SISTEME SHFRYTËZIMI OPERATING SYSTEMS OS Leksioni 1 1

SISTEME SHFRYTËZIMI OPERATING SYSTEMS (OS) Leksioni 1 1

Sistemi i shfrytezimit n Sistemi i shfrytezimit eshte shtresa software qe ka per detyre te menaxhoje te gjitha paisjet dhe te siguroje programet e perdoruesit me nje nderfaqe te thjeshte. 2

3

Sistemi i shfrytezimit Nga figura me lart shihet se ne shtresen e poshtme qendron shtresa hardware e sistemit, studimi i se ciles i perket inxhinierise elektronike. n Vini re pozicionin qe ka sistemi i shfrytezimit ne kete skeme n 4

Sistemi i shfrytezimit n Sistemi i shfrytezimit ze pozicionin ndermjetes mes pjeses harware dhe programeve qe mund te perdoren per programim, sic mund te jete nje editor i nje gjuhe programimi, nje kompilator, etj, kurse ne nivelin me te larte ne kete skeme qendrojne programet e perdoruesit. 5

Sistemi i shfrytezimit Eshte e rendesishme te kuptohet se keto programe nuk jane aspak pjese e sistemit te shfrytezimit. n Sistemi i shfrytezimit eshte ajo pjese software qe ekzekutohet ne kernel mode, e qe mbrohet nga hardware. n 6

Sistemi i shfrytezimit Kompilatoret dhe editoret ekzekutohen ne user mode. n Nqs nje perdorues nuk parapelqen nje kompilator ai mund ta modifikoje ate, por nuk mund te modifikoje nje clock interrupt te nje sistemi shfrytezimi i cili mbeshtetet nga hardware-i, pikerisht qe te mos ndodhe ky modifikim n 7

Sistemi i shfrytezimit n n n Ne shume sisteme ka programe te tille qe ekzekutohen ne user mode por qe ndihmojne sistemin e shfrytezimit, ose kryejne funksione me rendesi. Psh ekzistojne programe qe lejojne perdoruesit te ndryshojne passwordin. Nje program i tille nuk eshte pjese e sistemit te shfrytezimit dhe nuk ekzekutohet ne kernel mode, por kryen nje rol me rendesi ne mbrojtjen e sistemit. 8

Sistemi i shfrytezimit Ne disa sisteme pjese te sistemit te shfrytezimit ekzekutohen ne user mode, psh nje file system. n Ne sisteme te tille eshte e veshtire te percaktohen kufinj te qarte. n 9

Sistemi i shfrytezimit n Cdo gje qe ekzekutohet ne kernel mode eshte pjese e sistemit te shfrtyezimit, por disa programe qe ekzekutohen dhe ne user mode jane gjithashtu pjese e tij, ose pjese qe lidhet ngushte me te. 10

Cfare eshte OS ? n n 1. 2. Shpesh eshte e veshtire te percaktosh me pak fjale dhe ne menyre precize se cfare eshte nje sistem shfrytezimi. Arsyeja mund te jete ngaqe sistemi i shfrtyezimit ka dy role kryesore te cilat nuk kane lidhje me njera tjetren. Zgjerimi i makines Menaxhimi i resurseve 11

Zgjerimi i makines n Arkitektura e nje kompjuteri perbehet nga bashkesia e instruksioneve te makines, organizimi i memorjes, I/O, struktura e buseve. Per tu menaxhuar ne nivelin e makines eshte veshtire per tu programuar. 12

Zgjerimi i makines Nje programues me se shumti nuk preferon te arrije te programoje ne nivelin e nje hard disku. n Nje porgramues kerkon qe te kete te beje me dicka me te thjeshte se kjo, me nje absragim ne nje nivel te larte. n Ne ratin e hardiskut mund te jete nje grumbull skedaresh te emertuar. n 13

Zgjerimi i makines n Keshtu, nje skedar hapet, modifikohet dhe keto modifikime mund te ruhen duke mos pare te bejme me detaje te tjera te realizimit, te cilat i fshehen perdoruesit. 14

Zgjerimi i makines n n Eshte sistemi i shfrytezimit ai i cili i fsheh perdoruesit te verteten rreth realizimit ne hardware, dhe i prezanton nje paraqitje te kendshme, te thjeshte. Ashtu sic eliminon detajet rreth menyres se si mund te hapet e te modifikohet nje skedar, ashtu fsheh shume detaje (jo te kendshme per tu dite gjithmone) rreth menaxhimit te memorjes, interrupt-eve, etj. 15

Zgjerimi i makines n n Funksioni i sistemit te shfrytezimit eshte te paraqese perdoruesin nje makine te zgjeruar ose virtuale e cila eshte me e thjeshte per tu menaxhuar. Ne do e shohim menyren se si OS e realizon kete gje. 16

OS si menaxher resursesh Nga nje kendveshtrim krejt tjeter shohim sistemin e shfrytezimit qe menaxhon elementet perberes te nje sistemi te madh kompleks. n Kompjuterat e sotem kane procesore, memorje, timer-a, disqe, nderfaqe rrjeti, printera, si dhe nje sere paisjesh tjera periferike. n 17

OS si menaxher resursesh n Detyra e OS eshte te mundesoje kontrollimin e te gjitha ketyre paisjeve, allokimin e tyre ndermjet te gjitha programeve qe kekrojne ti perdorin ato. 18

OS si menaxher resursesh Imagjinoni sikur tre programe te kerkojne te printojne ne te njejtin printer ne te njejten kohe. n Rreshti i pare mund te jete i programit te pare, me pas disa rreshta nga i dyti, e keshtu do krijohej nje kaos i vertete. n 19

OS si menaxher resursesh n OS mund te zgjidhe kete problem ne kete menyre qe meratialin per prinitm te nje programi ta kopjoje me pare ne nje hapsire ne disk, kur nje program te kete mbaruar, atehere OS mund te kopjoje kete material nga disku ne printer, ne te njejten kohe nje tjeter program le materialin e tij ne disk per tu printuar. 20

OS si menaxher resursesh Ndarja e resurseve konsiston ne dy dimensione : ne kohe dhe ne hapsire. n Kur nje resurs kerkohet nga dy program et ndryshem ne te njeten kohe, se pari njeri prej tyre e merr kete resurs, dhe me pas e leshon per ta marre tjetri. n 21

OS si menaxher resursesh n Eshte detyra e sistemit te shfrytezimit te vendose se kush e ka rradhen per te marre nje resurs , dhe per sa kohe do ta mbaje ate. 22

OS si menaxher resursesh n n Shembull per nje resurs qe kerkohet ne disa pjese (hapsira) eshte psh memorja qenrore e cila normalisht ndahet mes programeve qe jane ne ekzekutim. Duke supozuar se ka memorje te mjaftueshme per te gjithe programet ne ekzekutim, eshte me eficiente qe te jene disa programe ne memorje njeheresh se sa te jete vec njeri. 23

OS si menaxher resursesh n Organizimi i hapsirave te diskut si dhe mbajtja shenim se kush po perdor nje pjese te caktuar memorjeje eshte nje detyre e menaxhimit te resurseve te sistemit te shfrytezimit. 24