Тақырып 3 Корпорацияның ұзақ мерзімді активтері 2

Тақырып 3. Корпорацияның ұзақ мерзімді активтері 2

Негізгі қорлар деп, материалдық құндылықтардың ұзақ мерзімде жұмыс істеп тұруы үшін айналыстан тыс активтерге салынған кәсіпорын мүлкінің бір бөлігін айтамыз. 3

Кәсіпорынның негізгі қорларының (капиталының) құрылымы Негізгі құралдар Капитал салымдары Материалдық емес активтер Айналымнан тыс активтер 4 Ұзақ мерзімдегі қаржылық салымдар

Ғимараттар Есептеуіш техника Жұмыс және күш машиналары 1. Негізгі құралдар деп өнім өндіруде (қызмет көрсетуде) немесе ұйымның қажеттіліктері үшін 12 айдан артық пайдаланатын, қайта сатуға арналмаған және пайда алып келетін құралдарды айтамыз. Көлік құралдары Инвентарь 5 Тағы да басқа негізгі құралдар

Патент иесінің шығармашылық, өнеркәсіптік үлгі, пайдалы модельге ерекше құқығы ЭЕМ, мәліметтер базасы үшін бағдарламаларға ерекше авторлық құқық 2. Материалдық емес активтер деп өнім өндіруде (қызмет көрсетуде) немесе ұйымның қажеттіліктері үшін 12 айдан артық пайдаланатын сатып алынған немесе интеллектуалдық қызмет нәтижесінде жасалған және басқа интеллектуалдық меншік нысандары. Тауарлық және қызмет көрсету белгісі, тауардың шығу орнының атауына ерекше құқық Іскерлік мәртебе және ұйымдастыру шығындары 6

3. Капитал салымдары бухгалтерлік есепте негізгі құралдар және материалдық активтер (аяталмаған құрылыс, жөндеуді қажет ететін құрылғылар, жер телімдері және т. б. ) ретінде қабылданатын нысандардың шығындарынан тұрады. 4. Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар – бұл мемлекеттік бағалы қағаздар, басқа ұйымдардың акция, облигация, қарыздары. 7

Машина және жабдықтар Актив (тікелей өндіріске, өнімнің сапасы мен мөлшеріне ықпал етеді) Негізгі қорлар Көлік құралдары Құралжабдықтар Ғимараттар Пассив (өндірістік үрдістер үшін қажетті жағдай жасайды) 8 құрылыстар Инвентарь және қажеттіліктер Басқа да негізгі қорлар

Негізгі құралдарды есептеу және бағалау әдістері Ақшалай есебі кезінде негізгі қорлардың бағасы өндіріс көлемін арттыруын жобалау, тозу деңгейін және амортизация аударымдарын, жекешелендіру көлемін есептеу үшін қолданылады. Натуралдық бағалау кезінде машиналар саны, олардың өнімділігі, қуаттылығы, өндірістік алаңдар көлемі және тағы басқа сандық көрсеткіштер есептеледі 9 Øбастапқы құны бойынша бағалау; Øқалпына келтіру құны бойынша бағалау; Øқалдық құны бойынша бағалау болып бөлінеді

Амортизациялық аударымдар Амортизация-бұл шығарылатын өнімге негізгі өндірістік қор құнының бірте-бірте ауысу үрдісі. Ол ақшалай қаражаттың қорлану мақсатында негізгі қорлардың толық және ішінара қалпына келтіру үшін іске асырылады. Амортизациялық аударымдар сомасы негізгі қорлардың құнына, олардың пайдалану кезеңіне, жаңарту шығындарына байланысты болып табылады. 10

Жылдық амортизация сомасы мына формуламен есептеледі: мұндағы – негізгі құрал нысандарын тиімді пайдалану мерзімі, жыл. Кәсіпорын бұрын қолданыста болған мүлік нысандарын сатып алған жағдайда амортизация нормасы мына формуламен анықталады: мұндағы – нысанды бұрынғы меншік иелерінде пайдаланылған уақыт, жыл. 11

Жаңару коэффициенті мұндағы -жыл ішінде енгізілген негізгі құралдардың құны, теңге; - жыл аяғындағы негізгі құралдың құны, теңге. 12

Істен шығу коэффициенті Мұндағы -жыл ішінде істен шығатын негізгі құралдардың құны, теңге; -жыл басындағы негізгі құралдардың құны, теңге. 13

Сызықтық әдісті қолданған кезде амортизацияның жылдық сомасы (A) келесі формуламен есептеледі: немесе мұндағы -негізгі құралдарлың бастапқы құны; -негізгі құралдарды қалпына келтіру құны. -тиімді пайдалану мерзіміне қатысты есептелген жылдық амортизация сомасы. 14

Төмендейтін қалдық (сызықтық емес) әдісінде жылдық амортизация сомасы келесі формуламен есептеледі: кес сәй ету а ын ен үд ті. заң енг иен -ҚР лгіл фиц бе оэф к қо -не қал рла гізг ды рды і ққ ң ұны ; 15

Негізгі құралдар бухгалтерлік есепке бастапқы құны арқылы қабылданады. Негізгі құралдардың бастапқы құны сатып алу кезіндегі құны ретінде келесі формуламен анықталады: -негізгі құралдарды сатып алу, құрылысы немесе жасаудың нақты шығындары (ҚҚС есептемегенде), теңге; -негізгі құралдарды тасымалдау, жөндеу, дайындау шығындары, теңге; 16 -тіркеу жинақтары, кедендік баж салығы, кредит бойынша пайыз, нысандарды пайдалануға жарамды жағдайға келтіру шығындары, теңге.

Негізгі құралдардың қалпына келтіру құны деп ағымдық кездегі құнын айтамыз. Қалпына келтіру (ағымдық) құнын анықтау үшін негізгі құралдардың жекелеген топтарын құжатты негізделген нарықтық баға бойынша немесе индекстік әдіспен қайта бағалайды. Мұндай бағалау таңдап алынған нысандар бойынша жыл сайын жүргізіледі (жыл басында). 17

• Негізгі қорлардың қалдық құны бастапқы немесе толық қалпына келтірілген құнымен аударылған тозу арасындағы айырмашылықты көрсетеді. Негізгі құралдардың қалдық құны амортизацияланбаған бөлігін құрап келесі формула арқылы анықталады: • • -негізгі құралдарды нақты пайдалану кезеңі, ай. 18 -айлық амортизация сомасы, теңге;

Кәсіпорынның негізгі қорларын тиімді пайдалану көрсеткіштері. Жалпылама көрсеткіштер Негізгі құралдарды пайдаланудың жалпылама көрсеткіштеріне қор қайтарымы, қор ауқымы, еңбектің қормен жарақтануы және негізгі өндірістік қорлардың пайдалылығы жатады. Жеке көрсеткіштер 19 Негізгі құралдарды пайдаланудың жеке көрсеткіштеріне жабдықтарды экстенсивті, интегралды пайдалану, ауысымдылық коэффициенттері жатады

Жалпылама көрсеткіштер 1. Қор қайтарымы негізгі құралдардың 1 теңгесіне шығарылатын өнімді көрсетіп, келесі формуламен анықталады: -белгілі бір жылдағы шығарылған өнім (тауарлық, жалпы), теңге; 2. Қор сыйымдылығы қор қайтарымына кері көрсеткіш ретінде анықталады – негізгі өндірістік құралдардың орташа жылдық құны, теңге. 20

3. Еңбектің қормен жарақтану ( ) негізгі құралдардың орташа жылдық құнының ( ) өнеркәсіптік-өндірістік персоналдың орташа тізімдік санына ( ) қатынасы ретінде анықталады: Негізгі өндірістік қорлардың пайдалылығы (рентабельділігі) ( ) қорлардың 1 теңгесіне келетін пайда мөлшерін сипаттап, таза пайданың( П ) негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құнына ( ) қатынасы ретінде анықталады: 21 .

Негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны келесі формуламен есептеледі: Бірқалыпты есептеу: Бірқалыпсыз есептеу: 22 Мұндағы –негізгі құралдардың жыл басындағы бастапқы (қалпына келтіру) құны, теңге; –пайдалануға қосылған негізгі қорлардың құны, теңге; –пайдаланудан шығарылған негізгі қорлар құны, теңге; –берілген жылдағы негізгі қорларды пайдаланған айлар саны –берілген жылдағы негізгі қорларды пайдаланбаған айлар саны.

Жеке көрсеткіштер 1. Жабдықты экстенсивті пайдалану коэффициенті ( ) құралдарың нақты қызметінің жұмыс уақытының (ауысым, тәулік, ай, жыл) ( ) сол кезеңдегі жоспарлы уақытына ( ) қатынасымен анықталады: 2. Жабдықты интенсивті пайдалану коэффициенті ( ) жабдықтың өнімділігі (қуаты) бойынша қалай пайдаланатынын көрсетіп, уақыт бірлігіндегі нақты шығарылымның ( ) сол уақыт кезеңіндегі өндірістік қуатына ( ) қатынасы ретінде анықталады: 23

3. Жабдықты интегралды пайдалану коэффициенті ( ) жабдықтың уақытпен де, қуаты бойынша да пайдалануын сипаттайды: мұндағы сәйкесінше I, III ауысымдардарда жұмыс істейтін жабдықтар саны -жалпы жабдық саны. 4. Жабдық жұмысының ауысымдылық коэффициенті ( ) жабдық өтеген станок -ауысымдардың жалпы санының ең көп ауысымда жұмыс істеген жабдықтардың жалпы санына қатынасымен анықталады: 24

1) индекс роста основных производственных фондов: Назначение данного показателя очевидно. 2) коэффициент новизны основных производственных фондов: 3) коэффициент обновления основных производственных фондов: 4) коэффициент интенсивности обновления основных производственных фондов: Это важный показатель характеристики темпов технического прогресса. Известно, что темпы ввода основных фондов и производственных мощностей намного выше темпов их выбытия. Это ведет к «старению» применяемой техники - увеличению сроков эксплуатации машин и оборудования за экономически целесообразные пределы; 5) коэффициент масштабности обновления основных производственных фондов: Показатель характеризует долю новых фондов по отношению к начальному уровню. Возможна детализация анализа по формам обновления (техническое перевооружение, реконструкция, расширение и т. п. ). 6) коэффициент стабильности основных производственных фондов, который характеризует сохраняемые для дальнейшего использования фонды: 7) коэффициент выбытия основных производственных фондов: 25