Тақырып Су қоймаларын ластану көздері және сипаттамасы Олардың

Тақырып: Су қоймаларын ластану көздері және сипаттамасы. Олардың халық денсаулығына әсері. Лектор: доцент Әмрин Мейрам Қазиұлы

Жоспары Гидросфера – су түрлері, құрамы. Судың физиологиялық маңызы. Жер үсті және жер асты суларын ластаушы көздер. Суды негізгі ластаушылары. Жуынды сулар түснігі және түрлері. Судың ластануының халық денсаулығына әсері.

Гидросфера жер асты және жер үсті суларынан тұрады. Жердегі сулардың құрамы Жалпы әлемдік қорын құрайтын сулар Әлемдік мұхит 96, 53% Мұздар мен қарлар1, 74% Жер асты сулар1, 69% Басқа сулар 0, 04%

Судың тірі ағзалар үшін маңызы – Су барлық тірі жануарлардың, жәндіктердің, өсімдіктердің жасушасының тіндерінің құрамына кіреді. – Ағзада барлық реакциялар тек су арқылы ғана жүре алады, ал адамның денсаулық жағдайы, пайдаланған судың сапасына, мөлшеріне байланысты болады.

Жер үсті суларын ластаушы көздер • Өнеркәсіптік мекемелер • Тұрмыстық мекемлер пайдаланған сулар • Ауыл шаруашылықтарының пайдаланған сулары • Су қоймаларына тазартылмаған немесе жеткіліксіз тазартылған жуынды суларыды ағызу • Жауын шашын сулары

Жер асты суларының ластану көздеріне жататындар Өнеркәсіптік қалдықтардың сақтау орындары мен көлікпен тасымалдануы; Коммуналдық және тұрмыстық қалдықтар аккумуляциялану орындары; Пестицидтермен және минералдық тыңайтқыштармен өңделетін ауылшаруашылық жерлер; Жер аты суларына құйылатын ластанған су қоймалары; Ластанған атмосфералық жауын-шашын инфильтрациясы; Өнеркәсіптік алаңшалар, фильтрация өрістері, бұрғылау ұңғырлары, тау-кендік жыныстық жұмыстар

Суды негізгі ластаушылары 1. химиялық ластаушылары: қышқылдар, сілтілер, тұздар, мұнай және мұнай өнімдері, пестицидтер, диоксиндер, ауыр металдар, фенолдар, аммоний және нитритті азот, тұрмыс қажеттілігіне пайдаланатын химиялық заттар

2. Биологиялық ластаушылар: вирустар, бактериялар, басқа ауруды тұдыратын ағзалар, көк балдырлар, лигниндер, ашытқы және көгерген ұсақ саңырауқұлақтары

3. Физикалық ластаушылары радиоактивті заттар, қатты бөлшектенген заттар, жылу, органолептикалық (иіс, түс), шлам, құм, балшық

Ағынды сулар - адамның тұрмыстық не өндірістік қызметінде қолданылғаннан кейін щығарылатын сулар және елді мекендер территорияларынан, өнеркәсіптік нысандарынан және ауылшаруашылық өрістерден атмосфералық жауын-шашын нәтижесінде ағылатын сулар

Шығу тегі, түрі және сапалық сипатына тәуелді ағынды суларды 4 негізгі категориясы. Өндірістік (өнеркәсіптік); Тұрмыстық (шаруашылықтұрмыстық); Ауылшаруашылық; Жаңбырлық (атмосфералық)

Ағынды суларға және нысандарына түсетін ластаушылар 3 негізгі топқа бөлінеді: Минералдық ластаушылар; Органикалық ластаушылар; Бактериялық және биологиялық ластаушылар

Қазақстан жер беті суларының ластануының индекісі СЛИ 5 (ИЗВ 5)

Қазақстан жер беті суларының химиялық көрсеткіштері бойынша сапасы Өзен аты Судың ластану индексі Ингредиенттер Судың сапасы Ертіс (ШҚО) 0, 79 -1, 09 Мыс, сульфаттар 3 сынып шамалы ластанған Ертіс (Семей) 0, 42 -0, 59 2 сынып, таза Ертіс (Павлодар) 1, 0 -1, 26 3 сынып шамалы ластанған Бухтарма 1, 0 -1, 81 Ульба (Өскемен) 1, 89 -4, 42 6 сынып өте лас 3 сынып шамалы ластанған

Өзен аты Судың ластану ингредиенттер Судың индексі сапасы Ульба (рудник Тишинский) 7, 70 -8, 35 Мыс, мырыш, марганец Глубочанка 8, 02 -11, 68 Азот 6 сынып өте аммонийды, жоғары лас азот нитратты Орал (БҚО) 0, 72 -0, 76 Ілек (Ақтөбе) 4, 41 -4, 74 Тобыл (Қостанай) 0, 41 -0, 57 Қапшағай 1, 66 -1, 88 6 сынып өте лас 2 сынып шамалы ластанған Хром (6+), бор 5 сынып ластанған 2 сынып таза мыс 3 шамалы ластанған

Өзен аты Судың ластану индексі ингредиенттер Судың сапасы Ишим 0, 53 -0, 64 Нура 0, 89 -1, 11 сульфаттар 3 сынып шамалы ластанған Нура (Қарағанды) 2, 74 -2, 03 Мыс, сынап 3 сынып шамалы ластанған Балқаш 2, 82 -2, 79 мыс 4 сынып лас Іле 1, 91 -2, 19 мыс 3 сынып шамалы ластанған 2 сынып таза

Өзен аты Судың ластану индексі ингредиенттер Судың сапасы Кіші алматы 1, 02 -1, 1 мыс 3 шамалы ластанған сынып Есентай 1, 10 -1, 52 Азот нитритты 3 сынып шамалы ластанған Сырдария 1, 97 -2, 41 Сульфаттар, мыс 3 сынып шамалы ластанған Келес 3, 40 -3, 42 Сульфаттар, мыс 4 сынып лас Сырдарья 1, 72 -2, 37 Сульфаттар, мыс 3 сынып шамалы ластанған

Су арқылы тарайтын аурулар Холера Іш сүзегі Сарыауру (Гепатит А) Энтеровирустар

• • • Жер қойнауларының пайдалауының Гидросфераға экологиялық салдары су іркілетін горизонттарының таусылуы және жер үсті мен жер асты суларының сапасының нашарлауы, кіші өзендеріндегі су қорының азаюы, топырақты, балшықты және тау жыныстарының шамадан тыс құрғауы