Telekomunikimi dhe Rrjetat Kapitulli 6 6 1

Telekomunikimi dhe Rrjetat Kapitulli 6 6. 1

Principe dhe Objektiva • Komunikimi efektiv eshte esencial per suksesin e organizates. – Percaktimi i termave komunikim dhe telekomunikim si dhe pershkrimi i komponenteve te nje sistemi telekomunikimi. 6. 2

Principe dhe Objektiva • Teknologjia e komunikimit ka bere qe njerezit jane ne gjendje te dergojne dhe te marrin te gjitha format e informacioneve ne distanca te medha dhe me shpejtesi te medha. – Identifikimi i tre tipeve te mediave te komunikimit si dhe diskutimi karakteristikave baze te seciles prej tyre. – Identifikimi i tipeve te ndryshme te pajisjeve harduere te telekomunikimit si dhe diskutimi i rolit qe luan secila prej tyre. – Identifikimi i perfitimeve qe vijne nga rrjetat e telekomunikimit. – Percaktimi i tre alternativave te perpunimit te shperndare si dhe diskutimi i karakteristikave te tyre baze. – Per caktimi i termit topologjise se rrjetave si dhe identifikimi i pese alternativave. 6. 3

Principe dhe Objektiva • Perdorimi efektiv i telekomunikimeve dhe network-eve e kthejne kompanine ne nje organizate te fuishme dhe kreative, duke i dhene asaj nje avantazh kompetitiv afat gjate. – Identifikimi dhe diskutim i shkurter per disa nga aplikimet e telekomunikimeve. 6. 4

Veshtrim mbi Sistemet e Telekomunimikimit 6. 5

Komunikimi Mesazhi (e dhene dhe informacion) komunikohet nepermjet sinjalit. Mediumi i transmetimit “mbart” sinjalin. 6. 6

Komunikimi dhe Telekomunikimi Ne te foluren njerezore, derguesi transmeton nje sinjal nepermjet mediumit te transmetimit, ajrit. Ne telekomunikim, derguesi transmeton nje sinjal nepermjet nje kablli ose mediumeve te tjera te telekomunikimit. 6. 7

Telekomunikimi Elementet e Telekomunikimit Pajisjet e Telekomunikimit trasmetojne sinjalin ndermjet kompjuterave dhe mediave te transmetimit 6. 8

Mediat e Telekomunikimit 6. 9

Karakteristikat baze te kanaleve te komunikimit • Simplex channel • Half-duplex • Full-duplex channel 6. 10

Bandwidth • Zona e frekuencave qe nje sinjal elektronik ze ne medium te caktuar transmetimi. 6. 11

Broadband • Telekomunikimi, ne te cilin nje gjeresi bande e frekuencave eshte e vlefshme per transmetimin e informacionit, duke lejuar keshtu qe nje sasi me e madhe informacioni te transmetohet ne njesine e kohes. 6. 12

Ligji themelor i Shannon ne lidhje me Teorine e Informacionit • Kapaciteti mbartes i nje kanali te informacionit eshte ne proporcion te drejte me bandwidth e tij – sa me e gjere bandwidth, aq me shume informacion mund te mbartet. 6. 13

Tipet e Media-ve • • Twisted-Pair (telat dysh) Coaxial Cable (kabllot koaksial) Fiber-Optic Cable (fibrat optik) Microwave Transmission (transmetimi me mikrovale) 6. 14

TELI DYSH & KABLLI KOAXIAL 6. 15

Kabllot e Fibrave Optik 6. 16

TRANSMETIMI ME MIKROVALE & SATELITE Transmetimi me mikrovale (transmetim ne vije te drejte) kerkon vendosjen e pajisjeve ne pika te larta (maja malesh, kullash ose godinash te larta, etj) Transmetimi me satelit kerkon vendosjen e sateliteve (Stacione transmetimi) per te marre sinjalet nga nje pike dhe per ti rintransmetuar ne nje pike tjeter te tokes 6. 17

Transmetimi me celular Skenari i nje transmetimi tipik me celular Duke perdorur telefonin celular nga nje makine, thirresi (1) i bie numrit. Sinjali dergohet nga antena e makines tek antena e celularit te vendosur ne qelizen (2). Sinjali dergohet ne zyren rajonale te celulareve, e cila quhet zyra e regjistrimit te telefonise celulare (MTSO) (3). Sinjali ndryshohet (switch) ne drejtim te stacionit me te afert me thirrjen(4) te kompanise lokale te telefonise. Pasi integrohet ne sistemin normal te telefonise, thirrja ndryshohet automatikisht ne numrin e rene nga origjina (5). E gjitha kjo behet pa asistencen e ndonje operatori. 6. 18

Pajisjet e Telekomunikimit 6. 19

Pajisjet • Modem-et: – Analog – Digital • Modemet per qellime speciale (Special-purpose modems) • Multiplexers • Front-end processors 6. 20

Modemet Si punon nje Modem Sinjalet dixhitale modulohen ne sinjale analoge, te cilet mund te mbarten ne linjat e zakonshme te telefonise. Sinjalet analoge demodulohen ne sinjale dixhitale nga modemi marres. 6. 21

Multiplexer-at Perdorimi i Multiplexer-it konsiston ne nje Link komunikimi te vetem per komunikimin e te dhenave 6. 22

Front-End Processors Proçesoret Front-End Proçesoret F-E marrin persiper peshen e menaxhimit te komunikimit jashte proçesorit kryesor 6. 23

Mbartesit dhe Sherbimet 6. 24

Mbartesit dhe Sherbimet • • Mbartesit e zakonshem Mbartesit ‘Value-added’ Linjat Switched dhe dedicated Private branch exchange (PBX) Wide-area telecommunications service (WATS) Sherbimet e Phone dhe dialing Digital subscriber line (DSL) T 1 Carrier 6. 25

Integrated Services Digital Network (ISDN) 6. 26

Mbartesit dhe Sherbimet 6. 27

Rrjetat & Perpunimi i Shperndare 6. 28

Strategjite baze te Perpunimit • Perpunimi i Centralizuar • Perpunimi i Decentralizuar • Perpunimi i Shperndare 6. 29

Koncepte dhe Konsiderata ne lidhje me Network • Topologjia e Network – – – Ring network Bus network Hierarchical Star network Hybrid network • Tipet e Network – – Local Area Networks Wide Area Networks International networks Home and small business networks 6. 30

Topologjia Network (ring, bus) 6. 31

Topologjia Network (hierarchical, star) 6. 32

Topologjia Network (hybrid) 6. 33

Local Area Networks Nje LAN tipik eshte nje topologji Bus. Te gjithe perdoruesit e rrjetit brenda nje godine zyrash mund te lidhen me njeri tjetrin per komunikim te shpejte. Psh perdoruesi i “kerkimit dhe zhvillimit” mund te dergoje nje dokument nga kompjuteri i tij per tu printuar tek nje printer i vendosur ne qendren e publikimeve desktop. 6. 34

Wide Area Networks Nje WAN jane kryesisht rrjeta te komunikimit ne distance te madhe, te perdorura nga organizatat apo individet ne mbare boten. Lidhjet midis vendndodhjeve ose nyjeve (vijat e nderprera) mund te jene kombinim me satelit, mikrovale ose me kabllo. 6. 35

Home and Small Business Networks Lidhja e pajisjeve duke perdorur rrjetin e shtepise 6. 36

Terminal-to-Host Lidhja Terminal-me-Host 6. 37

File Server Lidhja File Serveri i Fileve i dergon perdoruesit skedarin e plote qe permban te dhenat e kerkuara. Te dhenat e download-uar me tej analizohen, manipulohen, formatohen dhe afishohen nga programi qe egzekutohet nga PC e perdoruesit. 6. 38

Client/Server Lidhja Client/Server Shume platforma kompjuterike, te quajtura server, perdoren per funksione speciale si menaxhimi i te dhenave, ruajtja e te dhenave, printimi, komunikimi, sigurise se rrjetit dhe egzekutimit te programit. Çdo server eshte i aksesueshem nga te gjithe kompjuterat e rrjetit. Nje server shperndan programet dhe skedaret e te dhenave kompjuterave te tjere (clients) ne rrjete, sipas kerkeses se tyre. Klienti kerkon sherbime nga serverat, ofron nje nderfqes perdoruesi dhe i paraqet rezultatet perdoruesit. Sapo e dhena kalon nga serveri tek klienti, e dhena mund te perpunohet nga klienti. 6. 39

Softueret e Komunikimit dhe Protokollet 6. 40

Software e Komunikimit • Network operating systems (NOS) • Network management software 6. 41

Protokollet e Komunikimit • Open Systems Interconnection (OSI) model • Transmission Control Protocol/Internet Protocol (TCP/IP) • Systems Network Architecture (SNA) • Ethernet • Asynchronous Transfer Mode (TM) • Bluetooth 6. 42

Open Systems Interconnection (OSI) Model 7 shtresat e modelit OSI Ky model (OSI) eshte dizenjuar per te bere te mundur komunikimin midis kompjuterave te ndryshem, te prodhuesve te ndryshem qe perdorin sisteme operativ te ndryshem – per aq kohe sa secili prej tyre eshte jane konform modelit OSI 6. 43

Open Systems Interconnection (OSI) Model • APPLICATION LAYER: kontrollon inputet e perdoruesit dhe egzekuton programin aplikativ te perdorueit ne kompjuterin host • PRESENTATION LAYER: formaton te dhenat, qe mund t’i paraqiten perdoruesit ose hostit. Psh, te dhenat qe do te paraqiten ne ekranin e perdoruesit duhet te formatohen ne numerin korrekt te rreshtave per ekran dhe te karaktereve per rresht • SESSION LAYER: fillon, mban dhe perfundon çdo sesion. Nje sesion konsiston ne te gjitha frame-t plus sinjalet qe tregojne filimin dhe fundin 6. 44

Open Systems Interconnection (OSI) Model • TRANSPORT LAYER: lejon perdoruesit dhe nyjet host te komunikojne me nj-tj. Gjithashtu, sinkronizon pajisjet me shpejtesi te madhe te vogel si dhe pajisjte me shume output-e • NETWORK LAYER: ben qe Physical Layer te transferoje framet nga nje nyje ne tjetren • DATA LINK LAYER: formaton te dhenat ne nje rekord, te quajtur nje frame si dhe kryen “error dectetion” • PHYSICAL LAYER: transferon te dhenat nga nje nyje ne nje tjeter 6. 45

Network Interconnectivity Technology 6. 46

Bridge, Routers & Gateways Bridge, Router dhe Gareway Nje switch luan rolin edhe te nje routeri dhe te nje gateway 6. 47

Telekomunikimi dhe Aplikimet 6. 48

Telekomunikimi dhe Aplikimet • • • Voice mail Electronic software distribution Telecommuting Videoconferencing Electronic data interchange (EDI) 6. 49

Videoconferencing Videokonferenca lejon pjesmarresit te realizojne mbledhjet ne distance “ballperballe”, duke eliminuar kostot e udhetimit 6. 50

Electronic Data Interchange (EDI) EDI Shume organizata insistojne qe furnitoret te operojne duke perdorur sistemet EDI. Shpesh lidhjet EDI behen direkt midis shitesave dhe bleresave, ne menyre alternative (a); linjat mund te ofrohen nga nje pale e trete, te cilet ofrojne ‘data conversion’ dhe sherbime te tjera per pjesmarresit (b). 6. 51

Public Network Services Sherbimet e rrjetave publike ju ofrojne perdoruesve informacionet me te fundit qe ata kerkojne per te qene kompetitiv. Psh Yahoo ju lejon perdoruesve (te regjistruar) te shohin ne çdo minute kuotat e burses. 6. 52

Permbledhje • Komunikimi – çdo proçes qe lejon informacionin te kaloje nga derguesi tek nje ose shume marres • Media te telekomunikimit - telat dysh, kabllot koaksial si dhe kabllot e fibrave optik • Modem-e - kthen sinjalet nga digital ne analog per transmetim, pastaj e kthen mbrapsht ne digital • Ethernet – teknologjia me e perhapur e instalimit te rrjetave local area network (LAN) 6. 53