Syllabus Prawo Międzynarodowe Publiczne Semestr jesienny rok akademicki

Syllabus Prawo Międzynarodowe Publiczne Semestr jesienny rok akademicki 2015/2016 Krzysztof Jerzy Gruszczyński

Metoda nauczania • Prezentacja poglądów piśmiennictwa • i orzecznictwa z zakresu prawa międzynarodowego publicznego, • problemów zarówno teoretycznych, • jak i praktycznych, powstających na jego gruncie

Cel przedmiotu • Student przedmiotu z prawa międzynarodowego będzie zdolny do identyfikowania czynników oddziaływujących na relacje prawne między państwami i narodami. • Zajęcia zorientowane są na wstępną analizę zaistniałego sporu/problemu i analizę zawartych porozumień jak również miejsca instrumentów prawnych w społeczności międzynarodowej. • Studenci uzyskuje podstawową wiedzę teoretyczną oraz sprawność intelektualną znajdującą zastosowanie w pracy wymagającej znajomości prawa międzynarodowego i mechanizmów prawnej współpracy na arenie międzynarodowej

Prowadzący zajęcia • Dr Krzysztof Jerzy Gruszczyński • gcgruszczynski@op. pl • 511 057 769

Zakres przedmiotowy zajęć • • • Zagadnienia wstępne Źródła prawa międzynarodowego Prawo traktatów Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego Prawo dyplomatyczne i konsularne Prawo morza Organizacje międzynarodowe Prawo lotnicze i kosmiczne Odpowiedzialność międzynarodowa państw Rozstrzyganie sporów międzynarodowych

Zagadnienia wstępne • • Zarys rozwoju prawa międzynarodowego i jego nauki. Pojęcie prawa międzynarodowego Funkcje prawa międzynarodowego Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne; miejsce prawa międzynarodowego w krajowym porządku prawnym; miejsce prawa międzynarodowego w polskim porządku prawnym • Główne cechy współczesnego procesu tworzenia PM

prawo międzynarodowe publiczne • Jest zespołem norm regulujących stosunki międzynarodowe w szerokim znaczeniu: • nie tylko stosunki międzypaństwowe, lecz także stosunki między państwami a innymi podmiotami oraz między tymi innymi podmiotami, • tzn. ogólnie stosunki między różnymi, niezależnymi od siebie i nie podlegającymi jakiejś wspólnej władzy państwowej podmiotami

prawo międzynarodowe prywatne nie jest prawem międzynarodowym, ale prawem wewnętrznym różnych państw Źródła prawa prywatnego mają charakter wewnętrzny (są to ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym, kodeksy cywilne i handlowe, rozrzucone ustawy itp. ) w przeciwieństwie do prawa publicznego, którego źródłami są przeważnie umowy międzynarodowe, a także zwyczaje i uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych

Funkcje (przedmiot) prawa międzynarodowego • Regulowanie stosunków zewnętrznych państw – – – • Określa sytuację państwa w społeczności międzynarodowej Określa zasady postępowania państw w wzajemnych stosunkach Reguluje konkretne stosunki między państwami Ustala formy wzajemnych stosunków Ustala zasięg terytorialny władzy poszczególnych państw Ustala reguły postępowania na terenach niczyich oddziaływanie na stosunki wewnętrzne państw(np. prawa człowieka)

prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne • Dualizm i monizm • dualiści – przyjmują że PM i P. wew. Są zupełnie niezależnymi systemami prawa, które nie mają punktów stycznych, uważają, że żeby PM było używane wewnątrz państwa trzeba je przekształcić na prawo wewnętrzne • moniści – twierdzą, że PM i P. wew. Tworzą jeden spójny system prawny, z tym, że przyjmują, że hierarchicznie PM jest podporządkowane P. wew. – Kelesonowska szkoła prawa – uznaje prawo wewnętrzne za pochodne PM, uważająć je za suwerenne.

Źródła prawa międzynarodowego • • Klasyfikacja źródeł - art. 38 Statutu MTS problem hierarchii źródeł; problem hierarchii norm Prawo zwyczajowe • Źródła pozostałe i zagadnienia uzupełniające • Prawo traktatów

Prawo zwyczajowe • Właściwości praktyki; • intensywność praktyki; • znamiona praktyki kształtującej dyspozytywną normę powszechną; • konstrukcja „persistent objector”; • istota opinio iuris; • przejawy opinio iuris; • traktat a zwyczaj powszechny

Prawo traktatów • • Prawo traktatów Definicje (KW 1969) i prawo rządzące obrotem; zawarcie umowy (znaczenia terminu); kompetencja traktatowa w zapisach Konstytucji RP; proces zawierania umowy (etapy); rejestracja umów; zastrzeżenia; ważność umowy, stosowanie umów (w czasie, w przestrzeni), umowy a państwa trzecie, interpretacja umów; • okres umowy (wygaśnięcie, zawieszenie)

Sprawy rozpatrywane przez MTS • The Paquette Habana Case ICJ (1900) • The Case o the S. S. Lotus ICH (1927) • North Sea Continental Shelf Cases ICJ (1969) • Asylum Case ICJ (1950) • Anglo-Norwegian Fisheries Case ICJ (1951) • Case Concerning the Gabcikovo-Nagymaros Project ICJ (1955)

Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego • Znamiona państwowości; suwerenność / zasada suwerennej równości; prawa zasadnicze / prawa nabyte; • Kompetencje/jurysdykcja państwa – kompetencja terytorialna (realizowana na terytorium państwa / poza własnym terytorium), kompetencja personalna; inne, obok terytorialnej i personalnej kryteria (zasady) konfigurowania kompetencji/jurysdykcji; • Powstanie państwa i przekształcenia jakim podlega: sposoby powstania i upadku państw; sposoby nabycia terytorium, sukcesja państw, uznanie

Prawo dyplomatyczne i konsularne • Relacje dyplomatyczne; prawo legacji; ustanowienie i zerwanie stosunków dyplomatycznych; formuły relacji dyplomatycznych; immunitety i przywileje dyplomatyczne (osobowe/misji). • Relacje konsularne – ustanowienie misji konsularnej; immunitety i przywileje dyplomatyczne (osobowe/misji

Sprawy rozpatrywane przez MTS • In re P. (Diplomatic Immunity: Jurisdiction) [1998] 1 F. L. R. 1026 (Fam. and C. A. ) • United States Diplomatic and Consular Staff in Tehran (US v. Iran) Merits, 1980 ICJ Reports 3 • United States Diplomatic and Consular Staff (USA v. Iran) 1982 ICJ Reports

Prawo międzynarodowe handlowe • Przedmiot i zakres międzynarodowego prawa handlowego. • Kompleksowy charakter międzynarodowego prawa handlowego i jego źródła. • Międzynarodowe prawo handlowe a prawo zwyczajowe i precedensowe. • Podmioty transakcji międzynarodowych. • Spółki handlowe i ich rodzaje. • Specyficzne rodzaje spółek kapitałowych. • Przedsiębiorstwa spółdzielcze i ich cechy. • Rejestr, firma i znak towarowy. • Transakcje międzynarodowe i arbitraż handlowy

prawo morza • Międzynarodowe prawo morza a prawo morskie. • Źródła prawa morza i jego kodyfikacja. • Status prawny obszarów morskich i ich delimitacja. Morskie badania naukowe i ich uwarunkowania prawne. • Ochrona środowiska morskiego. • Bezpieczeństwo żeglugi morskiej. • Obecność wojskowa państw na morzach.

organizacje międzynarodowe • Organizacje międzyrządowe są tworzone przez państwa i działają na podstawie umów międzynarodowych • Organizacje pozarządowe nie działają na podstawie umów międzynarodowych, • lecz na podstawie porozumień nieformalnych lub o charakterze wewnątrzprawnym • Organy organizacji i jej uchwały

prawo lotnicze i kosmiczne • Międzynarodowe prawo lotnicze a prawo kosmiczne (ang. outer space) • Pojęcie przestrzeni kosmicznej, koncepcje jej delimitacji i proponowane unormowania. Doktryna wspólnego dziedzictwa ludzkości a prace kodyfikacyjne ONZ. • Źródła prawa kosmicznego. • Zakres jurysdykcji państw w przestrzeni kosmicznej i na ciałach niebieskich. • Wolność kosmosu dla celów pokojowych. Użytkowanie kosmosu dla celów wojskowych. • Międzynarodowa kontrola przestrzeni kosmicznej i zasady odpowiedzialności międzynarodowej.

Odpowiedzialność międzynarodowa państw • Zasady ogólne; • przypisanie czynu państwu czynu • odpowiedzialność obiektywna i wymóg posiadania interesu prawnego (problem actio popularis w prawie międzynarodowym); szkoda i wina; • przestępstwa i delikty międzynarodowe; • obowiązek kompensacyjny i sposoby naprawienia skutków naruszenia

rozstrzygania sporów międzynarodowych • Metody dyplomatyczne • Sądowe • Środki odwetowe • Retorsje – działalność odwetowa, jaka podejmuje jedne państwo, w odpowiedzi na sprzeczne z jego interesami lub nieprzyjazne działanie drugiego państwa, takimi samymi lub podobnymi środkami • Represalia – rozumie się odwet , jaki jedno państwo podejmuje w odpowiedzi na bezprawną działalność drugiego państwa, takimi samymi środkami

Sprawy rozstrzygane przez MTS • Guinea v. Mine, Swiss Office of Poursuiters for Debts and Bankruptcy, ILM 1987 nr 26, s. 382, w sprawie tej przeciwko Gwinei powód uzyskał zajęcie majątku pozwanej strony na terytorium Szwajcarii i Trybunał wezwał powoda do zaprzestania tego postępowania przed sadem krajowym. • Na tej podstawie władze Szwajcarii zaprzestały egzekucji • Jednakże w bardzo podobnej sytuacji francuski SN (Cour de Cassation) unieważniając wyrok zadu apelacyjnego w Rennes, stwierdził ze postanowienia dotyczące Trybunału Arbitrażowego nie stoją na przeszkodzie powoda w postępowaniu egzekucyjnym przeciwko obcemu państwu we Francji; • sprawa Benevenutiand Bonfant c. du Gouvernement Republique du Congo ILM 1981 nr 20, s. 878 gdzie sad co prawda uznał wyrok ICSID ale odmówił egzekucji funduszy rządu Konga

Międzynarodowe konflikty zbrojne i prawo do obrony ius ad bellum • • Prawo wojenne Konwencja haska z 1907 Art. 12(1) Umowy Ligi Narodów Problem użycia siły w relacjach międzypaństwowych i limitacja jej użycia • prawo do obrony (ang. preventive self-defence)

Sprawy rozpatrywane przez MTS • Nicaragua v. USA ICJ Reports 1986 • Wyrok MTS - 1986 - w sprawie Nikaragua v. USA. Trybunał rozważał w sprawie relację reguł dotyczących tego samego przedmiotu normowanych traktatem (umową) i powszechnym prawem zwyczajowym; • Chodziło o zasadę formułującą zakaz interwencji (ingerencji) w sprawy wewnętrzne drugiego państwa oraz zasadę zakazującą użycia siły lub groźby użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości państwa • Corfu Channel Case, ICJ Reports 1994

Źródła prawa międzynarodowego i materiały do studiów • Źródła prawa międzynarodowego publicznego • - Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z dnia 23. 05. 1969 r. - Dz. U. 90. 74. 439 -zał. - weszła w życie dnia 01. 08. 1990 r. • - Konwencja wiedeńska o prawie traktatów między państwami a organizacjami międzynarodowymi lub organizacjami międzynarodowymi z dnia 21. 03. 1986 r

Organizacja Narodów Zjednoczonych • Narody Zjednoczone: • - Karta Narodów Zjednoczonych • - Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości - Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Nowy Jork 1948

Prawo traktatów • Konwencja wiedeńska o prawie traktatów, 23. 05. 1969 • Konwencja o prawie traktatów między państwami a organizacjami międzynarodowymi lub organizacjami międzynarodowymi, Wiedeń 21. 03. 1969 • Konstytucja Rzeczpospolitej Polski (art. 87 -94 Konstytucji - źródła prawa)

Odpowiedzialność międzynarodowa państwa • UN GA Res 56/83 "Międzynarodowa odpowiedzialność państw" z dnia 28. 01. 2002 r. • Konwencja wiedeńska o odpowiedzialności cywilnej za szkodę jądrową • z dnia 21. 05. 1963 r. - Dz. U. 90. 63. 370 weszła w życie dnia 23. 04. 1990 r. • Umowa między Rządem Republiki Federalnej Niemiec a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej o Fundacji „Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość” z dnia 17. 07. 2000 r.

prawo morza: Konwencje genewskie o prawie morza - 29. 4. 1958 Konwencje o morzu terytorialnym i strefie przyległej z dnia 29. 04. 1958 r Konwencja ONZ o prawie morza, Montego Bay 10. 12. 1982 (Aneks nr 6 do Konwencji stanowi Statut Międzynarodowego Trybunału Prawa Morza) Konwencja o morzy pełnym z dnia 29. 04. 1958 r. - Dz. U. 63. 33. 187. – weszła w życie dnia 30. 09. 1962 r -Konwencja o szelfie kontynentalnym dnia 29. 04. 1958 r. - Dz. U. 64. 28. 179, weszła w życie dnia 10. 06. 1964 r. Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego z dnia 09. 04. 1992 r. - Dz. U. 00. 28. 346 - weszła w życie dnia 17. 01. 2000 r.

prawo lotnicze kosmiczne i telekomunikacyjne • Konwencja o międzynarodowej żegludze powietrznej, Chicago 7. 12. 1944 • Traktat o zasadach określających działalność państw w zakresie badania i wykorzystania przestrzeni kosmicznej, Londyn- Moskwa-Waszyngton 27. 01. 1967 • Konwencja o odpowiedzialności międzynarodowej za szkody wyrządzone przez statki kosmiczne, Londyn. Moskwa - Waszyngton 29. 03. 1972 • Traktat o otwartych przestworzach z dnia 24. 03. 1992 r. - Dz. U. 01. 103. 1127 - wszedł w życie dnia 22. 02. 1995 r

państwa jako podmioty prawa międzynarodowego publicznego, terytorium państwa, jurysdykcja, obywatelstwo Konwencja w sprawie zredukowania i wyeliminowania przypadków bezpaństwowości, Nowy Jork 28. 08. 1961 Konwencja europejska o immunitecie państwa z dnia 16. 05. 1972 r. Traktat między Rzeczypospolitą Polską a Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy z dnia 22. 05. 1992 r. - Dz. U. 93. 61. 291 - wszedł w życie dnia 08. 05. 1993 r. Deklaracja nowojorska czterech mocarstw o zniesieniu skuteczności ich praw i odpowiedzialności w stosunku do Berlina i Niemiec jako całości z dnia 01. 10. 1990 r. Europejska konwencja o obywatelstwie z dnia 06. 11. 1997 r. - ETS 1997/166

prawo międzynarodowe prywatne • Ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. - Prawo prywatne międzynarodowe • Konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, Lugano 16. 9. 1988 • Konwencja ONZ w sprawie międzynarodowej sprzedaży towarów, Wiedeń 1980 • Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, Nowy Jork 1958 • Prawo modelowe UNCITRAL-u w sprawie międzynarodowego arbitrażu handlowego, 1985

Literatura podstawowa Bierzanek R. , Symonides J. , Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1997 Czapliński W. , Wyrozumska A. , Prawo Międzynarodowe Publiczne. Zagadnienia systemowe, Wydawnictwo Beck, Warszawa 1999 Doliwa-Klepacki Z. /red. /, Encyklopedia organizacji międzynarodowych, Warszawa 1997 Flemining M. /red. /, Międzynarodowe prawo konfliktów zbrojnych, Warszawa 1991 Gilas J. , Prawo międzynarodowe, Toruń 1999 S. Sawicki, Góralczyk W. , Prawo Międzynarodowe Publiczne w zarysie, Warszawa, PWN 2006

Zalecana literatura obcojęzyczna z zakresu prawa międzynarodowego • Brownlie I. , Principles of Public International Law, 6 th ed. Oxford University Press 2003 • Henkin L. , International Law; Politics and values, Martinus Nijhoff Publishers 1995 • Herdegen M. , Vőlkerrecht, C. H. Beck München 2004 • Jennings R. Watts, A. (eds. ), Oppenheim’s International Law 9 th (Ed), Harlow Longman 1992 • Shaw M. N. , International Law, 4 th ed. London Cambridge, Cambridge University Press 2005 • Vitzhum W. G. , Völkerrecht, 3 Auflage, Walter de Gruyter, Berlin. New York, 2004

Sugerowane czasopisma: • • American Journal of International La British Yearbook of International and Comparative Law Quarterly International Law Reports Journal de droit international Netherlands Yearbook of International Law Recueil des Cours de l'Académie de Droit International de la Haye • Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht • Revue Générale de Droit International Public • Sprawy Międzynarodowe

Egzamin składa się z dwóch części a)10 pytań testowych jednokrotnego wyboru b) Pytanie opisowe – do wyboru jedna tematyka z trzech zagadnień