С Ж Асфендияров атындағы қазақ медициналық университеті

С. Ж. Асфендияров атындағы қазақ медициналық университеті Презентация Орындаған: Нуридин Сымбат, Өмірзақ Әсем Тобы: ЖМ 13 -005 -01 Тексерген: Алмабаева Н. М

Жоспары: 1. Көз туралы жалпы түсінік 2. Көздің құрылысы 3. Көздің маңызы 4. Көру жүйесі 5. Қорытынды

Көз (лат. oculus) — сенсорлы мүше (орган зрительной системы). Көру талдағышы ең жақсы дамыған құрылым. Оның қызметі нәтижесінде организм қоршаған ортаны бағдарлап, айналасындағы заттардың түсін, пішінін, көлемін және оларға дейінгі ара қашықтықты ажыратады.

«Көздің құрылысы» Көру талдағышының негізгі мүшесі — көз алмасы. Ол бас сүйектің аддынғы жағындағы екі ойықта — көз шарасында орналасқан. Көру мүшесі оптикалық, фоторецепциялық жүйелерден және қосымша қорғаныш аппараттан құралады.

Көздің құрылысы:

КӨРУ МҮШЕСІ-КӨЗ ҚАСАҢ ҚАБЫҚ ТОРЛЫ ҚАБЫҚ НҰРЛЫ ҚАБЫҚ ТАЯҚША ҚАРАШЫҚ АҚ ҚАБЫҚ ТАМЫРЛЫ ҚАБЫҚ ҚҰТЫША КӨЗ АЛМАСЫ

КӨЗ АЛМАСЫ Көз алмасы шар пішінді құрылым. Онын алдына қарай шығыңқы келген бөлігін көздің алдынғы полюсі, ал артқы жағын — артқы полюсі деп атайды. Сырт жағынан көз алмасы үш қабықпен қапталған. Ең сыртқы фибриозды қабық — ақ қабық, ортаңғы -тамырлы қабық, және ішкі — торлы қабық.

ШЫНЫ ДЕНЕ КӨЗ БҰРШАҒЫ ҚАРАШЫҚ НҰРЛЫ ҚАБЫҚ ҚАСАҢ ҚАБЫҚ *

АҚ ҚАБЫҚ ҚАСАҢ ҚАБЫҚ Сыртқы қабықтың алдынғы болігін қасаң кабық деп атайды. Ол түссіз, мөлдір, дөңгелек, дөңес, сағат әйнегіне ұқсас келеді. Қасаң қабық арқылы көздің ішіне жарық сәулесі сыңдырылып өткізіледі. Осы фиброзды қабықтың артқы бөлігін ақ қабық деп атайды. Ақ қабық көз алмасының артқы жағынан шыққан көру жүйкесінің сыртын қаптап, нерв қабын түзеді.

ТАМЫРЛЫ ҚАБЫҚ НҰРЛЫ ҚАБЫҚ ҚАРАШЫҚ Ақ қабықты астарлай тамырлы қабық орналасады. Бұл қабатта көзді қоректендіретін кан тамырлары орын тебеді. Тамырлы қабықтың қасаң қабықты астарлай орналасқан алдыңғы бөлігін нурлы қабық деп атайды. Көздің түсі осы нұрлы қабықтағы бояғыштарға (пигменттерге) байланысты болады. Нұрлы қабықта сақиналы және сәулелі бағытта орналасқан ет талшыктары болады. Сақиналы еттер жиырылғанда көз қарашығы тарылады, сәулелі еттер жиырылғанда — ол кеңейеді. Осының нәтижесінде көз алмасының ішіне өтетін жарық сәулесінің шоғыры кебейіп, не азайып отырады да, көз жарық күшіне бейімделеді — көз адаптациясы жүреді. Нұрлы қабықтың ортасында қарашық деп аталатын тесік болады. Ол арқылы жарық сәулесі көздің ішіне өтіп, торлы қабыққа жетеді.

ТОРЛЫ ҚАБЫҚ ТАЯҚША ҚҰТЫША * Торлы қабықта жарық сезгіш рецепторлар — таяқшалар мен сауытшалар орналасады, сондықтан оны жарық сезгіш немесе фоторецепциялық бөлім деп атайды. * Торлы қабықтың құрылымы өте күрделі, ол 10 қабаттан түрады. Оның тамырлы қабықпен жанасатын сыртқы қабатын пигментті жасушалар түзеді. Бұл жасушалар қүрамында жарықтың шағылысуына мүмкіндік бермейтін фусцин деген пигмент болады. Көзге тым күшті жарық түссе, пигмент дәндері эпителиальдық жасушалардан олардың өсінділеріне ығысып, таяқшалар мен сауытшаларды күшті жарықтан калқалайды.

строение сетчатки: 1. пигментный эпителий 2. слой палочек и колбочек 3. наружная глиальная пограничная мембрана 4. наружный зернистый слой 5. наружный сетчатый слой 6. внутренний зернистый слой 7. внутренний сетчатый слой 8. ганглионарный слой 9. слой нервных волокон 10. внутренняя глиальная пограничная мембрана

Торлы қабықтың келесі қабаты таяқшалар мен сауытшалардан құралады. Сауытшалар күндізгі көру аппараты, олар күшті жарқыраған жарықпен ғана тітіркенеді, ал таяқшалар түнгі көру аппараты, олар әлсіз, қарауытқан сәулелердің әсерімен тітіркенеді. Таяқшалардың жалпы саны 130 млн. , сауытшалар саны 9 млн. Үй құстарында (тауық, үйрек) сауытшалар көп болады. Торлы қабықтың ортаңғы бөлімінде сауытшалар, ал шет жағында таяқшалар көбірек шоғырланады. Фоторецепторлар екі буыннан — ішкі жөне сыртқы тұрады. Сыртқы, пигментті қабатқа жақын орналасқан буында жарыққа сезімтал көру пигменті болады, ал ішкі буында жасушалардағы қуат алмасуын қамтамасыз ететін ядро мен митохондриялар орналасады. Фоторецепторлар буындары бір-бірінен мембранамен бөлінеді. Бұл мембрана арқылы 16 -18 жіңішке жіпшелерден — фибриллалардан, құралған шоғыр өтеді. Ішкі буыннан өсіңділер басталады. Олар арқылы қозу фоторецепторлардан олармен түйісетін қос өрісті (биполярлы) жасушаларға беріледі.

* Қасаң қабық пен көз қарашығының арасындағы қуысты көздің алдыңғы камерасы, ал қарашық пен көз бүршағы арасындағы қуысты — көздің артқы камерасы деп атайды. Бұл камералар мөлдір сүйықпен — шылауықпен толған. Көз алмасының көз бұршағының артында жатқан қуысын шыны тәрізді дене деп аталатын түссіз, мөлдір, қоймалжың сүйық зат толтырып тұрады. Аталған құрылымдар — қасаң қабық, шылауық, көз бұршағы және шыны тәрізді дене, көздің оптикалық, немесе сындырушы жүйесі деп аталады. Оптикалық жүйе, әсіресе көз бұршағы, көздің әртүрлі қашықтықтан айқын көруге бейімделуін — аккомодация үрдісін қамтамасыз етеді.

ҚОСЫМША АППАРАТ ҚАС БҰЛШЫҚ ЕТ ЖАС БЕЗІ ҚАБАҚ КІРПІК

КӨРУ ЖҮЙКЕСІ • ӨТКІЗГІШТІК БӨЛІМ ШҮЙДЕ БӨЛІМІ • ОРТАЛЫҚ БӨЛІМ

ПІШІН ҚИМЫЛ ЗАТ ҚҰРЫЛЫС ТҮР

* Көру талдағышының өткізгіш жолын көру жүйкесі құрайды. Бұл жүйке арқылы импульстер латеральдық имек дене ядроларымен төрт төмпешіктің алдыңғы екі төмпешігіне бағытталады. Ал соңғы құрылымдар нейрондарының аксонымен импульстер үлкен ми жарты шарлары қыртысының шүйде бөлігіне орналасқан көру талдағышының орталығына беріледі. * Жарық сезгіш жасушаларда қозу үрдісі фотохимиялық реакция нәтижесінде пайда болады. Таяқшаларда жарыққа сезімтал родопсин, ал сауытшаларда — йодопсин деген заттар болады. Родопсин мен йодопсин белок тектес жоғары молекулалы қосылыстар. Жарық әсерімен родопсин ретинен (А дәрумендерінің альдегиді) және опсин белогына ыдырайды да, өзінің қызыл түсін жоғалтып, алдымен сары түске айналады, артынан түссізденіп кетеді. Қараңғыда ретинолдың (А дәрумендері) қатысуымен родопсинді қайта синтездеу үрдісі жүреді. Ретинол жетіспеген жағдайда бұл реакция тежеліп, қараңқыға бейімделу үрдісі бұзылады, ақшам соқырлық байқалады.

* Оптимальное расстояние при чтении и письме для нормального глаза составляет около 25 см.

* Аккомодация – способность глаза приспосабливаться к видению как на близком, так и на более далеком расстоянии.

* * Наличие двух глаз позволяет сделать наше зрение стереоскопичным (то есть формировать трехмерное изображение). Правая сторона сетчатки каждого глаза передает через зрительный нерв «правую часть» изображения в правую сторону головного мозга, аналогично действует левая сторона сетчатки. Затем две части изображения – правую и левую – головной мозг соединяет воедино. * Можно различать, какой из предметов находится ближе, какой дальше от нас. * Увеличивается поле зрения.

* Нормальный глаз собирает параллельные лучи в точке, лежащей на сетчатке глаза.

* Близорукость – недостаток зрения, при котором параллельные лучи после преломления в глазу собираются не на сетчатке, а ближе к хрусталику.

* Дальнозоркость – недостаток зрения, при котором параллельные лучи после преломления в глазу сходятся под таким углом, что фокус оказывается расположенным не на сетчатке, а за ней.