ПРОБАЦИЈА Љиљана Ивановска Шопова Претседател на Апелационен суд

ПРОБАЦИЈА Љиљана Ивановска Шопова Претседател на Апелационен суд Скопје

Термин • Криминолошки речник - супервизија на осудено лице на условна слобода која ја спроведува одреден службеник – пробациски на судот или на санкција во заедницата • Алтернатива на затвор • Во англосаксонско и наше право - постапка на надзор над однесување на лица кои се во ризик по исрекување на некоја казнена мера или излез од институција од затворен тип

Критериуми за пробациски систем Пробацијата треба да е: а) посебна организација во рамките на казнено-правниот систем б) судска функција в) законска основа г) функција на супервизија д) се остварува во заедницата

Пробацијата е конципирана како санкција со која се заменува казната затвор и денес претставува широк спектар на санкции и мерки кои се спроведуваат во заедницата.

Развој на пробацијата - САД, 1841 година - Англија и Велс, 1907 година - Германија, почеток на XX век (професионално од 1954 г. ) - Швајцарија - Шведска, 1918 година (професионално од 1942 г. ) - Австрија, 1957 година - Франција, 1958 година - Полска, 1965 година - Италија, 1975 година - Унгарија, 1975 година - Чехословачка, 1970 -1980 година - Чешка, 1996 година

Основни меѓународни инструменти од ОН Стандарди на минимални правила за вонинституционални санкции - „Токиски правила“

Цел - Вонинституционално постапување спрема претстапници и потреба од стандардни минимални правила во поглед на методот и мерките кои би можеле да бидат најефективни во спречување на кривичните дела и подобро постапување спрема престапниците - Реинтеграција на осудениот во општеството

Токиските правила се разработени во осум категории - општи принципи - фаза пред судење - фаза на судење и изрекување пресуда - фаза по изрекување пресуда - примена на мерки за алтернативен институционален третман - персонал - волонтери и други ресурси на заедницата - истражување, планирање и формулирање на политика и оценување

Член 5 – примена на алтернативни мерки пред започнување на кривичната постапка Член 6 – исклучок од лишување слобода на обвинетиот кога веќе започнала постапката

Врсти на алтернативни мерки - вербални санкции - опомена, укор, предување - статусни казни - економски санкции и парични казни - одземање имот - враќање предмети на жртвата или обештетување - изрекување казна со одложено извршување - условен отпуст и судски надзор - казна со работа во јавен интерес - насочување во центар за социјална работа - куќен притвор – затвор - друг начин на вонинституционално постапување - комбинација на наведените мерки

Пробациски правила на Совет на Европа - Резолуција за условна казна, пробација и други алтернативни казни за затвор – 1965 година - Резолуција за одредени казнени мерки кои се алтернатива на казна затвор – 1976 година - Препорака за Европски правила за санкции и мерки во заедницата – 1992 година - Препорака за подобрување на примената на Европските правила за санкции и мерки во заедницата – 2000 година

Пробациски правила на Совет на Европа - Препорака која се однесува на медијација во кривичните постапки – 1999 година - Препорака која се однесува на пренаселеност на затворите и пораст на бројот на затворениците – 1999 година - Препорака за условен отпуст – 2003 година - Препорака за Европски затворски правила – 2006 година - Препорака за притвор, услови во кои се извршува и мерки против негова злоупотреба - 2006 година - Препорака за Европски пробациски правила – 2010 година

Алтернативни казни затвор: Правни стандарди за човекови права • Начело на законитост – мерките кои треба да се применат, треба да се пропишани со закон, како и условите за нивна примена и органите надлежни за нивна примена • Забрана за дискриминација – под основ раса, боја, пол, возраст, јазик, вероисповест, политичко или друго мислење, национално или општествено потекло, имот, раѓање или друг статус • Начело на сразмерност – природата и траењето на санкциите и мерките кои се извршуваат во заедницата да бидат сразмерни на тежината на делото за кое сторителот е осуден или обвинет, имајќи ги во предвид и неговите лични околности

Алтернативни казни затвор: Правни стандарди за човекови права • Согласност на сторителот – во случај кога казнените мерки се применуваат пред или наместо формална постапка или судење • Право на преиспитување одлука – сторителот према кој се извршуваат санкциите и мерките кои се извршуваат во заедницата ужива судска заштита и право на жалба • Почитување на правото на приватност и на човечко достоинство на сторителот на кривичното дело – право и на сторителот и на неговото семејство на приватност • Заштита од непримерна опасност од нарушување на физичкото или менталното здравје – не се вклучува медицинско или психолошко лекување или процедури кои не се во согласност со меѓународно прифатените етички стандарди

Приказ на разни алтернативи на казната затвор • Парична казна Други санкции, вклучувајќи санкциии мерки кои се извршуваат во заедницата • Условна казна • Условен отпуст • Забрана за напуштање на дом, куќен затвор и ограничувања и забрани кои се спроведуваат со помош на технолошки средства како што се електронска алка и GPS • Програми за помош и надзор – програми посветени на лечење на наркомани, за управување возило и алкохол, контрола на бес, семејно насилство • Обврска за работа во јавен интерес

Мерки насочени кон жртвата • Ресторативна правда • Враќање во поранешна состојба, надомест, медијација

Компаративна анализа на примена на алтернативните санкции

Кралство Холандија - откажување од кривично гонење - поретка употреба и пократко траење на мерката притвор - условна осуда - автоматски предвремен отпуст - парична казна - санкции кои се извршуваат во заедницата - кратки казни затвор

Сојузна Република Германија - запирање на постапка со услов - алтернативна казна затвор - посебно образложение за изречена краткотрајна казна затвор - често користење на парична казна

• Република Албанија • Република Србија • Република Хрватска • Република Словенија • Република Црна Гора • Федерација Босна и Херцеговина • Косово

Казнено правен систем на Република Македонија за алтернативните мерки • Појава и развој • Видови алтернативни мерки (со измените на КЗ на РМ од 2004 година) - Условна осуда со заштитен надзор - Условно прекинување на кривичната постапка - Општокорисна работа - Куќен затвор

Мерки што се применуваат во текот на кривичната постапка - Условна осуда со заштитен надзор - Условно прекинување на кривичната постапка - Општокорисна работа -Куќен затвор - Судска опомена

Мерки што се применуваат по изрекување на казна затвор - Условен отпуст

Мерки од процесно правен карактер пред донесување пресуда • Условно одлагање на кривичното гонење • Непреземање кривично гонење, односно откажување од кривично гонење

Ресторативна правда, спогодување, медијација Куќен притвор

Закон за одредување на видот и одмерување на висината на казната Доколку судот утврди казна затвор во траење до 24 месеци, а при евалуацијата во значителен обем преовладуваат олеснувачки околности, при што разликата е најмалку 5 поени во корист на олеснувачките околности, може вака утврдената казна затвор да ја услови или да примени некоја од другите алтернативни мерки предвидени во чл. 48 -а од КЗ, ако оцени дека и со изречената условна осуда или друга алтернативна мерка ќе се постигнат целите на казнувањето во смисла на специјалната и генералната превенција.

Закон за пробација • Содржина – пробациски работи и постапката за извршување на алтернативните мерки • условна осуда со заштитен надзор • општокорисна работа • куќен затвор • обврски изречени во кривична постапка согласно со закон (алтернативни мерки и обврски) • изрекување на условен отпуст по одлука на суд • Цел

Положба на лица спрема кои се извршуваат пробациски работи • Права утврдени со Уставот на РМ и ратификувани меѓународни договори • Непристрасност • Забрана за дискриминација • Почитување на човековата личност и достоинство • Зачувување на душевно и телесно здравје • Право на здравствена заштита • Заштита на личноста и тајноста на личните податоци • Увид во досие • Право на поднесување на правни средства • Лична согласност за извршување пробациски работи, односно прифаќање индивидуална програма за третман

Британско искуство - Искуства во Велс, Велика Британија Национална служба за менаџирање на сторители на кривични дела (NOMS) во Велс Обезбедува испорака на сите сервиси за менаџирање на сторителите на кривични дела да бидат подобро интегрирани и со проверка и копроверка ја оптимизира ефикасноста на испораката Дирекцијата е фокусирана на: - доставување барања за програмата до владата на Велика Британија и развојот на волонтерскиот сектор - добивање на вистински услуги за прави луѓе за оптимална цена - намалување на повторување на кривични дела

Сервиси за условна казна - Национален сервис за условна казна - национална служба за менаџирање со сторители на кривични дела кои го надгледува спроведувањето на управување нависок и многу висок ризик - советува судови пред изрекување на казна или дава опции за можна казна - Приватни компании - го надгледуваат спроведувањето на управувањето со ризик со среден и низок степен од повреди во заедницата

Ослободување со привремена лиценца - отворен затвор како подготовка за ослободување Плаќање назад на заедницата - неплатена работа