Struktury rynku dr Joanna Leśniowska Konkurencja doskonała

Struktury rynku dr Joanna Leśniowska

Konkurencja doskonała, Konkurencja monopolistyczna, monopol, oligopol

Konkurencja doskonała Przykład Rynek niektórych płodów rolnych Targowisko z ziemniakami

Konkurencja doskonała Cechy ØŻaden ze sprzedających ani żaden z kupujących nie ma wpływu na cenę ØCena kształtuje się na rynku jako wypadkowa oferty wszystkich producentów i zapotrzebowania wszystkich odbiorców ØPrzedsiębiorstwa wytwarzają jednorodne produkty ØIstnieje wiele przedsiębiorstw, z których każdy ma znikomy udział w całej gałęzi ØIstnieje swoboda wejścia i wyjścia na rynek/z rynku ØNabywcy mają doskonałą informację o sprzedawanych produktach, ich jakości

Konkurencja doskonała Cechy ØKrzywa popytu ma postać linii poziomej, równoległej do osi odciętych. W tych warunkach przychód marginalny przedsiębiorstwa równy jest cenie rynkowej ØOptymalną wielkość produkcji wyznacza warunek: üP= MR = MC

Konkurencja doskonała Krótki okres Øprzedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej może osiągać zyski nadzwyczajne bądź notować straty

Konkurencja doskonała (a) krótki okres: zysk nadzwyczajny O Q (b) krótki okres: strata O Q Q – optymalna wielkość produkcji (MC = PM) Q – optymalna wielkość produkcji (MC= MR) OQCD – utarg całkowity OQBA – koszt całkowity ABCD – zysk nadzwyczajny ABCD – strata

Konkurencja doskonała (c) długi okres: zerowy zysk ekonomiczny MC AC P = MR A O B Q Q – optymalna wielkość produkcji (MC = MR) OQBA – utarg całkowity i koszt całkowity zysk ekonomiczny (nadzwyczajny) = 0

Konkurencja doskonała Zysk nadzwyczajny Øwartość sprzedaży przewyższa całkowite koszty produkcji Øcena rynkowa przewyższa przeciętne koszty całkowite Øw takim przypadku doskonale konkurencyjna firma, maksymalizując zysk wybierze rozmiary produkcji, dla których MC = MR, realizując przy tym zysk nadzwyczajny

Konkurencja doskonała Zysk normalny Øwartość sprzedaży jest równa całkowitym kosztom produkt Øcena rynkowa zrównuje się z przeciętnymi kosztami całkowitymi Øw takim przypadku doskonale konkurencyjna firma, maksymalizując zysk wybierze rozmiary produkcji, dla których MC = MR, realizując przy tym zysk normalny uwzględniony w kontraktach

Konkurencja doskonała Strata ekonomiczna Øwartość sprzedaży jest niższa niż całkowite koszty produkt Øcena rynkowa jest niższa niż przeciętne koszty całkowite, lecz w całości pokrywa koszty bieżącej produkcji ( przeciętne koszty zmienne) Øw takim przypadku doskonale konkurencyjna firma, minimalizując stratę wybierze rozmiary produkcji, dla których MC = MR, realizując przy tym stratę nie upoważniającą do likwidacji firmy w krótkim okresie

Konkurencja doskonała Równowaga krótkookresowa Øprzedsiębiorstwa przy danych kosztach produkcji i danej cenie rynkowej wytwarza wielkość produkcji maksymalizującą zysk Równowaga długookresowa ØPrzedsiębiorstwo osiąga taką wielkość produkcji, dla której przychód marginalny, równy cenie, identyczny jest z krótkookresowym i długookresowym kosztem marginalnym

Konkurencja doskonała Równowaga Øgałąź wolnokonkurencyjna jako całość osiąga w długim okresie zerowy zysk ekonomiczny, sprzedając swój produkt po cenie równej minimalnym kosztom przeciętnym; realizuje zatem tylko zysk normalny Økrzywa podaży gałęzi wolnokonkurencyjnej jest zawsze rosnąca: wyższa cena zachęca do zwiększenia produkcji

Konkurencja doskonała Równowaga

Monopol Cechy Ømonopolista jest jedynym produktu na danym rynku dostawcą określonego Øjedno przedsiębiorstwo wytwarza produkty/usługi, które nie posiadają bliskich substytutów Ørównowaga monopolisty jest więc zarazem równowagą gałęzi przez niego reprezentowanej Ømonopolista sam ustala cenę, ale musi się liczyć z tym, że po wyższej cenie sprzeda mniejszą ilość

Monopol Cechy Ømaksymalizacja zysku - monopolista wybiera taką wielkość produkcji, przy której przychód marginalny zrównuje się z kosztem marginalnym Ømiarą siły monopolu jest nadwyżka ceny nad kosztem marginalnym Øprzedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej sprzedaje swój produkt po cenie równej kosztowi marginalnemu (P = MR = MC) Ømonopolista ustala taką cenę, która przewyższa koszt marginalny P > MC = MR

Monopol Zysk/strata ØPrzeważnie monopolista osiąga zysk ekonomiczny – tzw. zysk monopolowy – w krótkim i w długim okresie Øw krótkim okresie jednak monopolista może tolerować także zerowy zysk ekonomiczny, a nawet przejściową stratę, którą wyrówna z nawiązką zyskami osiąganymi w długim okresie Øzysk osiągany przez monopol jest dodatni (ujemny) wówczas, gdy dla danej wielkości produkcji cena monopolowa jest wyższa (niższa) niż przeciętny koszt całkowity

Q – optymalna wielkość produkcji: MR=MC OQBA – utarg całkowity OQCD – koszt całkowity ABCD – zysk

Q – optymalna wielkość produkcji: MR=MC OQBA – utarg całkowity = koszt całkowity zysk ekonomiczny = 0 Q – optymalna wielkość produkcji: MR=MC OQBA – utarg całkowity OQCD – koszt całkowity ABCD – strata

Monopol a wolna konkurencja Społeczne koszty monopolu?

Monopol a wolna konkurencja Społeczne koszty monopolu Ø społeczny koszt monopolu przejawia się w tym, że monopolista zmniejsza produkcję, a zwiększa cenę Ø monopolista nie jest zmuszony do wprowadzania innowacji – hamowanie postępu technicznego Ø narzucanie innym podmiotom gospodarczym niekorzystnych warunków zawierania transakcji Ø monopolista wykorzystując swoje możliwości finansowe może stosować lobbing, np. w celu: zwiększenia barier wejścia, ustawowego „wymuszenia” popytu

Monopol Podział Ø naturalne Ø państwowe

Monopol Naturalny Ø powstały wskutek działania sił rynkowych Ø monopol naturalny - istnieje tylko jeden przedsiębiorca wytwarzający dane dobro lub usługę, a występowanie więcej niż jednego producenta byłoby utrudnione oraz ekonomicznie nieuzasadnione Ø barierami wejścia na taki rynek są np. : übardzo wysokie nakłady inwestycyjne üduże koszty stałe ükonieczność istnienia dużej grupy odbiorców do osiągnięcia zysku üniepodzielność procesu technologicznego

Monopol Naturalny ØPrzykładami gałęzi, gdzie występują monopole naturalne są: energetyka, gospodarka wodno-ściekowa, kolej, telekomunikacja

Monopol Państwowy Øchronione ustawami lub innymi ograniczeniami natury formalno-prawnej Øprawo danego państwa pozwala świadczyć usługi lub produkować określony asortyment towarów tylko jednemu podmiotowi Øprzykład – monopol loteryjny

Konkurencja monopolistyczna Podobieństwa do konkurencji doskonałej: istnienie wielu małych firm oraz swoboda wejścia i wyjścia z gałęzi. Różnice od konkurencji doskonałej: każde z przedsiębiorstw ma do czynienia z opadającą krzywą popytu. Produkty różnych firm tworzących daną gałąź są bowiem mniej lub bardziej zindywidualizowane i zróżnicowane

Dochodzenie do równowagi na rynku konkurencji monopolistycznej W długim okresie konkurencja między istniejącymi producentami oraz możliwość pojawienia się nowych konkurentów eliminują możliwość osiągania zysku nadzwyczajnego. Przy optymalnej skali produkcji (MR = MC) następuje zrównanie utargu przeciętnego z kosztem przeciętnym (AR=P=AC).

Dochodzenie do równowagi na rynku konkurencji monopolistycznej W długim okresie Przy optymalnej skali produkcji (MR = MC) następuje zrównanie utargu przeciętnego z kosztem przeciętnym (AR=P=AC). Jest to tzw. równowaga w punkcie styczności: MC AC P D MR Q

Konkurencja monopolistyczna W konkurencji monopolistycznej głównym sposobem walki jest różnicowanie produktu (a nie konkurencja cenowa).

Konkurencja monopolistyczna Ważne uwagi dotyczące konkurencji monopolistycznej Uwaga 1 Wchodzenie na rynek nowych konkurentów powoduje przesuwanie się krzywej popyty w lewo. Wynika to z faktu, że popyt całkowity gałęzi dzieli się na coraz większą liczbę konkurentów. Nowych konkurentów przybywa aż do momentu kiedy krzywa popytu jest styczna do krzywej kosztów przeciętnych.

Konkurencja monopolistyczna Ważne uwagi dotyczące konkurencji monopolistycznej Uwaga 2 Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji monopolistycznej nie produkuje przy minimalnych kosztach przeciętnych. Ma ono nadwyżkę zdolności produkcyjnej.

Konkurencja monopolistyczna Ważne uwagi dotyczące konkurencji monopolistycznej Uwaga 3 Przedsiębiorstwo produkując więcej mogłoby obniżyć koszty przeciętne, jednak jego utarg całkowity byłby wtedy niższy od kosztów całkowitych, ze względu na konieczność obniżenia ceny.

Konkurencja monopolistyczna Ważne uwagi dotyczące konkurencji monopolistycznej Uwaga 4 Ponieważ cena jest wyższa od kosztu krańcowego, więc przedsiębiorstwu opłaca się sprzedać więcej, ale po dotychczasowej cenie. Sprzedaż po dotychczasowej cenie większej ilości wyrobów może być wynikiem: Øzabrania konkurencji klientów Ønamówieniem klientów do większych zakupów (zwiększeniem popytu całej gałęzi).

Oligopol z porozumieniem W przypadku zawarcia efektywnego porozumienia i utworzenia kartelu, oligopol zachowuje się podobnie jak wielozakładowy monopol — w pierwszej kolejności stara się zmaksymalizować łączny zysk całej grupy. Dopiero po wyznaczeniu optymalnej skali produkcji i optymalnego poziomu ceny dla całego kartelu, jego uczestnicy mogą szukać dla siebie najkorzystniejszych rozwiązań, ale w ramach ograniczeń narzuconych przez wspólną politykę produkcyjną i cenową.

Oligopol bez porozumienia Każde z przedsiębiorstw działa na własną rękę, dążąc do maksymalnego zysku dla siebie. Między przedsiębiorstwami działającymi w danej gałęzi toczy się bezwzględna walka konkurencyjna. Niekiedy przyjmuje ona postać wyniszczającej wojny cenowej.

Oligopol bez porozumienia Dla oligopolu bez porozumienia charakterystyczny jest model złamanej krzywej popytu: Punkt A – punkt optymalny. A B MC AC C Popyt jest elastyczny przy próbie podwyżki ceny (wzrost ceny spowoduje spadek utargu), natomiast nieelastyczny przy próbie obniżki ceny (spadek ceny spowoduje spadek utargu). Efekt: produkcja – OQ, cena – OB, zysk – ABCD. MR O Q D Rozerwanie linii utargu krańcowego pozwala utrzymać cenę na poziomie OB nawet przy znacznych zmianach kosztów.