СӨЖ Тақырыбы Әртүрлі физиологиялық жағдайдағы ыстық климат биік

СӨЖ Тақырыбы: Әртүрлі физиологиялық жағдайдағы ыстық климат, биік таулы және жоғары барометрлік қысым жағдайындағы тыныс алудағы ерекшелік Орындаған: Ханходжаев Б Абишов А Тобы: ЖМ-207 Қабылдаған: Жұмабекова Р.

Жоспары: • Тыныс алу және оның сипаты • Тыныс алу кезеңдері • Ыстық климат жағдайындағы тыныс алудағы ерекшелігі • Биік таулы аимақ және жоғарғы барометрлік қысым жағдаиындағы қысым • Тыныс алу жиілігінің өзгерістері. • Қолданылған әдебиеттер.

Тыныс алу-қалыпты жағдайда О 2 -ні жұтып СО 2 -ні организмнен шығару арқылы жүретін физиологиялық процесс.

• Оттегінің қатысуымен организмде тотығу үрдісі өтеді. Құрамындағы органикалық заттардың тотығуы нәтижесінде жасушалар мен тіндерде тіршілікке қажет энергия пайда болады. Мұнымен қатар тотығу барысында көмір қышқыл газы түзіледі. Бұл газ уақытында сыртқа шығарылып тұрмаса көптеген тіршілікке қажетті үрдістерді тоқтатып, денеде су тұрақтылығы мен жылу тұрақтылығы бұзылады. Нәтижесі адам өміріне өте қауіпті. Демек, организм ауадан үздіксіз оттегін алып, ұдайы көмір қышқыл газын сыртқа шығарып тұрса ғана өмір сүреді.

Тыныс алу жүйесі Адамның тыныс алу жүйесіне 1. Ауа жолдары. мыналар кіреді: 2. 3. 4. 5. Өкпе. Тыныс бұлшық еттері. Тыныс жүйкелері. Тыныс орталықтары (ОЖЖ). Өкпенің морфофункциялық бірлігі ацинус болып табылады.

Тыныс алу негізінен 5 кезеңнен тұрады. 2. Альвеолалардағы газдар мен қан құрамындағы газ алмасу 4. Тін мен қан арасында газ алмасуы. 1. Сыртқы тыныс алу 3. Газдардың өкпеден тінге, тіннен өкпеге өтуі 5. Ішкі тыныс алу.

1. Сыртқы тыныс алу – өкпенің желденуі, атмосфералық ауа газдарының өкпе альвеолаларына және өкпеден сыртқы ортаға тасымалдануы. 2. Өкпедегі газдар алмасуы – альвеола ауасы мен қан арасындағы газдар алмасуы. 3. Газдардың қан арқылы тасымалдануы – оттегінің өкпеден ұлпаларға және көмір қышқыл газының ұлпалардан өкпеге тасылуы. 4. Ұлпалардағы газдар алмасуы –оттегінің капиллярлар қанынан ұлпаларға және көмір қышқыл газының ұлпалардан қанға диффузиясы. 5. Ұлпалық тыныс алу –жасушалардағы тотығу-тотықсыздану үрдістері.

• Адам әртүрлі климаттық жағдайларға тап болғанда оның тыныс алуы өзгереді. Мысалы ыстық климатты аймақтарда, сонымен қатар биік тауға көтерілгенде көбінесе адам жиі тыныс ала бастайды. Кейбір кезде ауасы тар бөлмеде де О 2 жетпеуінен көбінесе гипоксия болады. Адамдағы тыныс алудағы және тыныс шығарудағы маңызды реттеушіорталық және каротидті хеморецепторлардың рефлекстері.

мұхит суларының астында жұмыс атқарғанда адам организміне жоғары барометрлік қысым(гипербария)әсер етеді. Қалыпты атмосфералық қысымнан барометрлік қысымға ауысқанда дененің қысылуы компрессиясы байқалады.

салдарынан организмде гипоксия дамиды. Сыртқа шыққан оттегінің парциальды қысымының төмендеуі альвеолярлы қандағы оттегінің төмендеуіне алып келеді. Гипоксияға компенсаторлы реакция гипервентиляция болып табылады. Тіндегі оксигенация

Гипоксия • Ағзалар мен тіндерде оттегінің жеткіліксіздігін айтады. Ол тіндерге оттегінің аз жеткілізуінен немесе жасушалардың оттегін тотығу-тотықсыздану үрдістеріне пайдалануы бұзылыстарынан дамиды.

Экзогендік гипоксия Гипербариялық гипоксия Гипобариялық гипоксия Нормобариялық гипоксия

Гипербария жағдайында алғашқы болып ОЖЖ, өкпе, қанайналым шеңбері зардап шегеді. Аталған өзгерітер адамдарда әртүрлі уақытта және әртүрлі көріністе болады. Барометрлік қысым жоғары жақтан келгеннен соң дені сау адам таза оттегімен тыныс алғанда кеуде сарайында жағымсыз сезімдер пайда болады. Ателектаз дамуы мүмкін немесе өкпенің және мидың ісінуі

Гипербарияның соңы қандағы және тіндегі газдардың ерігіштігіне алып келеді. Азоттың ерігіштігі тіндердің қасиетіне байланысты: сүйек сары кемігі қанға қарағанда азотты 5 есе көп ерітеді. Нерв тінінде еріген азот алғашында наркотикалық кейін токсикалық әсер көрсетеді-бастың ауыруы, бас айналу, галлюцинация, қимыл-қозғалыстың бұзылысы. Асқынулардан сақтау үшін терең су астында жұмыс істейтін жұмысшыларда азот гелимен алмастырылады. Гелийдің нерв тіндерінде ерігіштігі аз және тірі тіндерге әсері жоқ.

• Атмосфералық қысым жоғары болған жағдайда гипербариялық гипоксия туындайды. Мысалы: Кессон ауруы, көбінесе бұл аурумен су астына сүңгитіндер, су астында жұмыс жасайтындар аурады. Немесе судың астынан тез көтерілгенде газдар еріп үлгермей, қан тамырларында эмболия дамиды.

Гипобариялық гипоксия адам теңіз деңгейінен жоғары биіктіктерге көтерілгенде дамиды; өйткені жоғары биіктерде атмосфералық қысымы азаяды; бұл гепоксия кезінде оттенгінің қандағы азаюына байланысты тыныс алудың жиілеуінен көміқышқылы газы көптеп организмнен сыртқа шығарылады. Соңында гипокапния дамиды.

Нормабариялық гипоксия ауасы алмастырылмайтын тар кеңістіктерде, терең құдықтарда немесе хирургиялық операция кезінде қолмен демалдыратын құрал істен шыққанда байқалады. Қалыпты жағдайдын өзінде дамуы мүмкін.

• Мысалға, ұшқыштар, космонафттар мен парашютшілерді арнайы гермитикалық барокамераларда жоғары атмосфералық қысымда жаттықтырады. Әрине мұндай жұмыс әркімнің қолынан келе бермейтіні белгілі.

Мысалға, ауыр атлетикамен айналысатын спортсмендер жаттығуларын бастар алдында терең, барынша дем алып, штангыны көтерген соң, қатты дем шығарады. Босану кезінде дұрыс дем алудың үлкен маңызы бар. Ол сау баланың туылуына кепілдік береді. Босану кезінде дем алудың өзінің тактикасы бар. Ø Барынша терең, көп мөлшерде дем алу. Ø Демді ұстап тұру. Ø Мұрынмен дем шығару. (пение носом). Бронхиалды астмада тыныс алу: Ø Өзінің жағдайын жеңілдететін қалыпты таңдау Ø Тегіс столдың үстіне жатып, денесін босаңсытып барынша жай демалып, ’’ф, куф’’ дыбыстарын шығару.

Тыныс алу жиілігінің өзгерістері Гиперпное терең жиі тыныс. Ол қол жұмысын атқарғанда, гипоксемия, ацидоз, асқын қызыну кездерінде тыныс алу орталығы қозуынан дамиды. Брадипное терең сирек тыныс. Ол организмге оттегі көп түсуінде, кезбе жүйкенің межқуаты көтерілгенде, тыныстық орталықтың қозымдылығы төмендегенде, артериялық қысым көтерілгенде байқалады. Тахипное үстіртін жиі тыныс. Ол тыныстық орталықтың қозымдылығы көтерілгенде, өкпе тінінің бүліністері нәтижесінде тыныстық беттің азаюы кезінде, симпатикалық жүйкесінің межқуаты көтерілгенде, артриялық қысым төмендегенде, гипоксемия кездерінде дамиды. Үстіртін сирек тыныс жантәсілім алдында байқалады.

Қолданылған әдебиеттер 1. Сәтбаева Х. Қ. , Өтепбергенов А. А. , Нілдібаева Ж. Б. , “Адам физиологиясы”, Алматы 2008 ж. 2. Б. Н. Айтбембет. , “Ішкі ағза ауруларының пропедевтикасы”, Алматы 2007 ж. 3. Ә. Нұрмұхамбетұлы. , “Патофизиология”, Алматы 2007 ж. 4. Б. Қалимұрзина. , “Ішкі аурулар”, Алматы 2007 ж. 5. Б. Түсіпқалтев. , “Балалар аурулары пропедевтикасы”, Ақтөбе 2002 ж. 6. Интернет желісі.