СӨЖ Тақырыбы Электр және магнит өрістерінің тірі ағзаға

СӨЖ Тақырыбы: Электр және магнит өрістерінің тірі ағзаға әсері. ЯМР мен ЭПР-ді медициналық зерттеулерде қолдану Орындаған: Ораз Саят Топ: ЖМ 28 -1 к Тексерген: Ө. З Климовна Алматы 2015

Жоспар: I Кіріспе 1. Өріс туралы жалпы түсінік ІІ Негізгі бөлім 2. Магнит өрісі және электр өрісі 3. Тірі ағзаға магнит және электр өрісінің әсері 4. ЭПР және ЯМР құбылыстарын қолдану ІІІ Қорытынды ІV Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе • Физикалық құбылыстар әртүрлі типті болады. Электромагниттік күштер кейбір мезеттерде білінбейді, өйткені оларльң әрі тартылыс және әрі тебіліс күштері болып келуінде. Сондықган да система үшін бұл қарама-қарсы күштер бірінбіріөте дәл компенсациялап тұрады. Ал гравитациялық күштер тек тартылыс күштері болып табылады. Электромагниттік өрістің "бөлшектері"-фотондар-сәуле шығарушы денеден жарық порциясы немесе радиотолқын (дәлірек айтсақ-өріс энергиясынъң порциясы) ретінде өз еркімен қозғалып жүре алады. Қазіргі кванттық механикаға сай кез-келген бөлшекке толқын немесе толқынның үзілісі сәйкес келеді. Тағы да әрбір бөлшекке өзінің өрісі сәйкестендіріледі. Мұндай мағынада бөлшектер мен өрістің табиғаты бір екенін көруге болады. Алайда екеуі бір-біріне келтірілмейді; кезінде бөлшекті өрістің бөлігі деп көрсетпекші де болған. Қазіргі кезде бұлар корпускулалык, және толқындық аспектілердің бірлігі деп қарастырылады. Өте тереңгі деңгейде қарастырғанда микрообъектілер бөлшектер де, толқындар да емес. Гравитациялық және электромагниттік өзара әсерлесулерден басқа, элементар бөлшектер әлемінде өзара әсерлердің басқа да түрлері кездеседі. Олардың, мысалы, атом бомбаларындағы және ядролық реакторлардағы жүріп жатқан ядролық реакцияларда, сәуле шығарып тұрған жұлдыздардағы термоядролық реакцияларда алатын орны үлкен, мәні зор. Табиғаттағы барлық процестерді жеке бөлшектердің, денелердің және өрістердің өзара әсерлесуінің нәтижесі деп қарастыруға болады. Бүкіләлемдік тартылыс мұның айқьн мысалы. Жоғарыда келтірілген тартылыс заңының классикалық ньютондық тұжырымы тек салыстырмалы әлсіз өрістер үшін орынды. Күшті гравитациялық өрістер үшін және тағы да үлкен жылдамдықтағы қозғалыстар үшін дәлірек сипаттаманы жалпы салыстырмалылық теориясы береді

Магнит өрісі — қозғалыстағы электр зарядтары мен магниттік моменті бар денелерге (олардың қозғалыстағы күйіне тәуелсіз) әсер ететін күштік өріс. Магнит өрісі магниттік индукция векторымен (В) сипатталады. В-ның мәні магнит моменті бар қозғалыстағы электр зарядына және денелерге өрістің берілген нүктесінде әсер етуші күшті анықтайды. “ Магнит өрісі” терминін 1845 ж. ағылшын физигі М. Фарадей енгізген. Ол элетр өзара әсер сияқты магнит өзара әсер де бірыңғай материялық өріс арқылы беріледі деп санаған. Электр-магниттік өрістің классикалық теориясын Дж. Максвелл жасаған (1873), ал кванттық теориясы 20 ғасырдың 20 -жылдары жасалд

• Магнит өрісінің организмге тигізетін әсері мен тірі организм туғызатын магнит өрісін зерттейтін биофизиканың бір саласын магниттік биология деп атайды. Магнит өрісінің адам организміне әсері өте ерте заманнан-ақ зерттелген. Магнит өрісі нерв жүйесіне жақсы әсер ететінін орыс ғалымы С. П. Боткин ашқан. Тіпті магнит өрісімен кез-келген ауруды емдеп жазуға болады деп ғылымда дәлелденген.

• Магнит өрісі нерв жүйесіне тежегіштік әсер етеді. Ал қан айналым жүйесінде, қан тамырларының кеңеюін байқауға болады. Өте күшті магнит өрісінің әсерінен микроорганизмдер өсу жылдамдығы және оның өсу сипаты өзгеріске ұшырайды

Магнитті терапия- ауру адам тканіне ауыспалы төменгі жиілікті магнит өрісімен немесе индукторлы-электромагниттердің, индукторлы-соленоидтардың көмегімен тұрақты магнит өрісімен немесе тұрақты магнитпен, сонымен қатар эластикалықмагниттермен әсер ету арқылы емдеу әдісі

• Адам ағзасына тұрақты немесе айнымалы электр тогымен, тұрақты немесе айнымалы немесе магнит өрістерімен әсер ету әдістері электрофизикалық әдістер қатынасына жатады. Сондықтан жиілігіне сәйкес сол факторлар мынандай топқа бөлінеді: • Төменгі жиілікті: 0 -20 Гц • Дыбыс жиілігіндегі: 20 Гц20 к. Гц • Ультрадыбысты жиілік: 20 к. Гц-200 к. Гц • Жоғары жиілікті: 200 к. Гц30 МГц • Ультражоғары жиілікті: 30 МГц-300 МГц • Аса жоғары жиілікті: 300 МГц

• Ағзаға электр тогымен әсер ету әдістерінде элетродтар адамның денесіне тікелей жабыстырылады, ал өріспен әсер еткенде электродтар адам денесінен белгілі бір арақашықтықта орналасады

Адам ағзасына электр тогымен әсер ету әдістеріне мыналар жатады • Тұрақты токпен әсер-гальванизация және электрофорез әдістері; • Үздікті(импульсті) злектр тогімен әсер-электростимуляция әдістері; • Жоғары жиілікті электр тогімен әсер-дарсонвализация және электрохирургия әдістері • Адам ағзасына электр немесе магнит өрістерімен әсер ету әдістері • Тұрақты электр өрісімен әсер-аэроионотерапия әдістері; • Жоғары немесе ультражоғары жиілікті электр немесе магнит өрісімен әсер-индуктотерапия және УЖЖ –терапия әдістері; • Аса жоғары жиілікті диапозандағы электромагниттік толқынмен әсер-микро толқындық терапия және дециметрлік толқынды (ДЦТ) терапия әдістері

• Химиядағы физикалық зерттеу әдістерінің түрлері бүгінгі күнде өте көп, сондықтан оларды жақсы түсініп, мүмкіндіктерін, әлсіз-күшті жағын білуі қажет, мәселелерді шешуде қолдана білуі керек. Кең таралған спектроскопия, инфроқызыл(ИҚ), жарықтық рекомбинациялық шашырау(ЖКШ), ультракүлгін(УК), Электрондық парамагнитті резонанс(ЭПР), ядролық магнитті резонанс(ЯПР) спектроскопиясы массспектрометрия, газдыхроматография сияқты физикалық зерттеу әдістері қарастырылады.

• ЭПР спектроскопиясы әр түрлі химиялық мәселелерді шешуде кең қолданылады. Әдістің негізгі құндылығы – жұптаспаған электрондары бар бөлшектердің өте кіші концетрацияларын байқау, өлшеу олардың энергиялықкүйлері мен локализациясын сипаттауына мүмкіндік беретінімен байланысты. ЭПР құбылысын Ресей ғалымы Е. К. Завойский 1944 жылы ашқан.

• ЯМР спектроскопия өзінше және басқа физикалық әдістермен қатар қолданылғанда молекулалардың химиялық құрылысын, олардың стереохимиялық конфигурациясын және конформацияларын зерттеу үшін өзге эффективті әдіс болып табылады. Кері есептерді шешу үшін ең алдымен спектірдіңкелесі параметрлері пайдаланылады: • 1. Сигналдардың орталықтарынан анықталған ЯМР сигналдарының химиялық ығысулары; • 2. Әрекеттесуші ядролардың санымен олардың спиндерімен байланысты мультиплеттіктері • 3. Ядролардың спин-спинді әрекеттесу тұрақтылары; • 4. Мультиплеттердегі интенсивтіктердің таралуы; • 5. Сигналдардың интегралдық интенсивтіктері

ЯМР-ы 1938 Исиндо р Раби ашқан осы үш ін 1940 ж Нобель сы йлығын алды. Ал ЯМР-томогрофты 1960 ж В. А. Иванов ойлап тапты ЯМР томограф

Жоғарыда келтірілген әдістердің кең таралған себебі мысалы, органикалық химия бойынша жазылған жұмыстарда алынған заттар ИҚ – спектроскопия , масс-спектроскопия немесе ЯМР-спектроскопия әдістерімен сипатталмаса, халықаралық журналдар осындай мақалаларды сатылымға жібертпейді

• Жұбанов М. «Физиканың негізгі заңдары» , 1989 ж. • «Қазіргі заманғы жаратылыстану концепциялары» • Мансұров З. А. «Химиядағы физикалық зерттеу әдістері» • Бират Көшенов «Медициналық биофизика» Алматы 2009 ж. • http: //stud. kz/#literature • http: //shava. kz/prezentaciyalar/medicina/119 -elektr-zhnemagnit-rsn-tr-azaa-seryamr-men-epr-d-medicinalyzertteulerde-oldanu 37. html Пайдаланған әдебиеттер