СУЛЕЙМАН ДЕМИРЕЛ АТЫНДАҒЫ УНИВЕРСИТЕТ Пән: Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері Дәрістің тақырыбы: Тіршілік қауіпсіздігінің теориялық негіздері. х. ғ. к. аға оқытушы Жұмакаева Бота Даулетханқызы
Дәрістің сұрақтары: 1. Негізгі ұғымдары мен анықтамалары. 2. Қауіптердің жүйеленуі. 3. ТЖ жөніндегі түсінік және оның жіктелуі.
«Тіршілік қауіпсіздігі» - Адам баласына төнген жалпы қауіптерден қорғану тәсілдерін үйрететін ғылыми білім аймағы. Пәннің мақсаты- болашақ мамандарды Адам өміріне қауіпсіздік жағдайлар жасау үшін қажетті теориялық білімдер мен тәжірибелік дағдылармен қаруландыру, кездейсоқ жағдайларда дұрыс шешім қабылдауға үйрету, авария, стихиялық күштер, апаттар кезінде халықты қорғауға, тәсіл- әрекеттер қолдануға үйрету.
Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларға байланысты еліміздің территориясына және тұрғылықты халыққа төнетін негізгі қауіптер Көп санды қауіпті кәсіпорындарға байланысты өндірістегі жалпы қиындықтар Табиғи сипаттағы дүлей зілзала (стих. бедст) (жер сілкінісі, құйын, су тасқыны және т. б. ) Мерзімі өткен қару жарақ ты (с. і. ядролық және химиял ық) толтырып жинау және сақт ау Негізгі құрылғылардың ескіруі, оны жаңартуға және апаттың алдын алуға қаржының жетіспеуі Тж. ТС ғы апаттарға байланысты жыл сайын жұмсалатын шығын 5 -7% валдық ұлттық өнімді құрайды (валовый национальный продукт (ВНП) және ол өсуде. Шығын 10% жетсе, экономикаға үлкен әсерін тигізеді Табиғи қорларды дұрыс пайдаланбау байланысты экологиялық апатт (Мс: Қызылағаш) Әскери сипаттағы және техногендік сипаттағы терроризм қаупін сақтау
Қауіптердің жүйеленуі. «Қауіп» –негативті құбылыс. Белгілі бір жағдайда адамның әсерінен және ортаның энергетикалық жағдайынан қоршаған ортаға шығын алып келуді айтамыз. Белгілі қауіп көзін түзуі мүмкін: Адамның өзі, ол күрделі жүйе: тұқымқуалаушылық, организмнің физиологиялық мүмкіндігінің шектелуі, психологиялық бұзылыстар және антропометриялық көрсеткіштер адам денсаулығына кері әсерін тигізіп, оның қандай да бір шұара қолдануына мүмкіндік бермейді. Мекендеген орта элементтері: заттар, еңбек жемістері, қолданған энергия, өмірдің климаттық жағдайы немесе микроклиматтық еңбек жағдайы (температураның жоғарылауы және төмендеуі, ылғалдық немесе ауаның қозғалыс жылдамдығы). Жануарлар мен өсімдіктер әлемі, халықтың тобы немесе жеке адам.
Қауіптің факторлары белгілеріне қарай жіктемесі: Шығу тегіне қарай: табиғи, техногенді, антропогенді, әлеуметтік, биологиялық. Әсер етуіне қарай: химиялық, физикалық, механикалық, биологиялық, психофизиологиялық. Орналасу орнына қарай: литосфера, гидросфера, атмосфера, ғарыштық. Шығынға байланысты: әлеуметтік, техникалық, экологиялық. Көрінісіне қарай: өндірістік, спорттық, тұрмыстық, жол-транспортты. Салдарына қарай: ауру, жарақат.
Қауіпсіздік – белгілі бір жағдайда төнген қауіптен қорғану. Ол үш міндетті шешу арқылы іске асырылады. Бірінші міндет – қауіпті идентификациялау (оңашалау). Ол мынадай тәртіппен іске асыралады: мекендеген ортаның белгілі қауіптерін, еске алу, адамның әсер етуін қауіп көзі деп алу. Содан соң қауіптің санына, сапасына, таралуына, өркендеуіне қарай идентификация жасау. Екінші міндет – адам және мекендеген ортаның белгілі қауіптерінен қорғаныс тәсілдерін ойлап табу. Үшінші міндет – қалған қалдықтардан қорғанудың тәсілдерін ойлап табу.
Төтенше жағдайлар үш негізгі белгілер бойынша жіктелінеді: 1) Пайда болу саласы бойынша. 2) Ведомстволық қатыстылығы бойынша. 3) Аумақтық таралуы бойынша. Пайда болу бойынша төтенше жағдайлар: - табиғи; - техногенді; - жанжалды болып бөлінеді.
Табиғи төтенше жағдайларға: - геофизикалық қауіпті құбылыстар - геологиялық қауіпті құбылыстар - метеорологиялық және агрометеорологиялық қауіпті құбылыстар - теңіздегі гидрологиядық қауіпті құбылыстар - табиғи өрттер - адамдардың жұқпалы ауруға шалдығуы - ауылшаруышылық малдардың жұқпалы ауруға шалдығуы - ауылшаруашылық өсімдіктердің ауруға және зиянкестерге шалдығу жатады.
Техногенді сипаттағы төтенше жағдайларға: - өндірістік - транспорттық авариялар - өрттер - ҚӘУЗ тасталуымен авариялар - РЗ тасталуымен авариялар - БҚЗ тасталуымен авариялар - ғимараттардың кенеттен құлауы - электр-энергетиқалық жүйелердегі - коммуналдық тіршілікті қамсыздандыру желілердегі авариялар - тазартқыш құрылыстардағы авариялар - гидродинамикалық авариялар жатады.
Жанжалды сипаттағы төтенше жағдайларға: - қарулы шабуыл - кейбір аймақтардағы толқулар - соғыс уақыттағы әскери әрекетерде қазіргі зақымдау тәсілдерді қолдану жатады.
Ведостволы қ қатыстығы бойынша төтенше жағдайлар мыналарға бөлінеді: - құрылыста - өндірісте - халыққа үй-жайлылық және коммуналды-тұрмыстық қызмети көрсету саласында - көліктік байланыста Аумақтық таралуы бойынша төтенше жағдайлар мыналарға бөлінеді: - объектілік - жергілікті - аймақтық - кең ауқымды
Негізгі заңдар : 1. “Азаматтық қорғаныс туралы” ҚР заңы 7. 05. 97 ж. № 100 -1 2. “Табиғи және техногендік сипаттағы (ТТС) төтенше жағдайлар туралы” ҚР заңы 5. 07. 96 ж. № 19 -1 3. ҚР Үкіметінің 28. 08. 97 ж. № 1298 “ТТС ТЖ ды ескеру және жоюдың Мемлекеттік жүйесі туралы” Қаулысы 4. ҚР Үкіметінің 28. 10. 04 ж. № 1112 “ҚР ның ТЖ бойынша Министрлігінің жағдайы туралы” Қаулысы 5. ҚР Үкіметінің 29. 04 ж. № 1449 “ҚР Мемлекеттік басқару жүйесін ары қарай жақсарту бойынша шаралар туралы” Қаулысы 6. ҚР Үкіметінің 30. 06 ж. № 626 «ҚР ТЖМ комитетінің кейбір сұрақтары» № 626
Қазақстан Республикасында табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар пайда болу қаупі бар территориялардың картасы 2 6 7 8 9 2 2 6 7 8 9 6 7 8 2 3 9 2 6 7 8 9 1 1 2 6 1 3 6 2 3 4 8 2 3 4 5 6 7 8 5 6 8 1 2 3 6 7 9 4 5 АЛМАТЫ 7 8 9 1 - Землетрясения 5 -Оползни 2 -Наводнения 6 -Опасные метеорологические явления 3 -Сели 7 4 -Снежные лавины -Лесные и степные пожары 8 -Эпидемии -Эпизоотии -Атомные электростанции 9 -Предприятия использующие, производящие АХОВ -Потенциально опасные объекты -Добыча нефти -Добыча полезных ископаемых -Черная металлургия 5 6 2 4 7 8 2 1 9 9
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ Ауданы 2725 мың. км. 2 Өндірістік қауіпті объектілер 800 Халық саны 16 млн. 480 мың адам. (2009 ж) Өрт қаупі бар территория 35% Астаналар Астана, Алматы Су басу және су тасқыны бар территория 30% Шегаралас мемлекеттер Ресей, Қырғызстан, Туркменстан, Қытай, Өзбекстан Жер сілкінісі, сел, қар көшкіні сырғамалар бар территория 30% Административтік бөлу 14 област, 220 аудандар Тұрғындардың орташа тығыздығы 5, 5 адам. 1 км. 2 Жылына болатын ТЖ саны Жылына ТЖ дан келетін шығын 32 мың (соның ішінде 12 мың ЖКА (ДТП)) 3, 5 млрд. теңге ( 25 мың адам травма алады, 4 мың адам өледі)
Қазақстан Республикасының территориясын және халқын авариялардан, апаттардан және дүлей зілзалалардан сақтау үшін 2004 жылы ҚР Президентінің № 1449 Үкімімен арнайы орталықтан басқаруды атқаратын органы – Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі құрылды. ТЖМ салалар аралық реттеуді, сонымен бірге Тж. ТС ғы төтенше жағдайлардың алдын алу және жою, ҚР ның азаматтық қорғанысы, өрт қауіпсіздігі, кәсіпорындарда қауіпсіз жұмыс жүргізілуін және таулы аймақтарды бақылау жұмыстарын арнайы атқару және қажетінше рұқсат беру функциясын атқарады.
ТЖМ нің пайда болу тарихы 19. 10. 1995 жылы ҚР ның Азаматтық қорғаныс штабы және ТЖ бойынша Мемлекеттік комиссия базасында ҚР ның ТЖ бойынша Мемлекеттік комитеті (ТЖ МК) құрылды. 1996 жылы ТЖ МК құрамына «Қазселқорғаныс» өндірістік бірлестігі және Мемқалалықтехбақылау комитеті берілді.
22 сәуір 1997 жылы ТЖ МК құрамына Мемлекеттік өртке қарсы қызметі енгізілді. 10 қазан 1997 жылы ҚР ның Төтенше жағдайлар бойынша Мемлекеттік комитеті Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар бойынша комитетіне (Үкімет құрамына кірмейтін) – орталық атқару органына айналды.
27 сәуір 1999 жылы Қазақстан Үкіметі құрылымында Казақстан Республикасының төтенше жағдайлар бойынша Агентствосы құрылды. 29 қырқүйек 2004 жылы төтенше жағдайлар бойынша және мемлекеттік материалдар қоры бойынша Агентстволар базасында Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар министрлігі құрылды.
2007 жылдан Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар бойынша Министрі Божко Владимир Карпович
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАРДЫҢ АЛДЫН АЛУ ЖӘНЕ ЖОЮ БОЙЫНША МЕМЛЕКЕТТІК ЖҮЙЕСІНІҢ ЖАЛПЫ ҚҰРЫЛЫМЫ. ПРЕМЬЕР – МИНИСТРНГО РК МО РК, МВД РК, КНБ РК МИНИСТР МЧС-ЗНГО РК МИН. ЗДРАВ. РК Оперативны й дежурный КРИЗИСНЫЙ ЦЕНТР МЧС МИН. ТРАНС РК МИН. СВЯЗИ РК МИН. ЭНЕРГО. РК ДДС ВЧАСТИ, ПОДРАЗЕЛЕН ИЯ, СИЛЫ ОХРАНЫ ОБЩЕСТВЕН НО ГО ПОРЯДКА СЛУЖБЫ СПАСЕНИЯ 051 (2 КАТ. ГОРОДА 14 ОБЛАСТЕЙ) ДЕПАРТАМЕНТ ГОЧС (2 КАТ. ГОРОДА 14 ОБЛАСТЕЙ) ЦЕНТР МЕДИЦИНЫ И КАТАСТРОФ, ГОССАНЭП ИД НАДЗОР ДЕПАРТАМЕНТЫ ГПС (2 КАТ. ГОРОДА 14 ОБЛАСТЕЙ) ВЧАСТИ ГО (АЛМАТ. ОБЛ. -2, караганда-1) РОСО (г. АЛМАТЫ, АСТАНА , АТЫРАУ, УСТЬКАМЕ, КОСТАНАЙ, КЗЫЛОРДА) ДДС СИЛЫ И СРЕДСТВА МИНИСТЕР СТВ МИН. ЭКОЛ. И ПРИР. РЕСУР СОВ РК МИН. СЕЛЬ. ХОЗ. РК ДДС СИЛЫ И СРЕДСТВА МИНИСТЕР СТВ МИН. ФИН РК МИН. СТРОЙ РК МИН. ТОРГ. РК СВС СИЛЫ И СРЕДСТВА МИНИСТЕР СТВ
Министрліктегі қызметкерлердің жалпы саны 28335 адамнан астам, соның ішінде 1458 әскери қызметкерлер және 17795 өрт қауіпсіздігінің қызметкерлері, 7807 мемлекеттік қызметкерлер.
Скачать презентацию СУЛЕЙМАН ДЕМИРЕЛ АТЫНДАҒЫ УНИВЕРСИТЕТ Пән Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері
Lektsia_1_TK_teorialy_1179_negizdnri.pptx