Сэдэв Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 1 СЭДВИЙН

Сэдэв: Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 1

СЭДВИЙН АГУУЛГА I. Шууд бус татварын тухай ерөнхий ойлголт II. НӨАТ гэж юу вэ? III. НӨАТ ногдуулах болон НӨАТ-аас чөлөөлөх бараа, ажил үйлчилгээ IV. НӨАТ төлөгч V. НӨАТ тооцох үнэлгээ VI. НӨАТ ногдуулах хугацаа VII. Импортын бараанд НӨАТ ногдуулах, төлөх VIII. НӨАТ-ын хууль зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага 2

НӨАТ-ын хуультай холбоотой аргачлал, заавар, журам 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. НӨАТ-ын тухай хууль НӨАТ-ын хуулийг хэрэгжүүлэх аргачлал НӨАТ-ын хасалтыг тодорхойлох аргачлал НӨАТ-ыг анхан шатны болон ня-бо бүртгэл, тайланд тусгах журам НӨАТ-ыг буцаан олгох тусгай сангийн хөрөнгийг бүрдүүлэх, зарцуулах журам Буцалтгүй болон хүмүүнлэгийн тусламж, хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр дотоодын зах зээлээс худалдан авсан бараа, ажил үйлчилгээг НӨАТ-аас чөлөөлөх журам НӨАТ-ын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан акт Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангилал НӨАТ төлөгчдийн жагсаалт 3

Шууд ба шууд бус татвар • Шууд татвар: • Шууд бус татвар: - ААНБОАТ - ХАОАТ - НӨАТ - Онцгой албан татвар - ҮХЭХАТ - Авто бензин, дизелийн түлшний албан татвар 4

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ба түүний төрлүүд • Бараа, ажил үйлчилгээний татвар (GST-Goods and service tax) Шинэ Зеланд, Сингапур, Австрали • Хэрэглээний татвар (Consumption tax) Япон • Жижиглэнгийн худалдааны татвар (Retail sales tax) Канад 5

МУ-д НӨАТ нэвтрүүлсэн шалтгаан 1998 оны 7 сарын 1 -ээс 1. Төсвийн орлогын бүрдүүлэлтийг жигд 2. 3. 4. хангах Орлогын татварын дарамтыг бууруулах Далд эдийн засагтай тэмцэх Татварын тогтолцоог олон улсын жишигт нийцүүлэх 6

ТАТВАРЫН ОРЛОГЫН БҮТЭЦ 1999 -2003 ОН 7

ТАТВАРЫН ОРЛОГЫН БҮТЭЦ 2003 ОН 8

ҮЙЛДВЭРЛЭГЧ ->БӨӨНИЙ ХУД->ЖИЖИГЛЭН-> ХЭРЭГЛЭГЧ БОРЛУУЛАЛТ 50000 БОРЛУУЛАЛТ 70000 БОРЛУУЛАЛТ ТӨЛӨХ ДҮН 100000 11 0000 БОРЛУУЛАЛТАД НОГДОХ НӨАТ 5000 БОРЛУУЛАЛТАД НОГДОХ НӨАТ 7000 /А/ БОРЛУУЛАЛТАД НОГДОХ НӨАТ 10000 /А/ ХУД. АВАЛТ 50000 ХУД. АВАЛТАД НОГДОХ НӨАТ 5000 /Б/ ХУД. АВАЛТ 70000 ХУД. АВАЛТАД НОГДОХ НӨАТ 7000 /Б/ ТӨЛӨХ ТАТВАР 5000 ТӨЛӨХ ТАТВАР А-Б 2000 ТӨЛӨХ ТАТВАР А-Б 3000 ТӨЛӨХ ТАТВАР 10000 9

НӨАТ ногдуулах бараа, ажил үйлчилгээ • МУ-ын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бараа • • • - Бизнес эрхлэх эрх - Өөрт үлдээсэн БАҮ - Татварыг нь буцаан олгох БАҮ Экспортлосон бараа МУ-ын нутаг дэвсгэрт гүйцэтгэсэн ажил үйлчилгээ Импортлосон бүх төрлийн бараа 10

НӨАТ-ын чөлөөлөлт гэж юу вэ? • НӨАТ-аас чөлөөлөгдөнө гэдэг нь борлуулалтандаа НӨАТ ногдуулахгүй бөгөөд худалдан авалтдаа төлсөн НӨАТаа нэхэмжлэх, хасч тооцох, буцаан авах эрхгүй гэсэн үг юм. НӨАТ-аас зарим татвар төлөгчийг эсвэл зарим төрлийн бараа, ажил үйлчилгээг чөлөөлнө. 11

Чөлөөлөлтийн ангилал • НӨАТ ногдуулах , хяналт тавихад бэрхшээлтэй ажил, үйлчилгээ • Төсвөөс санхүүжиж байгаа үйлчилгээнүүд буюу төрийн зохицуулалт шаардагдах ажил, үйлчилгээ • Олон улсын жишгийн дагуу чөлөөлөлт үзүүлэх ажил, үйлчилгээ • Зарим салбарын үйл ажиллагаа, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих зорилгоор чөлөөлөлт үзүүлэх ажил, үйлчилгээ 12

НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх ажил үйлчилгээ • • • Санхүүгийн түрээсийн болон банкны хүү Валют солих Мөнгө хүлээн авах болон шилжүүлэх Баталгаа гаргах Төлбөрийн нэхэмжлэл гаргах Вексель Хадгаламжийн данстай холбогдсон банкны үйлчилгээ Даатгал, давхар даатгал Эд хөрөнгийн бүртгэлийн үйлчилгээ 13

НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх ажил үйлчилгээ • Үнэт цаас, хувьцаа гаргах, шилжүүлэх • Урьдчилгаа, зээл олгох үйлчилгээ • Нийгмийн болон ЭМД сангийн хүү олгох • Ногдол ашиг • Зээлийн баталгааны хураамж • Орон сууцанд амьдран суух зориулалтаар байр түрээслүүлэх • Боловсролын үйлчилгээ 14

НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх ажил үйлчилгээ • Эрүүл мэндийн үйлчилгээ • Шашны байгууллагын үйлчилгээ • Төрийн байгууллагаас үзүүлж байгаа үйлчилгээ • Нийтийн үйлчилгээний авто тээврээр зорчигч тээвэрлэх үйлчилгээ • Аялал, жуулчлалын үйл ажиллагаа эрхлэгч байгууллагын гадаадын жуулчдад үзүүлсэн үйлчилгээ 15

НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх бараа • Зорчигчдын биедээ авч яваа хувийн • • хэрэглээний бараа Гадаадын дипломат төлөөлөгчийн газар, ОУ-ын байгууллагын хэрэглээнд зориулан импортолсон бараа Гадаад орны ЗГ, ТББ, ОУ-ын байгууллагаас буцалтгүй болон хүмүүнлэгийн тусламжаар авсан бараа Тахир, дутуу хүмүүст зориулсан тусгай хэрэглэл Батлан хамгаалах, цагдаа, улсын аюулгүй байдлыг хангах зориулалтаар импортлосон зэвсэг, техник хэрэгсэл 16

НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх бараа • Орон сууцны зориулалтаар ашиглаж байгаа • • байр болон түүний хэсгийг борлуулах Газрын тос олборлохтой холбогдсон үйл ажиллагаанд зориулан импортлосон техник, тоног төхөөрөмж Иргэний агаарын зорчигч тээврийн хөлөг, түүний сэлбэг Эмчилгээний зориулалтаар хэрэглэх цус, эд эрхтэн Борлуулсан алт 17

НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх бараа • Хийн түлш, хийн түлшний сав, тоног төхөөрөмж, • • тусгай зориулалтын машин, техник хэрэгсэл Гадаад улсад захиалгаар хийлгэсэн МУ-н мөнгөн тэмдэгт Борлуулсан сонин 18

НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх бараа • МУ-аас гадаад улсад суугаа дипломат төлөөлөгчийн болон тэдгээрт ажиллагчдын хувийн хэрэгцээнд зориулан худалдаж авсан бараа ажил, үйлчилгээг тухайн улсад албан татвараас чөлөөлдөг бол тэр улсаас МУ -д суугаа дипломат төлөөлөгчийн болон консулын газрын албан ажлын болон тэдгээрт ажиллагсдын хувийн хэрэгцээнд зориулж МУн нутаг дэвсгарт худалдан авсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээ 19

НӨАТ төлөгч • НӨАТ-ийн татвар төлөгч гэж хэн бэ? • НӨАТ-ийн татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх • • • өргөдлөө гаргах нь НӨАТ-ийн татвар төлөгчийн бүртгэл ба татвар төлөгчийн гэрчилгээ олгох НӨАТ-ийн татвар төлөгчийг бүртгэлээс хасах, гэрчилгээ хураах НӨАТ-ийн татвар төлөгчөөр бүртгэсэн болон бүртгэлээс хассан аж ахуйн нэгж байгууллага, иргэнийг нийтэд мэдээлэх 20

НӨАТ төлөгч болсон өдөр • НӨАТ ногдох. . . орлого олж байгаа иргэн, хуулийн этгээдийн уг үйл ажиллагааны борлуулалтын орлогын хэмжээ хуулийн этгээдийн орлогын албан татварын тайлангаар, эсхүл ИОТТ хуудсаар 10 сая ба түүнээс дээш төгрөгт хүрсэн өдрийн дараа сарын эхний өдрийг 21

• 2 буюу түүнээс дээш хуулийн этгээдийн эд хөрөнгө буюу саналын эрхийн 66 хувиас дээш хэсгийг 1 буюу хэдэн хуулийн этгээд эзэмшиж байвал тэдгээрийг 1 бүлэг болгон бүртгэж болно. 22

НӨАТ-г ногдуулах • НӨАТ-г БАҮ-г импортолсон болон борлуулсан • • тухай бүр ногдуулна. Барилга угсралтын үйл ажиллагаанд ногдуулах НӨАТ-г эцсийн борлуулалтад тооцон ногдуулна. Санхүүгийн түрээсийн зүйлийг санхүүгийн түрээсээр худалдан авах буюу импортлоход санхүүгийн түрээсийн төлбөр хийхээр тохирсон хуваарийг баримтлан НӨАТ-г тухай бүрт нь тооцож ногдуулна. 23

НӨАТ тооцох үнэлгээ • • НӨАТ тооцох үнэлгээ гэж юу вэ? НӨАТ тооцох хувь хэмжээ хэд вэ? Бараа борлуулалт, мөн үйлчилгээ үзүүлэх үеийн падаан бичих, НАӨТ-ийн үнэ тооцох Худалдан авсан бараа, ажил үйлчилгээтэй холбогдох НӨАТ-ийн хасалт ямар байх вэ? 24

• МАА, газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхэлдэг иргэн, хуулийн этгээдийн өөрөө үйлдвэрлэж бэлтгэсэн, үйлдвэрлэлийн анхан шатны боловсруулалтад ороогүй МАА. ГТ-н анхдагч түүхий эд мах, сүү, өндөг, арьс, шир, үр тариа-ны дотоодын үйлдвэрлэгчдэд нийлүүлсэн үнэд НӨАТын 10 хувь шингэсэн гэж үзэж. . . дотоодын үйлдвэрлэгч НӨАТ шингэсэн хувьтай тэнцэх албан татварыг хасч тооцно. 25

НӨАТ-ын хувь хэмжээ • Бараа, ажил үйлчилгээг импортлосон болон борлуулсан тухай бүрт ногдуулах бөгөөд бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний татвар тооцох үнэлгээний 10 хувиар • Экспортод гаргасан бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдуулах татварын хэмжээ “тэг” /0/-тэй тэнцүү 26

15 ба 0 хувь чөлөөлөлтийн ялгаа № Тайлангийн үзүүлэлтүүд НӨАТ төлөгч Чөлөөлөгдөх В Борлуулалт 100 100 10 0 - Худалдан авалт 50 50 50 НӨАТ Б 0%-иар НӨАТ А 15%-иар 5 5 5 Төсөвт төлөх 5 -5 Тооцоо хийхгүй 27

“ 0” хувьтай бараа, ажил үйлчилгээ • Худалдах зориулалтаар МУ-ын нутаг дэвсгэрээс • • барааг экспортод гаргасан, уг барааг экспортлосон нь гаалийн байгууллагаар нотлогдсон МУ-ын нутаг дэвсгэрээс гадаад улсад, гадаад улсаас МУ-ын нутаг дэвсгэрт, гадаад улсаас гадаад улсад ачаа, зорчигч тээвэрлэх үйлчилгээ МУ-ын нутаг дэвсгэрээс гадна үзүүлсэн /татвараас чөлөөлсөн үйлчилгээг оролцуулан/ үйлчилгээ Үйлчилгээ үзүүлэх үед МУ-ын нутаг дэвсгэрт байгаагүй өөр улсын харьяат иргэн, хуулийн этгээдэд үзүүлсэн үйлчилгээ ОУ-ын агаарын тээврийн хөлөгт үзүүлсэн үйлчилгээ 28

НӨАТ-ын хасалт хийх нөхцлүүд • НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлсэн иргэн, хуулийн этгээдийн бүртгүүлснээсээ хойшхи хугацаанд төлсөн НӨАТ-ыг түүний төсөвт төлөх НӨАТ-аас хасаж тооцно. 29

НӨАТ-ын хасалт хийхгүй нөхцлүүд • Суудлын автомашин, түүний эд анги, сэлбэг • • /Энэ заалт суудлын авто машин, түүний эд анги , сэлбэгийг худалдан борлуулах үйл ажиллагааг эрхлэн явуулахаар өөрийнхөө гэрээ, дүрмэнд тусган, түүнийхээ дагуу үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа НӨАТ төлөгч хуулийн этгээдэд хамаарахгүй/ Хувьдаа болон ажиллагсдын хэрэгцээнд зориулан худалдаж авсан бараа, үйлчилгээ НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх үйлдвэрлэл, үйлчилгээг эрхлэн явуулахад зориулан импортлосон болон худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн татвар 30

НӨАТ ногдуулах хугацаа • НӨАТ ногдуулах тогтоосон хугацаа - Борлуулагч падаан үйлдсэн өдөр - Борлуулагч худалдсан бараа, ажил үйлчилгээний үнэ, хөлсийг авсан өдөр - Бараа, ажил үйлчилгээг худалдан авсан өдөр 31

НӨАТ ногдуулах хугацааг жич тогтоох • Цахилгаан, усан хангамж, халаалт зэрэг нийтийн үйлчилгээнд падаан бичсэн буюу төлбөр авсан өдрийн аль түрүүчийнхээр нь татвар ногдуулах хугацааг тогтооно. • НӨАТ төлөгчийн бүртгэлээс хасагдах үед бараа, ажил үйлчилгээг өөртөө үлдээсэн өдрөөр татвар ногдуулах хугацааг тооцно. • Импортолсон бараанд уг барааг гаалийн байгууллагад мэдүүлсэн өдрөөр татвар ногдуулах хугацааг тодорхойлно. 32

Импортын бараанд НӨАТ ногдуулах • Импортын бараанд НӨАТ ногдуулах, • • • төлүүлэх үйл ажиллагаа Импортын бараанд ногдуулсан НӨАТыг төлөх Импортын барааны НӨАТ-ын тайлангийн маягтыг батлах Импортын барааны НӨАТ-ын талаарх мэдээллийг татварын албанд гаргаж өгөх 33

НӨАТ-ын падаан • Борлуулагч этгээд НӨАТ-ын падаан • • бичих, нэхэмжлэх төлбөрийн нийт хэмжээг тодорхойлох НӨАТ-ын падаан үйлдэх, түүнийг худалдан авагчид өгөх Худалдан авагч НӨАТ-ын падааныг хүлээн авах 34

НӨАТ-ын падаан бичих заавар • НӨАТ төлөгчөөр бүртгэгдсэн аливаа этгээд нь НӨАТ төлөгчдөд борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээндээ “НӨАТ-ын падаан”-ыг 3 хувь үйлдэж, эх хувийг НӨАТ-ын ногдуулалт, төлөлтийг тодорхойлохтой холбогдсон баримтын бүрдэл болгон өөртөө хадгалан, 2 хувийг худалдан авагчид өгнө. “НӨАТ-ын падаан”-ыг хүлээн авсан худалдан авагч нь 1 хувийг тухайн сарын НӨАТ-ын тайландаа хавсарган татварын албанд тушаана. 35

МУ-н иргэн, хуулийн этгээд доорхи бараа, ажил үйлчилгээнд ногдох албан татварыг суутган авч төсөвт төлнө: Үүнд • МУ-н нутаг дэвсгэрт оршин суугч бус этгээд МУ-н иргэн, хуулийн этгээдийн захиалгаар бараа борлуулах • МУ-н нутаг дэвсгэрт оршин суугч бус этгээд МУ-н иргэн, хуулийн этгээдийн захиалгаар ажил гүйцэтгэх, үйлчилгээ үзүүлэх 36

НӨАТ-ын хууль зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага • НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлбэл зохих иргэн, хуулийн этгээд нь харьяалах татварын албанд бүртгүүлж, гэрчилгээ аваагүй НӨАТ ногдох бараа үйлдвэрлэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн бөгөөд түүнд НӨАТ ногдуулаагүй байсан нь татварын хяналт шалгалтаар тогтоогдсон бол хууль тогтоомжоор тусгайлан эрх олгогдсон улсын байцаагч тухайн этгээдэд дараахь хариуцлага хүлээлгэнэ: -хууль, тогтоомжийн дагуу ногдуулах НӨАТ-г нөхөн төлүүлэх -нөхөн төлүүлбэл зохих НӨАТ-ын нийт дүнгээс 0, 3 хувийн хүү төлүүлэх. -Нөхөн төлүүлбэл зохих албан татварын дүнгийн 50 хувиас илүүгүй хэмжээгээр торгууль ногдуулах 37

НӨАТ-ын хууль зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага • НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлбэл зохих иргэн, хуулийн этгээд нь харьяалах татварын албанд бүртгүүлж, гэрчилгээ аваагүй НӨАТ ногдох бараа үйлдвэрлэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн бөгөөд түүнд НӨАТ ногдуулсан бөгөөд түүнийг татварын албанд төлөөгүй нь татварын хяналт шалгалтаар тогтоогдсон бол хууль тогтоомжоор тусгайлан эрх олгогдсон улсын байцаагч тухайн этгээдэд дараахь хариуцлага хүлээлгэнэ: -хууль, тогтоомжийн дагуу ногдуулах НӨАТ-г нөхөн төлүүлэх -нөхөн төлүүлбэл зохих НӨАТ-ын нийт дүнгээс 0, 3 хувийн хүү төлүүлэх. -нөхөн төлбөл зохих албан татварын дүнгээс илүүгүй хэмжээний торгууль ногдуулах 38