Суармалы топырақтар Орындаған Мусаханова Медина

Суармалы топырақтар. Орындаған: Мусаханова Медина.

• Суармалы егіншілік – ылғалы аз, құрғақ, шөлейт және шөлді аймақтарда жоғары өнім алуға бағытталған егіншілік түрі.

Жоспар: • • 1. Суармалы егіншілік. 2. Қазақстандағы суармалы егіншілік. 3. Суармалау желілері. 4. Мелиоративтік алқаптар. 5. Күріш шаруашылығы. 6. Су эрозиясы. 7. Қорытынды.

• Қазақсатандағы суармалы егіншілік көлемі-1400 га. Оның 93% Қазақстанның оңтүстік аймақтарында орналасқан.

• Суармалау—табиғи жағдайда ылғал жетіспеушілігі байқалатын топырақтар мен өсімдіктердің су жүргісін (режім) жақсартуға бағытталған шаралар кешені; гидротехникалық мелиорациялаудың бір түрі. Топырақтың ылғалдылығын көбейтеді, өсімдіктердің қоректену және жылулық режімдерін, топырақ пен жер беті қабатының микроклиматын жақсартады.

• Суармалау желілері — магистральды каналдан немесе су жүргізгіш құбырлардан таралатын желі, тармақтар, сонымен қатар уақытша жер суару желілері, суармалау жүйесінің негізгі элементтері.

Белгілі ғалым, академик В. М. Боровский(1967) оңтүстіктегі суармалы егістікке игерген жерлерде қолдануға қажетті ирригациялық, шаруашылық жұмыстардың әр түрлі болатынына қарап, негізгі үш мелиоративтік алқапқа бөлген:

Бірінші алқап. • Тау етегі мен тау бөктеріндегі көлбеу тегістіктер.

Екінші алқап. • Жоғарғы алқаптан төмен жататын тау етегіндегі сазды жер.

Үшінші алқап. • Сазды жерлерден төмен жатқан шөлді жер.

Күріш өсіру. • Бүгінгі күні облыс бойынша күріш ору жұмыстары қарқынды жүріп жатыр. • Биыл ОҚО бойынша 3 мың 990 гектар алқапқа күріш дәні себілді. Оның 1700 гектар алқабы жиналып, жалпы түсімі гектарына 58 центнерді құрады. • Ал жалпы алынған өнім көлемі – 9800 тонна. Облыста күріш егумен Мақтарал және Шардара аудандары айналысады. Соның ішінде Мақтарал ауданында 2 мың 580 гектар алқапқа күріш егілген. • Қазіргі таңда өнімнің 900 гектары жиналған, яғни әр гектардан 56 центнер күріш алынды. Бүгінгі таңда Мақтарал ауданы бойынша жалпы алынған өнім көлемі 5 мың 40 тоннаны құрайды. • Ал, Шардара ауданында 1410 гектар алқапқа күріш егіліп, бүгінге 800 гектар алқабы жиналды. Жалпы өнімнің түсімділігі әр гектардан 60 центнерді құрайды. Мұнда күріш алқабынан 4800 тонна өнім жиналды, деп хабарлайды Оңтүстік Қазақстан облысының әкімдігі.

Су эрозиясы • Аққан судың топырақтың беткі қабатын шайып кетуін, жыра мен сай-саланың, жар мен орлардың пайда болуын топырақтың су эрозиясы деп атайды. Нөсер жаңбырдан немесе мөлшерден артық суарған топырақтың беткі қабаты шайылады. Басында ұсақ жыралар пайда болып, олар суарған сайын ойылып, тереңдеп, сайға айналады. izden. kz

Қорытынды. • Судың босқа ысырап болып, жер астына сіңіп кетпеуі үшін топырақтың физикалық қасиеттеріне сүйене отырып, оны тәртіппен мөлшерлеп қана беру керек. Мелиорациялық жағдайы қолайсыз аудандарда қаншалықты суды үнемдеп, жердің астына көп жібермеу әрекеттерін істегеннен, 5 -6 жылдың ішінде жер асты суы жоғары көтеріліп, топырақ сорлана бастауы, ал кейбір ойпатты жерлердің батпаққа айналып кетуі ықтимал. Сондықтан мелиорациялық жағдайы нашар алқаптарда топырақты сорланудан, батпақтанудан сақтайтын негізгі әдіс-инженерлік әдіспен қазылған терең коллекторлы-керізді жүйелер арқылы жер асты суының ағымын жасау.