SINIFTA FİZİKSEL ORTAMIN DÜZENLENMESİ Doç Dr Atilla Çimer

SINIFTA FİZİKSEL ORTAMIN DÜZENLENMESİ Doç. Dr. Atilla Çimer 1

SINIFIN FİZİKSEL ORTAMI? Size göre sınıfın fiziksel ortamı veya çevresi öğrencileri ve öğretmeni nasıl etkiler? 2

Çevre Nedir? • Çevreye ilişkin tanımlamalar aslında hangi bilim dalının bakış açısıyla baktığınıza göre farklılık göstermektedir. Örneğin – gelişim psikolojisi literatüründe bireyin gelişimini etkileyen ve kalıtımsal olmayan her şey çevre ile ifade edilmekte; – sosyal psikolojide ise çevre kavramı ile genellikle diğer insanların oluşturduğu sosyal çevre ya da kişiler arası etkileşimi ifade etmektedir.

Çevre Nedir? Çevre; organizmanın büyümesini ve gelişimini etkileyen içsel ve dışsal fiziki durumlar ile bireyin ya da topluluğun doğasını etkileyen karmaşık sosyal ve kültürel durumların karışımı olarak tanımlanabilir. Fiziksel Çevre Sosyal Çevre

Çevre…… • İnsanların davranışlarını etkileyen değişkenlerden birinin içinde yaşadığı çevre olduğu psikoloji, psikiyatri, eğitim, mimarlık, sosyoloji, ekonomi ve hukuk gibi farklı disiplinlerden pek çok araştırmacı tarafından ifade edilmektedir.

Çevre…… İçinde bulunulan fiziki çevre ve sosyal çevre, davranışları etkiler. Örneğin, • havanın soğuk olması sıkı giyinmemize, • Karanlık, insanların sokağa çıkmasında tedirginliğe; • otobüste yaşlı birine yer vermemiz ve misafir geldiğinde çocukların her zamankinden daha hareketli olmalarına sosyal çevrenin etkisi vardır. •

Çevre-Davranış İlişkisi • Taşa çıkan keçinin ağaca çıkan oğlağı olur. • Üzüm üzüme baka kararır.

Çevre-Davranış İlişkisi Çevrenin davranış üzerindeki etkisi, bir bakıma insanın nerede olduğu ve ne işle meşgul olduğu ile ilgilidir.

Öğrenme Çevresi ve Özellikleri • Eğitim çok genel bir ifade ile davranış değiştirme süreci olarak tanımlanır. • Davranış değişikliği için gerekli koşullar; – davranışa ilişkin bilginin öğrenilmiş olması, – bireyin zihinsel ve fiziksel olarak davranışı gerçekleştirebilecek gelişim düzeyine ulaşmış olması, – isteklilik ve – ortamdır.

Sınıf Ortamı • Sınıf ortamı öğrencilerin öğrenmelerinin gerçekleştiği yer olarak tanımlanabilir. • Sınıf ortamı; sınıfı oluşturan fiziksel düzenlemeler, psikolojik durumlar ve öğrencilerin duyuş ve değerlendirmelerini etkileyen sosyal ve kültürel öğelerin etkileşiminin bir ürünüdür. • Sınıf ortamı, öğrencinin öğrenme sürecini ve başarısını etkiler. 10

Sınıf Ortamı • Öğrencilerin okula geldikleri ilk günkü sınıfın görünümü, bundan sonraki her gün, öğrencilerin ve öğretmenlerin okula gelmelerinde, öğretimde ve öğrenmede önemli bir rol oynar. • Sınıf mutlaka; hareketli, mutlu, düzenli ve temiz bir yer olmalıdır 11

Sınıf Ortamının Boyutları Fiziksel Ortam Text Sosyal Ortam Sınıftaki sosyal değişkenlerin tamamı (sınıf atmosferi, öğrenci ilişkileri vb. ) Sınıftaki fiziksel değişkenlerin tamamı Text

Sınıf Ortamının Düzenlenmesi • Eğitim ve öğretim ortamlarının, öğrencilerin her yönden kendilerini rahat ve huzur içinde hissedecekleri yerler olması gerekir. • Fiziksel ve psikolojik yönlerden öğrencilerin kendilerini rahat hissetmedikleri ortamlarda etkili eğitim ve öğretim gerçekleştirilemez. 13

Sınıf Ortamının Düzenlenmesinin Temel Fonksiyonları • Öğretim ortamlarının uygun bir fiziksel düzene sahip olmasının üç genel fonksiyonu söz konusudur: 1. Öğrencilerin daha kolay öğrenmesini sağlamak. 2. Öğrencileri fiziksel olarak daha rahat hissettirmek. 3. Öğrencileri derslere karşı motive etmektir. 14

Size göre sınıf ortamının fiziksel değişkenleri neler olabilir? 15

Sınıf Ortamının Fiziksel Değişkenleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Sınıf Büyüklüğü ve Öğrenci Sayısı Isı- Hava Kalitesi ve İklimlendirme Işık -Aydınlatma Renk Ses ve Gürültü Temizlik Güvenlik Sınıfın (Yerleşim) Düzeni Teknoloji olarak sınıflandırılabilir.

Sınıfın Büyüklüğü ve Öğrenci Sayısı • Sınıf içi etkinliklere göre sınıf büyüklükleri değişmektedir. • Sınıf büyüklüğü, öğrenciye dolaşabileceği, eşyalarını koyabileceği, etkinliklerini yapabileceği alanlar bırakmalıdır. 17

Sınıf büyüklüğü ve Öğrenci Sayısı • İdeal öğrenci sayısı, dersin niteliğine, eğitimin düzeyine ve türüne göre değişebilmektedir. • Bu sayının belirleyicilerinden biri sınıfın düzeyidir. • İlk yıllarda öğrenciler öğretmenin yardımına daha çok gereksinim duyarlar, ilgi çevreleri dardır. Bu nedenle, ilk sınıflarda öğrenci sayısı az tutulmalı, gerekiyorsa sınıf düzeyi ile birlikte yükseltilmelidir. 18

Sınıf büyüklüğü ve Öğrenci Sayısı • İdeal sınıf büyüklüğü, sosyal, eğitimsel, ekonomik ve kültürel değişkenlerden etkilenen önemli bir sorundur. • Bazı kaynaklar 16 -24 arsındaki öğrenci sayısını ideal sınıf büyüklüğü olarak tanımlamaktadırlar. • Bazı kaynaklara göre öğrenci sayısının; – Yirminin (20) altında olan sınıflara küçük, – Yirmi - otuz (20 -30) arasındakilere orta/normal, – Otuzdan (30) daha fazla sayıda öğrencinin bulunduğu sınıflara kalabalık/büyük sınıf, denebilir. 19

Sınıf büyüklüğü ve Öğrenci Sayısı • Öğrenci sayısının genel olarak 30’un üstünde olması, istenmeyen bir durumdur. • Sınıftaki öğrenci sayısının azlığı ile öğretmen ve öğrenci başarısı arasında ilişki bulunmuştur. 20

ÖĞRENCİ SAYISININ AZALTILMASI DİSİPLİN PROBLEMLERİNİ AZALTIR ÖĞRETİME AYRILAN ZAMANI ARTIRIR ÖĞRENMEYE FIRSAT YARATIR ÖĞRENCİ BİLGİSİNİ ARTIRIR BİREYSEL ÖĞRETİME YÖNELİK SÜREYİ ARTIRIR ÖĞRENCİLERİN ÖĞRENMEYE DAHA AKTİF KATILIMINI SAĞLAR ÖĞRENCİ MEMNUNİYET VE ŞEVKİNİ ARTIRIR ÖĞRETMENİN ÇABASINI ARTIRIR KONULARIN DAHA DERİNLEMESİNE İŞLENMESİNİ SAĞLAR ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN DAHA ETKİLİ YAPILMASINI SAĞLAR ÖĞRENCİ BAŞARISNI ARTIRIR 21

Sınıf büyüklüğü ve Öğrenci Sayısı • Kalabalık sınıflarda öğrencilerin güdülenmesi ek zaman gerektirir. • Öğrenci sayısının fazlalığı kullanılabilecek öğretim yöntem ve tekniklerinin yararlarını sınırlayabilir. • Bir sınıftaki öğrenci sayısı, sınıfın fiziksel kapasitesi, sınıftaki araç-gereç sayısı ve diğer kaynaklara uygun değilse, bu sınıfta yaşanan sorunlar; – hem öğrencilerin öğrenmelerini – hem de öğretmenlerin öğretmelerini güçleştirir. 22

Sınıf büyüklüğü ve Öğrenci Sayısı • Küçük sınıflar daha çok sosyo-ekonomik düzeyi ve akademik yeteneği düşük öğrencilerin başarılarının artırılmasında etkilidir. • Öğrenci sayısının azlığı, öğretmene kolaylık sağlar fakat akademik başarıyı garantilemez. • Öğretim yönteminde bir değişiklik yapmaksızın öğrenci sayısını 20’nin altına indirmek akademik başarıyı garantilemez. 23

Isı, Hava Kalitesi ve İklimlendirme • Oda ısısı, iklimlendirme ve hava kalitesi bazı araştırmacılar tarafından öğrenci başarısını sağlamada en önemli bireysel değişken olarak tanımlanmaktadır. • Çoğu insan, dış mekanlardaki hava kirliliğinin sağlıklarına zarar vereceğinin farkında iken, pek az insan iç mekanlardaki hava kirliliğinin de sağlık açısında tehlike yaratacağının farkında değildir

Isı, Hava Kalitesi ve İklimlendirme • Çalışma ortamındaki hava koşulları vücudun gereksinimine ne kadar uygun olursa, insan kendini o kadar rahat hisseder. • Uygun koşullar altında, kendini rahat hissederek çalışan kişinin morali ve düşünme/çalışma kapasitesi yüksek olacaktır. • İnsanlar karbondioksit gazı ve sigara dumanına maruz kalırlarsa, vücutları uyuşabilir, hareketleri ağırlaşır ve çalışma isteği azalır. • Ülkemizde okul binaları tasarlanırken, bölgesel farklılıkların sınıf ortamı üzerindeki etkilerinin göz ardı edildiğini söylenebilir.

Isı, Hava Kalitesi ve İklimlendirme • Okullar tasarlanırken ısıtma, havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinin üçünün de kullanılması maddi kaynaklarla ilgili bir sorundur. • Türkiye gibi pek çok ülkede sınıflardaki havanın temizlenmesi için daha çok doğal havalandırma yollarının kullanıldığı bilinmektedir.

Isı - Sıcaklık Yapılan araştırmalar sınıftaki ortamın ısısının da öğrenci başarısı ve motivasyonu üzerinde etkili önemli bir değişken olduğunu göstermektedir. Sıcak ve soğuk sınıf ortamları öğrencileri olumsuz yönden etkiler.

Isı - Sıcaklık • Sınıf ısısının normal oda sıcaklığında olması gerekir. İdeal sınıf ısısının 19 o C ile 21. 5 o C arasında olduğu kabul edilmektedir. • Isının aşırı yükselmesi, fiziksel rahatsızlıklara, ilginin dağılmasına, zihnin gevşemesine yol açar. • Sınıf ortamı çok soğuk ya da çok sıcak olduğunda, beyin vücuda sıcaklığın dengelenmesi konusunda sürekli uyarı göndermektedir. 28

Isı - Sıcaklık • Fazla sıcak ortamlarda, insanlarda durgunluk ve tembellik ortaya çıkmaktadır. • Fazla soğuk ortamlarda ise insanlarda çalışma temposu düşmekte, refleksler sınırlanmaktadır. • Bu durumda öğrencinin ya da öğretmenin eğitim-öğretim etkinliklerine odaklanmasını olumsuz yönde etkilemektedir. 29

Nem • Çalışılan ortamlarda sıcak ve fazla nem terleme yoluyla artık vücut ısının dışarı atılmasını engeller. • Nemsizlik ise solunum yolları dokusunda tahrişlere ve kronik öksürüklere yol açarak insanın huzurunun kaçmasına neden olur. • Uygun rutubet derecesi havadaki su buharı oranının %50 olduğu durumdur. 30

Nem • Rutubet derecesinin %30’dan az %70’den fazla olması organizma üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. • Nem oranının dengesiz olması baş ağrısına, sinirliliğe, isteksizliğe, fiziksel gücün düşmesine neden olabilir. • Bu olumsuz sonuçlar insanların çalışma verimini düşürmekte ve devamsızlıkları arttırmaktadır. 31

Havalandırma ve İklimlendirme • Havalandırma, genel olarak yapay ve doğal havalandırma olmak üzere iki şekilde yapılabilir. • Doğal havalandırma, kapı ve pencereler yoluyla yapılan havalandırmadır. • Yapay havalandırma ise, çeşitli gereçler kullanılarak yapılan havalandırmadır. 32

Havalandırma ve İklimlendirme • CO 2 miktarı ve havalandırma: Havalandırma, kirlenen iç havanın tazelenmesi ve sağlık için yeterli O 2 ve CO 2’ye sahip temiz dış havanın sağlanmasıdır. • Temiz havanın sağlanması için ortamda bulunan malzemeler ve insanlardan kaynaklanan kirleticilerin kontrolü gerekmektedir. • Ortamdaki radon, formaldehit, değişik organik bileşikler, partikül madde, CO 2, kokular ve NOx’ler temel iç ortam kirleticilerdir. 33

Havalandırma ve İklimlendirme • CO 2 nin bütün diğer kirleticileri yaklaşık olarak temsil ettiği kabul edilmektedir ve CO 2 miktarına göre havalandırma yapılmaktadır. • CO 2 zehirli bir gaz değildir fakat oksijensizlikten boğma tehlikesi ortaya çıkarabilir. • Yoğunluk değeri 35000 ppm’i geçtiğinde, merkezi nefes sinir alıcıları tetiklenerek nefes alma noksanlığına sebep olur. 34

Havalandırma ve İklimlendirme • Daha yüksek yoğunluklarda oksijen azlığından dolayı merkezi sinir sistemi görevini yapamamaya başlar. • Havalandırma miktarı, ortamdaki kişi sayısına ve ortam alanına bağlı olarak değişmektedir. • İnsanlar nefes alıp vermeleri ile iç ortama CO 2 verirler. Sınıfta oturan ve herhangi bir işle uğraşmayan öğrenci bile saatte 15 litre CO 2 üretir. Bu yüzden iç ortamda havalandırma yapılmazsa sınıftaki öğrenci sayısı artıkça, CO 2 derişimi artar. • Bu da öğrenim ortamını olumsuz etkiler. 35

Isı, Hava Kalitesi ve İklimlendirme • Sınıftaki havanın temizlenmesi için; – Özellikle hava kirliliğinin yoğun olduğu kış aylarında, sınıfın havalandırılması için pencerelerin kullanılması, içerideki havaya daha zararlı partiküllerin girmesine neden olabilir. – Teknolojik araç-gereçlerden faydalanılmalı, mümkünse merkezi bir havalandırma sistemi kullanılmalıdır. – Olanakların kısıtlı olduğu okullarda, dersliğin havalandırılması yapılırken dış ortamın kirliliği takip edilmeli, uygun ortam varsa pencereler aracılığıyla havalandırma yapılmalıdır. – Havalandırmalar teneffüslerde yapılmalı, ders esnasında sınıfın havalandırmasından kaçınılmalıdır.

Işık - Aydınlatma • Işıktaki değişmelerin öğrencilerin psikolojik yapılarını etkilediği belirlenmiştir. • Işık görme becerilerimizin ötesinde; performansımızı, ruh halimizi, dikkatimizi ve performansımızı biyolojik saatimizin uyumunu etkilemektedir • Renk olgusuna bağlı olarak, aydınlatma çeşitlerinin, kişinin ruh hali üzerinde farklı etkileri olabilir; – iyi aydınlatılmış parlak bir mekan, ferahlık, hareketlilik, neşe; – buna karşılık, loş olarak aydınlatılmış bir mekan belirsizlik, gizem, sakinlik veya samimiyet hisleri uyandırdığı düşünülür. 37

Işık - Aydınlatma • Öğrenci sınıf ortamında tahtayı rahatça görebilmeli ve yazılanları okuyabilmelidir. Bunun için sınıftaki ışıklandırmanın uygun düzeyde olması gerekir. Genellikle gün ışığına yakın bir aydınlatma tercih edilmelidir. • Aydınlatma yetersizliğinde, özellikle koyu renkli maddelerle çalışılan yerlerde, görme fonksiyonu üzerine ileri derecede yüklenilmesi nedeniyle, kısa bir süre sonra, yorgunluk belirtileri, görme bozuklukları ve baş ağrısı meydana gelir. • Işığın az veya çok olması öğretmen ve öğrencinin çalışmasını güçleştirir, gözü yorar, dikkatsizlik ve sinirliliğe yol açar. 38

Işık - Aydınlatma • Sınıfın pencereleri gün ışığından yeterince yararlanmayı sağlayacak yönde ve büyüklükte olmalıdır. • Sınıflar ve okullardaki diğer ortamlarının aydınlatılmasında doğal ve yapay olmak üzere iki ışık kaynağı kullanılmaktadır. • Eğitim ortamlarının aydınlatılmasında hem doğal hem de yapay kaynaklar kullanılsa da, öğrenci performansı ve başarısı açısından gün ışığının daha çok tercih edilmesi gerektiği ifade edilmektedir. 39

Işık - Aydınlatma • Odalarda açık renkler kullanılmalıdır. • Pencere camları temiz tutulmalıdır. • Çalışma masaları, pencereleri kuzeye bakan odalarda pencereye paralel, pencereleri diğer yönlere bakan odalarda ise pencereye dikey olarak yerleştirilmelidir. 40

Işık - Aydınlatma • Yapay aydınlatmanın ışık etkisinin gün ışığına yakın olmasına ve gün ışığı kadar aydınlatma etkinliği sağlamasına dikkat edilmelidir. • Işık düzeyi öğrencilerin gözlerini yormayacak düzeyde ayarlanabilmelidir. • Duvarlardaki boyanın ve sınıftaki diğer malzemelerin yansıtma oranlarına dikkat edilmelidir. 41

Renk • İnsanlar farkında olsunlar ya da olmasınlar, içinde bulundukları ortamın ve bu ortam içerisinde yer alan unsurların renklerine karşı duyarlıdırlar. • Renklerin insan tutum ve davranışları üzerinde ne tür etkileri olduğu iletişim, pazarlama, psikoloji vb. gibi farklı disiplinlerden pek çok araştırmacı tarafından incelenmiştir.

Renk • İnsanlar ve renkler üzerine psikologlardan yardım alan kumarhane sahipleri, hem insanların kafasını karıştıran hem de yorgunluklarını alan renkleri belirledikten sonra bu renklerin bulunduğu özel halılar yaptırıyorlar. • Aynı zamanda uyku getirmeyen bu canlı renklerden yapılma halılar, kumarbazların daha çok para harcamasına neden oluyor. • Olağanüstü geometrik şekiller ve desenlerle özel yapılan halılar bütün kumarhanelerin ortak noktası

Renklerin Psikolojik Etkileri • Renklerin Psikolojik Etkileri, insanda meydana getirdikleri hislerle ilgilidir. • Her renk insanda farklı duygular uyandırır. Kimi renkler insanı sakinleştirirken kimileri heyecanlandırır, bazı renkler kendine güveni arttırırken bazıları da içe kapanıklığı arttırabilmektedir. • Birbirine yakın renklerin etkileri de birbirine benzemektedir 45

Renklerin Psikolojik Etkileri • Renkler öğrencilerin psikolojisini etkilemektedir. Nefes alışımız, kan basıncı, nabız, kas etkinliği, renklerle değişebilmektedir. • Sınıf duvarlarının rengi ve sınıftaki araç gereçlerin rengi, öğrenci davranışları üzerinde etkide bulunmaktadır. • Sınıf rengi diğer eşyalarla uyum içinde olmalıdır. • Her rengin kendine özgü bir dili vardır. 46

Renk • Beyaz, Saflığı, temizliği ve istikrarı ifade eder. • Siyah, gücü ve tutkuyu ifade eder. Çoğu ülkede matemi temsil eder. • Mavi, Sonsuzluğu, özgürlüğü, sakinliği ifade eder ve dinlendirici bir renktir. • Yeşil, güven veren bir renktir. Doğanın ve huzurun rengidir. • Lacivert, otoriteyi ve verimliliği simgeler. • Pembe, rahatlatıcı bir renktir. Neşe, güven ve rahatlığı ifade eder. 47

Renk • Sarı , geçicilik, dikkat çekiciliği ifade eder. En parlak ve dikkat çekici renktir. Neşe, zeka, incelik ve pratikliği ifade eder. • Kırmızı, uyarıcı bir renktir. Canlılık ve dinamizmin rengidir. Ataklık, azim ve kararlılığı ifade eder. Kırmızı rengin kan akışını ve tansiyonu yükselttiği düşünülmektedir. • Mor: Asalet, lüks ve itibarın rengidir. • Turuncu: Dışa dönük olmayı ve güveni temsil eder. • Kahverengi: Toprağın ve doğallığın rengidir. • Gri: Alçak gönüllülüğü ve dengeyi ifade eder. 48

Renk • Turkuaz rengin, özellikle bebeklik çağı dediğimiz 0 -6 yaş grubu çocuklar üzerinde öğrenme yetisini artırma özelliği vardır. • Bu yüzden anaokulu ve ilkokul üçüncü sınıfa kadar olan kısmın duvarlarında Turkuaz renginin kullanılması önerilmektedir.

Renk • 4. ve 7. sınıfların duvarlarında mavi renk önerilmektedir. • Mavi rengin kişiyi sakinleştirdiği dinginleştirdiği yapılan araştırmalar sonucu ortaya çıkmıştır. • Hatta bir araştırmada okulun dış duvarları mavi renge boyandıktan sonra okul öğrencilerinin daha az yaramazlık yaptığı tespit edilmiştir. • Dinlendirici etki de gösteren mavi renk bu sınıflar için uygun olacaktır.

Renk • 7. ve 10. sınıflar arası yeşil renk önerilmektedir. • Yeşil denge huzur ve güveni aşılar.

Renk • Tüm bunların yanı sıra sarı rengin zeka artırma pratik düşünme kabiliyetini geliştirme özelliği vardır. • Ancak sarı çok kuvvetli aynı zamanda sinir sistemini harekete geçiren bir renktir. Bu yüzden duvarda kullanılması sakıncalı olabilir. Ama sarı rengi sınıf içerisindeki objelerde kullanılabilir. • Mor ve lila gibi renklerden uzak durulmalıdır. Hayal gücünü artıran ve nevrotik durumların artmasına yardımcı olan mor özellikle ergenlik çağındaki çocuklar için sakıncalı olabilir. • Lila da aynı özellikleri az da olsa taşımasının yanı sıra uyku getirme özelliği vardır.

Optimum Bir Öğrenme Ortamında Renk • Sınıf duvarları boyanırken açık renkler tercih edilmelidir. • Okul Öncesi ve İlköğretim okullarında sıcak ve parlak renkleri (sarı, pembe ve turuncu renkleri) tercih edilmeli. • Liselerde öğrencilerin konsantre olmalarını sağlamak için daha yumuşak renkler (mavi ve mavi yeşil karışımı renk tonları) seçilmeli • Okula farklı bir kişilik vermek için, koridorlar sınıflardan daha renkli tasarlanabilir. • Kütüphanelerde odaklanma ve sessizliği sağlamak için açık yeşil tonlar tercih edilmeli.

Temizlik • Sınıfların, insan sağlığı açısından Sınıfları tehlike oluşturmayacak kadar temiz ve hijyenik olması temiz ve hijyenik gerekmektedir. • Ayrıca sınıftaki yerlerin, pencerelerin, sıra ve masaların ve duvarların temiz olması sınıfı daha çekici bir mekan haline getirir. • Sınıfın temiz olması bir bakıma eğitim-öğretime verilen önemi de gösterir. 54

Temizlik • Sınıfta yerlerin, duvarların, pencerelerin, sıra ve masaların, eşyaların, havanın temiz olması, sağlık, kullanım isteği, fiziksel ve düşünsel rahatlık açısından gereklidir. • Öğrenciler sınıfı temiz bulmalı, temiz terk etmeyi öğrenmelidir. 55

Güvenlik • Okullardaki eğitim-öğretim faaliyetlerinin amacına ulaşabilmesi açsından hem öğrencilerin hem de öğretmenlerin fiziksel, psikolojik ve duygusal olarak kendilerini güvende ve özgür hissetmeleri gerekmektedir. • Öğrenciler ve öğretmenler okulda kendilerini güvende hissetmezlerse öğrenme gerçekleşmez. Bu nedenle okul tasarımı ile ilgili en önemli unsurlardan biri güvenliktir

Güvenlik • Okul güvenliği, – okul ve çevresindeki fiziksel şartların dezavantajlı konumlarının giderilmesi ve güvenli hale getirilmesi, – çocuk gelişimi ve psikolojisi konusunda eğitimli personelin bulunması, – suç ve şiddet karşısında farkındalığın oluşturulması, – öğrencilerin aileleri ile olan sağlıklı ve etkili bir iletişime unsurlarını içerir.

Güvenlik • Güvenli okul, gençlerin ve çocukların öğretmenlerden, okul yöneticilerinden ve okulda görevli kişilerden veya akranlarından şiddet görmediği ve şiddet görme korkusu yaşamadığı bir ortam olarak tanımlanmaktadır. • Okulun sosyal ortamı, tasarımı, iç donanımı ile bütüncül bir güvenlik algısı sunması da güvenli okulun öne çıkan unsurlarıdır. • Okullardaki güvenlik algısı, öğrenciler için en az eğitim kadar önemli bir ihtiyaçtır.

Ses ve Gürültü • Gürültü, teknolojideki gelişmeler ve buna bağlı olarak yaşam biçiminde oluşan değişiklikler sonucu insanoğlunda olumsuz fizyolojik ve psikolojik etkiler yaratan, istenmeyen ses olarak tanımlanmakta ve çoğunlukla çevresel stres faktörü olarak algılanmaktadır. • Gürültü; günlük yaşamda, çalışma sürecinde insanın rahatını, sağlığını, güvenliğini ve verimliliğini olumsuz biçimde etkileyen ve bu nedenle istenmeyen ses olarak tanımlanmaktadır. • Gürültü; sesin yoğunluğu, frekansı, periyodik olma durumu ve süresi açısından farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır.

Ses ve Gürültü • • Sağlıklı insan kulağı 20 -20. 000 hz ya da 0– 140 d. B arasındaki sesleri algılar veya duyar. Bu bölgeye işitilebilir frekans aralığı denir. Bu sınırın altındaki seslere infrasonik, üstündeki infrasonik seslere de ultrasonik sesler denir. ultrasonik 0 -35 d. B 36 -65 d. B 66 -85 d. B 86 -115 d. B 116 -130 d. B 131 -150 d. B Zarar vermeyen ses düzeyi Uyku ve dinlenmeyi bozabilen rahatsız edici ses düzeyi Rahatsız edici, ruhsal yönden zarar veren, kulak bozukluklarına yol açan ses düzeyi Ruhsal ve fiziksel yönden zarar veren, psikosomatik hastalıklara yol açan ses düzeyi Tehlikeli ses düzeyi, sağırlık ve buna benzer önemli durumlar Çok tehlikeli ses düzeyi, koruyucu bir alet olmadan dayanılmaz. d. B = Genelde ses şiddeti için kullanılan logaritmik ve boyutsuz birimdir. Desibel daima iki değer arasındaki karşılaştırmadır.

Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerindeki Olumsuz Etkileri • İşitme duyusu ve yollarında zararlara yol açar. • Gürültünün kişilerde huzursuzluk, uykusuzluk, sinirlilik ve odaklanma bozukluğu gibi etkileri yaratabilir. • Çalışma etkinliğini azaltır, düşünmeyi engelleyebilir. • Bellekle ve sözcük öğrenme ilgili etkinlikler gürültüden etkilenmektedir.

Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerindeki Olumsuz Etkileri • Çabuk sinirlenme ve kızgınlığa yol açar. • Aralıklı ve ani gürültü kişide ani adrenalin deşarjı yaratarak kalp atış oranını, solunum sayısını, kan basıncını arttırmakta, dikkat azalması, uyku düzeninde bozulmalara neden olabilmektedir.

Gürültünün Eğitim Öğretimdeki Olumsuz Etkileri • Gürültülü bir sınıfta öğrenci söyleneni yanlış ya da eksik anlayabilir. Öğretmenin söylenenleri yinelemesi ise zamanı iyi kullanmasını engeller. • Gürültü var diye öğretmen sesinin yükseltmemelidir. Bu gürültüyü daha da artırır. • Kısa bir süre sessiz kalmak, varlığını hissettirici bir davranış yapmak veya söz söylemek yararlı olabilir. 63

Okul İçinden Kaynaklanan Gürültüyü Azaltmak İçin Alınması Önerilen Önlemler • Sınıftaki öğrenci sayısının sınıfın fiziksel kapasitesi düşünülerek belirlenmesi, • Gürültünün nedenleri ve öğrenme üzerindeki etkilerinin okul çalışanları ve öğrencileri ile paylaşılması, • Okulda ve sınıfta uyulacak kurallar belirlenirken gürültü ile ilgili konuların göz önünde bulundurulması • Sınıf dışı gürültüler için fiziki yapının uygun olması gerekir.

Okul İçinden Kaynaklanan Gürültüyü Azaltmak İçin Alınması Önerilen Önlemler • Okul içindeki döşeme ve duvarların ses emici özellikteki malzemelerle kaplanması • Sınıftaki eşyaların (masa, sıra gibi eşyaların) hareket ettirilmesinden kaynaklanan sesleri azaltmak üzere ayaklarına ses çıkarmasını önleyici lastik vb. şeyler takılması • Sınıfın tavan yüksekliği duvar ve taban döşemeleri sınıfta ses dalgalarının yayılmasına etki eder. • Duvarlardaki pano ve diğer malzemeler sesin yankılanmasını engelleyecek özellikte olmalıdır. 65

Okul İçinden Kaynaklanan Gürültüyü Azaltmak İçin Alınması Önerilen Önlemler • • • Okul dışından gelen gürültünün engellenmesi okul personelinin müdahale edebileceği sınırlar dahilinde olmayabilir. Bu durumda en etkili yollardan biri okul yapımı sürecinde sınıf dışı gürültünün düşünülmesidir. Bu bağlamda, okul binalarının inşa edileceği yerler belirlenirken çevresel gürültü unsurları göz önünde bulundurulmalı, kreşlerin ve okulların gürültü kaynağı olabilecek otoban, hava alanı ve endüstri merkezleri gibi yerlerden uzak olmalarına özen gösterilmelidir

Teknoloji • Sınıftaki oturma düzeni ve yapılacak etkinliklere karar verirken; sınıftaki teknolojik olanaklar, sınıfın teknolojik alt yapısı, dersin hedefleri ve tercih edilen öğretim yöntemi göz önünde bulundurulmalıdır. • Derse ve öğretime ilişkin ayrılan zamanı etkili kullanmak üzere, teknolojik araçların çalışıpçalışmadığı derse başlamadan kontrol edilmeli, varsa sorunların giderilmesi adına teknik destek alınmalıdır.

Teknoloji • Günümüzde öğretmenler ve öğrenciler eğitim-öğretim süreçlerinde akıllı tahtaları, kişisel öğrenme ortamlarını, kablosuz ağları, mobil cihazları, interneti ve yüksek kalitede öğrenme kaynaklarını (e-kitap, video vb. ) kullanmaktadır. • Pek çok öğrenci bu kaynaklara sadece okulda değil okul dışında, evinde hatta işyerinde bile ulaşmaktadır. • Bu durumun doğal bir sonucu olarak öğrencilerin, öğrenme yaşantılarına ilişkin beklentileri de farklılaşmaktadır

Yerleşim ve Oturma Düzeni • Sınıftaki alanın ve mobilyaların fiziksel olarak düzenlenmesi, sınıfta disiplinin sağlanması ve sınıf yönetimi açısından oldukça önemlidir. • Bir sınıfın başarılı bir öğrenme ortamı olabilmesi, öncelikli olarak o sınıfın düzeni ve planlanması ile ilgilidir. sınıfın düzeni • İyi düzenlenmiş bir sınıf, öğrenmeyi olumlu bir şekilde etkiler.

Yerleşim ve Oturma Düzeni ? Sınıf içerisinde oturmayı tercih ettiğiniz sıra, derse ilişkin motivasyonunuz ve tutumunuzla ilgili mi? Yoksa dersiniz ne olursa olsun genelde hep aynı sırayı mı (en ön, en arka, duvar kenarı vb. ) tercih ederseniz?

Yerleşim ve Oturma Düzeni • Yerleşim düzeni, eğitimin etkin ve akıcı bir işleyişe kavuşturulmasına dönük eylemleri içerir. • Davranışı değiştirmenin çok etkili bir yolu, çevreyi değiştirmektir. • Sınıftaki araç gereçlerin hareketli olması, gerektiğinde istenilen biçimde düzenlenebilmesi önemlidir. 71

Yerleşim ve Oturma Düzeni • Sınıf belli etkinlikler için donatılmış farklı alanlardan oluşmaktadır. Ancak sınıftaki nesneler kolaylıkla kaldırılabilir ve yeniden eski yerine yerleştirilebilir olarak tasarlanmalıdır. • Esneklik sınıftaki mobilya düzeninin (dolaplar, sıralar, öğretmen masası vb. ) haftalık olarak değiştirilmesi değil; sınıftaki nesnelere ilişkin belli varyasyonların, belli eğitim-öğretim etkinliklerinin etkili bir şekilde gerçekleştirilmesini kolaylaştıracağı anlamına gelmektedir.

Yerleşim ve Oturma Düzeni • Sınıf mobilyaları ve öğrenci öğrenmesi konusunda üzerinde durulması gereken noktalardan biri de, öğrenciler tarafından gün boyu kullanılan sıraların, öğrencilerin dikkatlerini dağıtmayacak kadar rahat, sağlam ve sağlıklı olması zorunluluğudur.

Yerleşim ve Oturma Düzeni • Sınıf ölçülerinin uyumu, tavanın basık olmaması, duvarların boyalı, badanalı, eşya ve duvar renklerinin uyumu, pencerelerin geniş, perde, çiçek, masa örtüleri albenili bir sınıf ortamı yaratmalıdır. • Sınıf görünümünde güzellik ve uyum öğrencinin moral ve enerjisini artırır. • Öğrenci sınıfta rahat bir ev ortamı bulabilmeli, sınıfaokula isteyerek gelmelidir. 74

Yerleşim ve Oturma Düzeni • Öğrencilerin oturma biçimleri, öğrencilerin fiziksel özellikleri, dersin özellikleri ve sınıf içindeki davranış biçimlerine göre düzenlenebilmelidir. • İlk sınıflarda öğretmenler çeşitli etkenlere göre düzenlemeler yapabilirken, üst sınıflarda öğrencinin görüşleri alınmalıdır. 75

Yerleşim ve Oturma Düzeni Oturma düzeni ya da öğrencinin bireysel olarak oturmayı tercih ettiği sıranın sınıf içerisindeki konumu öğrencilerin ders içerisindeki tutumları, davranışları ve motivasyonları ile ilgili önemli değişkenlerden biridir

Yerleşim ve Oturma Düzeni ? 1. Geleneksel (sıralı) yerleşim düzeni 2. Bireysel yerleşim düzeni 3. Çok gruplu yerleşim düzeni 4. Tek grup yerleşim düzeni 77

1. Geleneksel (sıralı) yerleşim düzeni 78

1. Geleneksel (sıralı) yerleşim düzeni 79

1. Geleneksel (sıralı) yerleşim düzeni 80

1. Geleneksel (sıralı) yerleşim düzeni 81

1. Geleneksel (sıralı) yerleşim düzeni 82

83

1. Geleneksel (sıralı) yerleşim düzeni • Eğitim sistemimizde en çok kullanılan yerleşim düzenidir. • Öğrenci sıralarının dikey ve yatay bir düzene göre oluşturulduğu ve öğrencilerin birbirlerinin ensesini gördüğü bir oturma düzenidir. • Bu oturma düzeninde, öğrencilerin yüzleri aynı yöne dönüktür. • Sıralı yerleşim düzeninde, öğrenciler arası etkileşim çok düşük düzeyde kalmaktadır. 84

1. Geleneksel (sıralı) yerleşim düzeni • Öğretmen merkezli öğretim yöntemlerinin uygulandığı sınıflarda kullanılır. • Kalabalık sınıflar için uygun olmakla birlikte, tartışma, grup çalışması gibi etkileşimli öğretim yöntemlerini kullanmak zordur. • Bu düzen dinleme-not alma türü etkinlikler için uygundur. • Arka sıralara doğru gidildikçe öğrencilerin birbirlerinden haberli olma düzeyi düşer, ders dışı ve bozucu davranışlara eğilimleri artar. 85

2. Bireysel (Sıralı) yerleşim düzeni 86

2. Bireysel (Sıralı) yerleşim düzeni Çok koridorlu, bireysel yerleşim düzeni modeli Öğretmen Masası 87

2. Bireysel (Sıralı) yerleşim düzeni 88

2. Bireysel (Sıralı) yerleşim düzeni 89

2. Bireysel (Sıralı) yerleşim düzeni 90

2. Bireysel yerleşim düzeni • Öğrencilerin sıralara ve masalara bağımlı olmadan, kendi başlarına kullanabilecekleri tek kişilik masa ve sandalyelerle sağlanabilen oturma düzenidir. • Bilgisayar ve yabancı dil laboratuarları bu düzene uygun olarak oluşturulur. • Bu oturma düzeninde, öğrenciler değişik şekillerde oturabilirler. • Bireysel öğretim düzeni, her öğrencinin kendi hızında öğrenmesine imkan hazırlayan ve bireysel öğrenmeyi ön planda tutan bir yerleşim düzenidir. 91

3) Çok Gruplu Yerleşim Düzeni 92

3) Çok Gruplu Yerleşim Düzeni 93

3) Çok Gruplu Yerleşim Düzeni 94

3) Çok Gruplu Yerleşim Düzeni 95

3) Çok Gruplu Yerleşim Düzeni 96

97

98

3. Çok gruplu yerleşim düzeni • Sınıf ortamında, birden fazla küçük çalışma grupları oluşturularak gerçekleştirilen sınıf yerleşim düzenidir. • Öğrencinin ve dersin özelliklerine göre sınıfta değişik gruplar oluşturulabilir. • Çok gruplu yerleşim düzeni, öğrencilerin yardımlaşarak öğrenmesine, liderlik özelliklerini geliştirmesine, işbirliğini, yardımlaşmayı, katılmayı, yaparak ve yaşarak eğitilmesine imkan sağlar. • Kalabalık olmayan sınıflarda daha rahat uygulanabilir. 99

4) Tek Gruplu yerleşim düzeni 100

4) Tek Gruplu yerleşim düzeni 101

ŞEKİL VIII TEK GRUP DÜZENİ

103

104

4) Tek Gruplu yerleşim düzeni 105

4) Tek Gruplu yerleşim düzeni 106

4) Tek Gruplu yerleşim düzeni 107

4) Tek Gruplu yerleşim düzeni • Bu düzende sınıfın tamamı bir grup olarak ele alınır. Öğrenciler, daire, kare, köşeli U ya da V şeklinde oturabilir. • U-şekli düzenleme, öğrencilerin gizlenmesini zorlaştırır, iletişim ve katılımı arttırır, öğrenciler birbirinin yüzünü görür. • Öğrenci herkesi görebildiği için beden diliyle iletişim kurma dahil olmak üzere çok yönlü bir etkileşim içinde bulunur. 108

4) Tek Gruplu yerleşim düzeni • Bu düzende istenmeyen davranışlara yönelen öğrenciler kolay belirlenir. Bu düzenleme, 20 ya da daha az kişiden oluşan ve taşınabilir sandalye, sıra ya da masaların olduğu sınıflarda kullanılabilir. • Ayrıca, “U” oturma düzeni, bütün görsel araçların kullanımı için uygundur. 109

Sınıfın Fiziksel Yerleşim Düzenlemesinde Dikkat Edilecek Hususlar • Sınıf düzenini belirlerken aşağıdaki soruların göz önünde bulundurulması, Sınıf düzenini belirlerken soruların göz önünde öğretmene sınıf düzenini oluşturması açısından fikir vermede faydalı olacaktır. – Sınıftaki bütün öğrenciler tahtayı, projeksiyon ekranını ya da sizi rahatlıkla görebilecek mi? – Bir öğretmen olarak sınıfınızdaki öğrencileri net bir şekilde görebiliyor musunuz? – Sıralar ile öğrencilere ait eşyaların (çanta, mont vb. ) bulunduğu alanlar veya öğrencilerin sıklıkla kullandığı diğer alanlar (örn. sıralar arası boşluk, çöp kovası, panolar, bilgisayar masası) arasında yeterli boşluk var mı? – Sınıfınızda engelli öğrenciler var mı? Eğer varsa sınıf düzeni oluşturulurken bu öğrencilerin ihtiyaçları düşünüldü mü? – Sınıfınızda, anlatacağınız konu ile ilgili planladığınız etkinlikleri rahatlıkla yapabilecek alan var mı?

Sınıfın Fiziksel Yerleşim Düzenlemesinde Dikkat Edilecek Hususlar • Öğrencilerin sınıf içerisinde yaptıkları hareket kalıpları. • Öğrencilerin farklı materyaller, referans kitapları, araç gereç ve destek materyallerini elde etmede karşılaşacakları zorluklar. • Öğrencilerin öğretim materyallerinin gösteriminde ve görmesinde karşılaşacakları zorluklar. 111

Sıraların düzenlenmesinde dikkat edilmesi gereken özellikler • Sıraların etrafında öğrencinin kolaylıkla hareket edebileceği, yanındaki arkadaşını rahatsız etmeden çalışabileceği bir boş alan bulunmalıdır. • Bu boş alan aynı zamanda öğretmenin öğrencilere yakınlaşmasını ve onların çalışmalarını kontrol etmesine de yardımcı olur. 112

Sıraların düzenlenmesinde dikkat edilmesi gereken özellikler • Sıralar sınıfta kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerine uygun olarak düzenlenmelidir. • Küçük grup çalışmaları ve işbirliğine dayalı öğretim yöntemleri kullanılacağı zaman sıralar gruplar halinde birleştirilmeli; anlatım, gösteri gibi tüm gruba yönelik yöntemlerde, sıra, daire ve U biçimi tercih edilmelidir. 113

Sıraların düzenlenmesinde dikkat edilmesi gereken özellikler • Sıralar öğretmenin eylem sınırları içinde olmalıdır. • Sıralar, öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci etkileşimi göz önünde bulundurularak düzenlenmelidir. • Sıralar öğrencilerin sınıfta sunulan uyarıcıları görebilecekleri biçimde düzenlenmelidir. Öğrenci ile sunulan uyarıcı arasında hiçbir engel olmamalıdır. 114

Sıraların düzenlenmesinde dikkat edilmesi gereken özellikler Sıralar öğrencilerin tahta, kütüphane, çöp kutusu gibi sık kullandıkları eşyalara kimseyi rahatsız etmeden ulaşabilecekleri bir biçimde düzenlenmelidir. 115

Sınıf Ortamının Fiziksel Organizasyonunda Temel İlkeler • • • Esneklik Güvenlik Ulaşılabilirlik Etkileşimlik Ekonomiklik • • Kullanışlılık Katılımcılık Etkililik Çekicilik 116

Fiziksel Ortamın Performans Öğeleri TEKNİK İŞLEVSEL Aydınlatma Akustik Sağlık Dayanıklılık Yapısal bütünlük Yangın Güvenlik Davranışsal Etkinlik Verimlilik İş akışı Organizasyon Mahremiyet Alansallık Sosyal etkileşim Yoğunluk 117

118