart) sırasında Self diagonistic test yapılmaz. Bu sebepten dolayı Warm boot islemi Cold boot a göre daha az zaman alır. Restart islemi genellikle hatalı kullanım nedeniyle meydana gelen bilgisayarın kilitlenmesi gibi durumlarda kullanılır.

DOSYA VE DİZİN KAVRAMI n Dosya: n Bir diske (Harddisk, disket veya CD-Rom)kayıt edilmiş bilgilere dosya adı verilir. Her uygulama programının (Word, Exel, Auto. CAD, vb. ) isminin kendine ait özel bir uzantısı vardır. Bu uzantı dosyanın hangi programa için oldugunu gösterir. n Word . doc ¨ Excel . xls ¨ Power. Point . ppt ¨ Access . mdb ¨ n n Her dosyanın bir ismi, uzantısı, byte olarak büyüklügü, kayıt edildigi tarihi ve saati bulunur. Bir klasörde (dizinde) bulunan bir dosya ile ayni isimi taşıyan ikinci bir dosya bulunamaz. Fakat farklı dizinler içerisinde ayni isme sahip dosyalar bulunabilir.

Klasör (Dizin) n n Bir diskte cok sayıda dosya bulunabilir, bunlar guruplandırılıp klasörler içerisinde saklanabilir. Bir dizine istenildigi kadar dosya konulabilir. Ayrıca klasörler icerisinde baska alt klasörler (subdirectory) de bulunabilir. Bir diskte en azından bir dizin olur, bu dizine de Kök dizin (root directory) denir. Kök dizin bir diskin ilk dizinir ve diger dizinler veya dosyalar bu dizinin altında olusturulur. Kök dizin disk formatlandigi zaman otomatik olarak olusturulur. Kök dizini işareti ile gösterilir. n ¨ My. Documents bdem 105 ders 1 İçiçe coklu dizinler: n Diskteki dosyaları organize edebilmek amacı ile diskler dizinlere ayrılır.

İŞLETİM SİSTEMİ (Operating system) n n Bilgisayarın çalışmasını sağlayan temel programa işletim sistemi denir. İşletim sistemleri olamadan bilgisayarda herhangibir işlem yapılamaz ve herhangibir program çalıştırılamaz. İsletim sisteminin görevleri: ¨ Bilgisayardaki programları düzene sokar ve birbirleri ile sorunsuz çalışmasını sağlar. ¨ Programların kullanacakları harddısk ve diğer araçların paylaşımını sağlar. ¨ Bilgisayara takılı olan tüm parçaların biri ile uyumlu çalışmasını sağlar.

n İşletim sistemlerine örnekler: ¨ MS-DOS ¨ Windows 8. 1 ¨ Windows 95/98/2000/XP/ME/Wista ¨ Windows NT ¨ Unix ¨ Linux