PRINCIPI NA ZDRAVSTVENATA NEGA CELI NA ZDRAVSTVENATA NEGA

PRINCIPI NA ZDRAVSTVENATA NEGA (CELI NA ZDRAVSTVENATA NEGA) Проф. Мирјана Шошолчева Клиника за Хируршки болести “Св. Наум Охридски”

Принципи: “карактер на обавезни упатства” Променлива вредност зависно од ситуација Принципи = патокази кон постигнување на целите

Потекло на принципите Принципите имаат своја историја Потекнуваат од педагогија (дидактика) Се користат во области кои практикуваат работа со луѓе Образовно-воспитни принципи

OSNOVNI CELI NA ZDRAVSTVENATA NEGA 1. Пosvetenost na zdravjeto na luѓeto 2. Уnapreduvawe na zdravjeto i prevenirawe na bolesta 3. Зazdravuvawe i ozdravuvawe 4. Оlesnuvawe od stradawe

DOBRA SESTRINSKA PRAKTIKA o Пridrжuvawe na principite na zdravstvena nega koi se rezultat na prethodnite analizi (so doka`an uspeh) o Пrilagoduvawe na principite spored potrebite na poedinecot ili grupa o Кoristewe na principite koi se patokaz za efikasno ostvaruvawe na celta

Сestrata vo rabotata so edinka si postavuva celi koi se stremi da gi ostvari o Рazvojot na teorijata i praktikata na sestrinstvoto se temeli na principi na Zdravstvena nega o Пoчituvaweto na principite na Z. N. n n dobra organizacija dobro vodewe na Z. N.

1. PRINCIP NA HUMANOST (а) o so~uvstvo, ~uvstvitelnost i temelnost vo komunikacijata so lu|eto n OVOJ PRINCIP E EDEN OD OSNOVNITE o o o neophoden vo sostojbi na bespomo{nost na korisnikot, koga toj e bespomo{en, trpi bolka ili e zavisen od tu|a pomo{ ZN ne trpi ramnodu{nost, neosetlivost i povr{nost svesnost za posledicite od neizveduvawe na soodvetna nega (pr. важност од изведување ve`bi kaj paraplegi~ar)

1. PRINCIP NA HUMANOST (б) o Техничката страна на пружање помош е недоволна o Се поврзува со принципите: на индивидуализација на нега, на доброволност, на социјализација на негата o Се заснова на професионалниот кодекс на етика

2. PRINCIP NA PO^ITUVAWE NA LI^NOSTA (а) o profesijata e povrzana so rabota so drugi lica o sekoja li~nost treba da se prifati so po~it o tendencija da se vlijae vrz li~nosta i nejzinoto odnesuvawe za da ima pozitiven odnos kon zdravjeto o razvivawe na mo}ta na prepoznavawe na osetliva li~nost (ima za cel da ne se povredi li~nosta na bilo koj na~in)

2. PRINCIP NA PO^ITUVAWE NA LI^NOSTA (б) o Најосетливи категории: деца, стари лица, инвалиди, тешки болни, трудници и ранети o Последици: губиток на доверба, емоционално патење, губење на контакт, пад на имунитет, склоност кон инфекции и фебрилност, ↑ морбидитет o Преку Едукација и вежби по методика (психо -драма и социо-драма)

3. PRINCIP NA SOCIJALIZACIJA (a) o o bara {irok dijapazon na razmisluvawe na sestrata правило на СЗО: “размислувај глобално, делувај локално” po~ituvawa na na~elata za ednakvost i pravda n n pravo na li~en kontakt na korisnikot so sestrata so cel da se ostvarat ~ovekovite potrebi

3. PRINCIP NA SOCIJALIZACIJA (b) o o Globalno=op{ti interesi Lokalno=pravilna procenka za individualni potrebi Humanizacija na negata i bolnite = podobro razbirawe na ograni~eni resursi Bolnite u~at da primaat od drugi i da pru`aat na drugi = atmosfera na zaedni~ko pomagawe “ многу образовани и добро ситуирани луѓе треба повторно да ја учат спонтаноста и природноста зошто во раното детство ја оставиле некаде позади себе” (забелешка на предавачот)

4. ПRINCIP NA POMOШ ZA SAMOPOMOШ (а) o edukacija za samonega o poznavawe na li~nosta o pribli`uvawe na ZN do poedinecot, domot semejstvoto, zaednicata o prilagoduvawe na ZN so sposobnostite na bolniot, intelektot, mo`nostite na familijata, познавање на kulturnите навики i познавање на materijalnaта состојба

4. ПRINCIP NA POMOШ ZA SAMOPOMOШ (б) o Значи поставување програм за нега o Примена на процесот на ЗН како метода o Улога на Патронажни МС (принципот често се “заборава” во технолошки развиена институционална нега) o Институционална нега: болничкиот простор да биде еластичен, да има просторен и технички стандард, мин. простор за друштвен живот на болниот

5. PRINCIP NA DOBROVOLNOST o Пrifa}awe na ЗН од страна на сестрата и болниот po princip na dobra voqa o Pринцип на присилување треба да e tu| za sestrata o Многу интервенции се неприфатливи за болниот o Оbjasnuvawe za da se postigne dobrovolnost o Мotiviranost za da se prifati negata без обѕир на нивната тежина Клуч на успех: професионален јазик, прифаќање, разбирање

6. PRINCIP NA POZITIVNI DO@IVUVAWA (а) o emocionalno reagirawe i do`ivuvawe/спротивно на рационално o rezultat na tradicija, kultura i odnesuvawe podgotovka za bolni do`ivuvawa doverba gaewe na pozitivni ~uvstva pravilen verbalen kontakt informiranost, zainteresiranost, za da se nadmine otporot, a da se namalat rizicite o o o

6. PRINCIP NA POZITIVNI DO@IVUVAWA (б) Кризни моменти: o Како се однесува фамилијата, колегите и пријателите спрема болеста o Како е примен во ЗУ – однос и постапки o Како е сместен и каков е контактот со другите болни o Како го припремаат за тешки интервенции o Како се поставуваат здрав. работници спрема: канцер, сида. . . Викенди и празници во болница o

7. PRINCIP NA FLEKSIBILNOST (а) o o o Пrilagoduvawe kon planot na ZN Пrilagoduvawe spored situacijata Давање prioritet Кompromis Дogovor za podobro zdravje Новонастаната ситуација: Влошување на состојбата на болниот Потреба од приоритет на некој друг програм Промена на општата состојба на одделението

7. PRINCIP NA FLEKSIBILNOST (б) - Флексибилност е потребна заради координација и кооперација со другите членови на тимот - - Важна е проценката за општиот интерес и интересот на корисникот Флексибилност # непринципиелност и недоследност Флексибилноста не смее да се сведе на попуштање под притисок (проблем со кој се соочуваат помлади сестри

8. Пrincip na ekonomiчnost i racionalnost (a) Коцепт “Здравје за сите до 2000 година”! (? ) o Ekonomi~nost e razli~no od doma}insko servisna praktika (glavnata sestra ne e samo dobra doma}inka) n Podignuvawe na principot na nivo na najvisoko profesionalno znaewe i mudrost - do stru~no filozofski koncept ↓ o Selekcija na prioriteti vo : n Planirawe, programirawe i izveduvawe na ZN

8. Пrincip na ekonomiчnost i racionalnost (b) o Оrganiziranost n o zadovoluvawe na potrebite na negata i potrebite na poedinecot i familijata Рacionalnost n obezbeduvawe na soodvetna nega so pomal broj na personal, efikasnost i efektivnost, bez naru{uvawe na kvalitetot na ZN Принципот на рационализација е поширок, а економичност е само еден негов аспект

9. PRINCIP NA UMERENOST (a) o procenka na sostojba i potreba na korisnikot na zdravstvena nega: n n o o da napravi sam toa {to mo`e (repertoar na samostalni aktivnosti) ako ne mo`e - kolku? korisnikot razumno da go prifati anga`iraweto vo negata (ne kako pomo{ na sestrata), tuku kako del od programata za nega, so jasna cel zo{to toa se sproveduva нeiskusni sestri - problem pri odredeni aktivnosti kade bolniot е pasiven n dozirano opteretuvawe so postepeno zgolemuvawe so podobruvawe na sostojbata

9. PRINCIP NA UMERENOST (b) o ODNESUVAWE SPORED REALNATA SOSTOJBA: n n Broj na medicinski sestri Struчnost i iskustvo na MS Tehni~ki i tehnolo{ki uslovi na oddelenieto Drugi bolni so isti problemi Принципот на умереност е многу близок со принципот на реалност – алтернативен израз за иста работа

9. PRINCIP NA UMERENOST (ц) JAZIK NA KOMUNIKACIJA o jasno, razbirlivo bez stru~ni zborovi n o da se proveri dali korisnikot razbral, da ne se poprava sogovornikot, (toa go poni`uva i go zatvora sogovornikot за вербална комуникација), toa mu li~i na kritika i komunikacijata prekinuva UMERENOSTA se uskladuva so принципот на postapnost, individuilizacija, i pozitivnи доживувања = sigurnost i realnost

10. PRINCIP OD POSTOE^KI KON NOVI INTERESI o Pr. vo interes na ~uvawe na zdravjeto, lu|eto se podu~uvaat da gi menuvaat navikite i obi~aite n n o se menuva stilot na `ivotot ne smee da se povredi li~nosta, sredinata i kulturata od koja poteknuva AFEKTIVEN i KOGNITIVEN тип (млади и неискусни vs. зрели, возрасни особи) Кај когнитивен тип се применува principot na svesna aktivnost

11. PRINCIP NA SVESNA AKTIVNOST (а) n dolgo vo zdravstvoto i vo ZN, bolnite se prifa}ani kako objekt na deluvawe, od niv se baralo da se poslu{ni i da rabotat ona {to }e im se ka`elo o Промена на ставот - deklaracijata na SZObara zgolemena odgovornost na samite lu|e za sopstvenoto zdravje kako li~en pridones na sekoj gra|anin o Активна партиципација – што го довело во таква состојба, кои се факторите на ризик и како да се поправи стилот на живеење

11. PRINCIP NA SVESNA AKTIVNOST (б) o Поттикнување, учење и оспособување за интелектуален напор во чување и унапредување на здравјето на поединецот и групата o AKTIVNO U^ESTVO НА БОЛНИОТ I DOBROVOLNOST o INTERNA KONTROLA NA ZDRAVSTVENOTO ODNESUVAWE

11. PRINCIP NA SVESNA AKTIVNOST (В) o pronao|awe na faktorite na rizik koi go naru{uvaat zdravjeto n n o o promenata zna~i: odreknuvawe, li{uvawe od nekoi zadovolstva, promena na sistemot za vrednost n n n o pronao|awe na potrebata za promena nao|awe na praviot motiv za promena seto toa se postignuva so svesno i odgovorno opredeluvawe za promena pomo{ od semejstvoto, prijateli, okru`uvawe polesno prifa}aat li~nosti koi se vospitani za prilagoduvawe i promena VOSPITUVAWETO E KOMPONENTA NA SVESNATA AKTIVNOST

11. PRINCIP NA SVESNA AKTIVNOST (г) o Промена на системот на вредност (пр. болен со прележан инфаркт - ризик фактори: n n n Одговорна и сложена работа Преобилна исхрана, пушење, алкохол Замор Навиките треба да се сменат, системот на вредностите треба да се промени

12. Princip нa пovrzuvawe нa Тeorijata и Praktikata (а) o o Istoriski, negata zna~ela praktika bez teoretska osnova, zatoa ZN zaostanala vo svojot razvitok bile koristeni teoriite od grani~nite nauki praktikata poka`ala deka ako se praktikuva po nekoja teorija, taa slu`i za proverka na teorijata za da se otkrijat site nedostatoci na teorijata, gre{no e da se misli deka vo teorijata e edno a vo praktikata drugo toa e rezultat na nemo} i nedovolna naobrazba во неразвиени институции Тeorijata i praktikata se nadopolnuvaat, usovrшuvaat i se neraskinliv sistem koj vlijae vo razvitokot na З. Н.

12. Princip нa пovrzuvawe нa Тeorijata и Praktikata (б) o Ставот на сестрите практичари спрема теориските основи на на ЗН и поврзаноста на теоријата и практиката е многу важен o Сестрите со практиката треба да допринесат за развојот на теориските основи на ЗН o Водечките сестри мораат да бидат одговорни не само за тумачење на теоријата во пракса, туку и за создавање услови за нивна примена

13. Сistem na sistematiчnost i postapnost (а) n n novoto znaewe sekoga{ se nadograduva na prethodno dobro sovladano znaewe se zasnova na psiholo{ki zakonitosti za u~ewe, ja pottiknuva motivacijata i obezbeduva trajnost vo steknatoto znaewe Oсnovopolo`nici Komenski i Pestaloci 4 pravila koi se koristat vo школската настава и во praveweто na programata za Z. N. :

13. Сistem na sistematiчnost i postapnost (б) PRAVILA ZA PROEKT KOJ ]E SE PRIMENI VO PRAKTIKATA 1. 2. 3. 4. se poa|a od poznato kon nepoznato od polesno kon pote{ko od ednostavno kon poslo`eno od blisko kon podale~no ZN kako retko koja profesija bara vreme za sovladuvawe na ve{tinite (на млада сестра ú треба искуство) Pove}eto ve{tini baraat integracija na mnogu slo`eno znaewe koe se steknuva so rabota so postarite stru~ni lica

14. Пrincip na Очiglednost (Коменски, Песталоци, Русо, Ушински) (а) o o koristewe na ~ulata vo osoznavaweto na stvarnosta toa se informacii koi se prifa}aat so visok stepen na doverba i vistinitost n audiovizuelno: o o n n sluh vid ~ulo na vkus i miris dopir

14. Пrincip na Очiglednost (Коменски, Песталоци, Русо, Ушински) (б) o Примената на овој принцип е значајна во наставата и обуката со особи со помалку развиено или неразвиено апстрактно мислење (необразовани, деца, ментално заостанати, оштетувања на ЦНС) o Со примена на овој принцип сестрата ја олеснува својата работа: има поголем степен на сигурност, преносот на знаењето е поуспешен, слушателите се позадоволни, а со тоа доаѓа и личната сатисфакција

15. Пrincip na trajnost na znaeweto i veшtinite o se postignuva so aktivno u~estvo vo procesot na u~ewe, povrzano so pozitivni do`ivuvawa i kako rezultat na principite na o~iglednost o upotreblivost i primena na steknatoto znaewe o podgotovka za dinami~nost na steknatoto znaewe Памтењето зависи од сите горе наброени фактори

16. PRINCIP NA INTEGRALNOST o potencijalot na individuite e razli~en o programata za nega treba да gi integrira raznite okolnosti (sredina, kultura, subkultura) osobeno ako ima za cel da vlijae vrz nekoi naviki (пр. со мајка со новороденче. . . ) o programata za ZN mora da se prilagodi so programata od drugi vidovi na stru~ni lica (тимско делување) o me|usebnoto vlijanie pridonesuva vo razvitokot na strukata i na sekoe stru~no lice posebno (интерактивен однос)

17. Пrincipi na Дinamiчnost i Рaznovrsnost o Овој принцип е императив кој произлегува од потребата за индивидуализација на негата o Покрај рутина во изведувањето на медицинската работа, потребно е прилагодување кон различни болни и нивната индивидуалност o osobeno kako metod e va`en za nega na lica kaj koi te{ko se zadr`uva vnimanieto (деца, стари, неразвиени возрасни) Оvozmo`uva izleguvawe od ramkite na monotonija

METODI NA Z. N. (strate{ki pristap)