Пән: Информатика Кафедра: Жаратылыстану-ғылыми пәндер

Пән: Информатика Кафедра: Жаратылыстану-ғылыми пәндер кафедрасы Тақырыбы: Ақпаратты-коммуникациялық технологиялар және қауіпсіздік Орындаған: Мухадес Ж. М. 103 гр, Стомфак. Тексерген: Умирзакова Ж. С. Актобе 2016 ж. МАРАТ ОСПАНОВ АТЫНДАҒЫ БАТЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

Кіріспе бөлім Негізгі бөлім Электронды окулықтарды құруға арналған мультимедиялығ қүралдарды қолдану. Динамикалық мазмүнды Web- сайттарды құрудың замануи құралдары. Стиль құру. Компьютерге вирус түсуінің белгілерін анықтау. Вирустан сақтауға арналған бағдарламалар: 7, 0 Касперский антивирусы, АVАSТ! Dr. Web Деректерді серверге жіберу. Интернетке қосылу. Интернетке адрестеу. Қорытынды бөлім Жоспар:

Электронды о улы дегеніміз — мультимедиялы о улы , қ қ қ сонды тан электронды о улы ты рылымы сапалы жа а де гейде қ қ қ ң құ ң ң болу а тиіс. Электронды о улы о ушыны уа ытын немдейді, о у ғ қ қ қ ң қ ү қ материалдарын іздеп отырмай, тілген ж не о ушыны мытып ө ә қ ң ұ ал ан материалдарын еске т сіруге зор ы пал етеді. Себебі, қ ғ ү қ о ушыны зіне к рнекілік олдан ан тиімді ажет элементіні қ ң ө ө қ ғ қ ң жанында жазуы болады. Электронды о ыту бейне, аудио, мультимедиа технологиясы мен қ оларды р т рлі комбинацияларын енгізуге байланысты болып ң ә ү отыр. Электронды о ытуды негізгі м селелері қ ң ә а паратты -коммуникативтік технология негізінде а паратты білім қ қ беру ортасын ру ж не оны тиімді пайдалану болып табылады. құ ә Электронды о улы мынандай жа дайларда тиімді: кері қ қ ғ байланыспен лезде амтамасыз ете алады; гиперм тіндік қ ә т сініктемелерді к п рет олдан ан кезде уа ытты немдейді; ү ң ө қ ғ қ ү белгілі бір б лім бойынша білімді тексереді; ыс а м тінмен ө қ қ ә к рсете, айта ж не модельдей алады. ө ә

Электронды о ытуды технологиялы қ ң қ ралдарын былайша топтастыру а болады: құ ғ 1. Аппаратты ралдар, мультимедиалы қ құ қ ба дарламалар ж не Интернет. ғ ә 2. Электронды о ытуды зірлеуді қ ә ң ба дарламалы ралдары. ғ қ құ 3. О у рдісін бас аруды а паратты ж йесі. қ ү қ ң қ қ ү

за уа ыт бойы фирманы Web-сайтыны болуы, келістілік символы болып Ұ қ қ ң ң саналды. Б л згеріп отыратын бизнес шарттарына бейімделу абілеттілігіні ұ ө қ ң к рсеткіші болып саналады. ө Кез келген Web – олданбаны ру контентті рудан басталады. Сайтты ру шін Қ құ құ құ ү оны ру процессін же ілдететін процесс контент пен оны техникалы ң құ ң ң қ тапсырмасын ру. Ол шін б л процессті бизнес-жоспарыны рефератын жазу құ ү ұ ң ң ажет. Б ндай реферат сайтты ру процессіні негізгі м нін у а к п к мегін қ ұ құ ң ә ұғ ғ ө ө тигізеді. Жобалау кезе і ая тал аннан кейін, web- рушы олында сайтты ң қ ғ құ қ ң функционалды элементтеріні сипаттары болады. Б л сипаттарды ол сайт дизайнына қ ң ұ енгізіп, ары арай графика мен сайт макетін ру ж мысына кіріседі. детте, маман қ құ ұ Ә Web-дизайнерлер иллюстрацияларды дайындау шін Adobe Photoshop немесе ү Corel. DRAW пакеттерін пайдаланады. Суреттерді аннимациясын атал ан ң ғ программада жасал ан слайдттардан растырады. Ол шін арнайы жаса тал ан ғ құ ү қ ғ утилиттерді пайдаланады. Графикалы б лімді р ан со , сайт пара тарын қ ө құ ғ ң қ алыптастыру а ту ажет. Б л процессте е о тайлы т сіл ретінде ол коддингі деп қ ғ ө қ ұ ң ң ә қ аталатын дісті айту а болады. йткені алын ан пара тарды к лемі деттегіден аздау ә ғ Ө ғ қ ң ө ә болып, онда ы ажет эффектілер болмай алуы м мкін. ажетті м ліметтерді одан ғ қ қ ү Қ ә ары арай б лшектеп бол ан со , пара тарды макеті рылады. Ол HTML тілінде қ ө ғ ң құ жасалады. Макеттермен ж мыс істеу кезінде пара тарды ру а арнал ан кез келген ұ қ құ ғ ғ арнайы программаны пайдалану а болады. (Мысалы Homesite, Microsoft Front. Page, ғ Macromedia Dreamweaver, Macromedia Cold. Fusion ж не бас алар). Осы кезе де ә қ ң сайтты графикалы б ліміне ажетті барлы талаптар мен элементтерді аны тап алу ң қ ө қ қ қ ажет. Мысалы кнопкалар, маркерлер, фонды суреттер, б лу сызы тары, логотиптер қ қ ө қ т. б. с. с.

Біраз осымша деулерден ткен со , Интернетке енгізілетін дайын қ өң ө ң программалы нім пайда болады. Сайт ашылып, ж мыс а кіріскеннен қ ө ұ қ кейін оны халы арасына ке інен тарап кетуіне к ш салу ажет. ң қ ң ү қ Б л кезе дермен атар жобада мына м селелер аны талып амтылуы ажет: ұ ң қ ә қ қ қ Та ырыпты ау ымдылы ы. қ ң қ ғ Мысалы ау ымды (д ниеж зілік), ке қ ү ү ң (мемлекеттік), белгілі бір м селеге ба ыттал ан. ә ғ ғ Жоба ба ыты. ғ К ркем, танымды , ылыми, ресми, т. б. с. с. ө қ ғ Жоба формалары. Баяндайтын, суреттейтін, музыкалы немесе осылар қ аралас. Алатын орны. Осы ан сас сайттар арасында алатын орны. Сайтты ғ ұқ ң бас алардан ерекшелігі, бас а сайттармен арым- атынасы. қ қ Ма саты. қ Адамдар а ажетті а парат, білім беру, насихаттау, йрету т. б. с. с. ғ қ қ ү Осы кезе дерден ткен со жобада оны технологиялы аспектілері ң ө ң ң қ арастырылуы ажет: қ қ Жоба рамында ы компоненттер. (статикалы , динамикалы ). құ ғ қ қ Сайт мазм ныны рылымы. ұ ң құ йымдастыру ж мыстарыны детальдары. (ж мыс к лемі, авторлар саны Ұ ұ ң ұ ө т. б. с. с. )

Стильді олдану шін Жедел- стильдер менюін ашы ыз, олайлы қ ү ң қ стильді та да ыз. Та дал ан стиль м тінде алай к рінетінін ң ң ң ғ ә қ ө арау шін оны олдануды ажеті жо. Ол шін м тінді қ ү қ ң қ қ ү ә ерекшелеп немесе курсорды ажетті жерге орналастырып қ жылдам- стильдер менюін ашса жеткілікті. Курсорды стильдерде жылжыты ыз, сол кезде жат терезесінде сізді м тіні ізге ң құ ң ә ң стильдерді алай сер ететіні бейнеленеді. ң қ ә Егер Жылдам- стильдер менюінде сізге ажетті стильь жо болса, онда сіз қ қ Стильдерді олдану тапсырмалар айма ын немесе Стильдер қ ғ терезесін пайдалана аласыз. Сіз стильді атын білсе із, онда ң ң Стильдерді олдану тапсырмалар айма ын пайдалан ан ы айлы. қ ғ ғ ңғ Жылдам- стильдер менюінен немесе CTRL+SHIFT+S пернелер йлесіміні к мегімен Стильдерді олдану тапсырмалар айма ын ү ң ө қ ғ ша ырып, стильь атыны бірінші ріпін енгізі із Ба дарлама қ ң ә ң ғ іздеу ж ргізеді ж не олайлы н с аны та дайды. Осыдан кейін ү ә қ ұ қ ң тек олдану батырмасын басу ажет. Стильдер терезесі а ымда ы Қ қ ғ ғ жатта олданылып жат ан барлы стильдерді к руге м мкіндік құ қ қ қ ө ү береді.

Жа а м тіндік стиль ру шін ң ә құ ү Format=>Text Style менюын олданы ыз. С йтіп қ ң ө STYLE б йры ын ж ктейсіз. Сонда ұ ғ ү Text Style с хбат терезесі ашылады (1. 5 сурет). Б л терезе 3 ұ ұ айма тан т рады: қ ұ Style Name – стиль аттарымен ж мыс істеу шін арнал ан ұ ү ғ айма. Жа а ат, ат згерту немесе шіру функциялары қ ң ө ө амтыл ан. қ ғ Font – б л айма та сізге керек шрифт ж не оны параметрлері ұ қ ә ң (биіктігі, курсив) енгізілуі керек. Effects – айма ында м тінге байланысты т рлі рекеттер ғ ә ү ә жасалуы м мкін. Мысалы м тінді стін асты а аратып жазу, ү ә ү ғ қ артын алдына аратып жазу, м тінні “ ысылуын” енгізу, қ ә ң қ вертикальді м тін ру немесе иілу б рышын енгізуге болады. ә құ ұ Т зу т р ан м тін рпіні б рышы 0 -ге те. О ан с йкес ү ұ ғ ә ә ң ұ ң ғ ә минусты сандар м тінді сол а иеді, плюсты сандар о а иеді. ә ғ ңғ Параметрлер енгізіліп біткеннен кейін Array батырмасы басылуы тиіс.

азіргі уа ытта компьютерге кез келген операциялы ж йеден ж атын Қ қ қ ү ұғ ж не желілер ар ылы таралатын к птеген вирустар ә қ ө белгілі. Вирустармен біз биология п нінен таныспыз. Биология п нінен ә ә адам а засына т сетін вирустарды білеміз Компьютерлік вирустарда ғ ү здігінен к бею абілеті бойынша биолгия п нінен белгілі вирустар а ө ө қ ә ғ сайды. . ұқ Компьютерлік вирус — здігінен к беюге абілетті арнайы ө ө қ программалар, ол компьютер жадысында са талатын программалар мен қ файлдарды ртуы, жоюы ж не компьютерді істен шы аруы м мкін. Ол құ ә ғ ү компьютерге пайдаланушыны р сатынсыз «за ымдал ан» дискета, ң ұқ қ ғ диск, флеш жады немесе «за ымдал ан файлмен бірге т суі қ ғ ү м мкін. Ішінде вирусы бар программа «за ымдал ан» программа деп ү қ ғ аталады. Вирус бас а программаларды тауып за ымдайды, оларды қ қ ң алыпты ж мыс жасауына кедергі келтіреді. Вирустар айдан пайда қ ұ қ болады? Оларды білікті аск й мамандар бас а б секелес фирмалар а қ ө қ ә ғ зиян келтіру шін ыз аныш, зиянкетік оймен жасайды. Компьютерлік ү қ ғ вирусты е бірінші рет 1989 жылы американды студент Моррис ң қ жіберген. Осыны салдарынан к птеген компьютерлер істен шы ан, ң ө ққ ел экономикасына айтарлы тай зиян келген. Компьютерлік вирустар қ интернет желісі, сырт ы тасымалдашы ралдар ар ылы ж ады. қ құ қ ұғ

За ымдану т рлері бойынша вирустар резиденттік ж не резиденттік емес болып екіге қ ү ә б лінеді. ө Резиденттік вирустар -компьютерге ж ан кезде зіні резиденттік б лігін жедел ұққ ө ң ө жадыда са тайды да , одан со ОЖ жаулап алады. Резиденттік вирустар жадыда қ ң бол анды тан олар немі ж мыс істеп т рады. ғ қ ү ұ ұ Резиденттік емес вирустар- б лар жедел жадыда болмайды, ашып-пысып ж реді, я ни ұ қ ү ғ уа ытша ана мір с реді. қ ғ ө ү За ымдану м мкіндіктері бойынша вирустар мынадай топтар а б лінеді: қ ү ғ ө Зиянсыз-компьютерді ж мыс істеуіне кедергі келтірмейді. ң ұ ауіпсіз Қ — б лар дискідегі бос жадты кішірейтеді, графикалы , дыбысты эффектілерге ұ қ қ сер етеді. ә ауіпті Қ -б л компьютерді ж мыс істеуіне елеулі кедергі келтіреді (ДК ж мыс істеп т рып ұ ң ұ ұ ұ то тап алуы м мкін) қ қ ү те ауіпті Ө қ — программаны жо алуына, ажетті жаттар мен а параттар жо алып кету, ң ғ қ құ қ ғ баяу ж мыс істеуі, тіптен компьютерді істен шы уына келіп со ады; ұ ң ғ ә ғ Компьютерді вируспен за ымдан анын дер кезінде білу шін вирустарды пайда ң қ ғ ү ң болуыны негізгі белгілерін білу ажет. Компьютерге вирус ж ан кезде мынадай ң қ ұққ белгілері болады. 1)Программалады ж мысын то тату немесе ж мыс істемеу; ң ұ қ ұ 2)компьютерді баяу ж мыс істеуі; ң ұ 3)файлдар мен апшы тарды жо алуы; қ қ ң ғ 4)файлдарды лшемдеріні згеруі; ң ө 5)дискідегі файлдар саныны кенеттен к беюі; ң ө 6)компьютер ж мысында ы жиі т рып алулар ж не жа ылысулар; ұ ғ ұ қ ә ң

Серверге файлды ж ктеу дегеніміз не? ү почта сервистері ар ылы жазыл ан хат а іліп жіберген жаты ыз болсын, қ ғ қ құ ң мои мирге сал ан суреті із болсын, ютуб а сал ан видео болсын осыларды ғ ң қ ғ ң барлы ында серверге файлды ж ктеу амалы олданылады. я ни сіз з ғ ү қ ғ ө компьютері ізден интернеттегі серверге файлды ж ктеп жатырсыз. міне бар ң ү бол аны осы. ғ Серверге файлды ж ктеу ү multipart -формасы ар ылы ж зеге қ ү асырылады. Формада кем дегенме міндетті т рде ү файл ж ктейтін поляү мен серверге формада ы а паратты жіберетін ғ қ submit батырмасы болуы керек. Егер форма файл жіберуге арнал ан болса онда ғ enctype атрибутыны ң м нін ә multipart/form-data деп аламыз.

Пайдаланушылар а пішіндегі деректерін бірнеше мекенжай а жіберуге р сат беру ғ ғ ұқ шін пішін лгісіне пайдаланушыларды ала ан мекенжайларына деректерді ү ү ң қ ғ жіберетін осымша деректер осылымын осу ажет. Деректерді жіберу шін қ қ ү арнал ан осылымдарды барлы ын ос ан со , пішін лгісін баптау ар ылы ғ қ ң ғ қ қ ң ү қ пайдаланушылар а оларды пішіндеріндегі деректерді ереже пайдаланып бірнеше ғ ң мекенжайлар а жіберуге р сат беру м мкін. Н тижесінде, пайдаланушылар пішінді ғ ұқ ү ә толтыр ан кезде Microsoft Office Info. Path ба дарламасы Стандартты ралдар ғ ғ құ стеліне Жіберу батырмасын, ал Файл м зіріне Жіберу мірін осады. Info. Path ү ә ә қ деректерді осымша деректер осылымдарына оларды осы ережедегі белгіленген қ қ ң реті бойынша жібереді. Барлы деректер осылымдарын бір уа ытта қ қ қ пайдаланатындай етіп, ережені баптау м мкін емес. ү Пайдаланушылар а пішіндегі деректерін жіберуге р сат беру ма сатында пішін ғ ұқ қ лгісін бапта ан кезде келесі дістерді пайдаланып, жіберу параметрлерін де ү ғ ә баптау а болады: ғ Стандартты ралдар стеліндегі Жіберу батырмасында құ ү ж не Файл м зіріндегі Жіберу батырмасында пайда болатын м тінді згерту. ә ә ә ө Стандартты ралдар стеліндегі Жіберу батырмасы құ ү ж не Файл м зіріндегі Жіберу мірі шін пернелер тіркесімін згерту. ә ә ә ү ө Пайдаланушылары ыз з пішіндерін жіберген кезде олар шін пайда болатын ң ө ү згертпелі хабарларды жасау. ө Пішіндер жіберілген со пішіндерді ашы алдыру, пішіндерді жауып тастау немесе ң қ қ бас а таза пішінді ашу керектігін белгілеп к рсету. қ ө

Жиырмасыншы асырды ая ында пайда бол ан Интернет азір жер шарыны ғ ң ғ ғ қ ң р т кпірін байланыстырып сан алуан адамдарды, елдер мен рыл тарды ә ү құ қ біріктіріп отыр. Интернет 1960 жылдары А Ш-та д ниеге келдi. Оны со ыс бола ал ан Қ ү ғ қ ғ жа дайда бір-бірімен телефон арналары ар ылы осыл ан компьютер ғ қ қ ғ желілерімен байланысып отыру шін А Ш-ны орталы барлау бас армасыны ү Қ ң қ қ ң ызметкерлері ойлап тап ан. Алпысыншы жылдарды ая ында Пентагон қ қ ң ғ ядролы со ыс бола ал анда компьютер желісіні зілмеуі шін арнайы ж йе қ ғ ң ү ү ү жасады, тaжiрибенi ойда ыдай ж ргiзiлу барысында ARPA net желiсi пайда ң ғ ү болып, ол Калифорнияда ы жaне Юта штаты зерттеу орталы тарында ы ш ғ қ ғ ү компьютердi ана бiрiктiрдi. Кейiн ARPAnet бейбiт ма сат а ызмет еттi, оны ғ қ қ қ негізінен алымдар мен мамандар пайдаланды. Сексенінші жылдарды басында ғ ң Интернет деген термин пайда болды. Б л а ылшынны халы аралы желі деген ұ ғ ң қ қ с зі. ө 1990 -шы жылдары Интернетке енушілер саны к рт сті, ал 200 жылы о ан 5 ү ө ғ млн компьютер осылып, пайдаланушылар саны 200 миллионнан асты. қ Интернеттi м мкiндiгi шексiз. Тал амы ыз бен к iл к йi iзге арай одан ң ү ғ ң өң ү ң қ сiздi ызы тыратын к п н рсе табу а болады. Yйден шы пай газеттi ты қ қ ө ә ғ қ ң ң номерiн пара та ы ыз келеме, мейiлi iз, тек WWW немесе Web деп аталатын қ ғ ң ң aлемдiк шырмауы ты олданса ыз жетедi. Гиперсiлтеме ж йесi ар ылы ажеттi қ қ ң ү қ қ басылымы ызды санаулы минуттар iшiнде тауып аласыз. қ

Интернеттi негiзгi осымшаларың қ E-mail (Electronic Mail) -электронды почта. Желі т тынушылары арасында м лімет қ ұ ә алмасу ісін ж зеге асыратын ызмет ж йесі. Ол арнайы почта программалары ү қ ү к мегімен ж зеге асырылады, мысал ретінде, Outlook Express программасын атау а ө ү ғ болады. Оны к мегімен сіз санаулы минуттар ішінде хабарды жеткізе аласыз. Ол ң ө шін клавиатурада тиісті хабар м тінін теріп, белгілі электронды адреске жіберсе із ү ә қ ң бол аны. Осынау т сілдеме ар ылы достары ызбен, ріптестері ізбен араласу а ғ ә қ ң ә ң ғ болады. Usenet — бір-бірімен жа алыќтар алмасып отыратын бейкоммерциялыќ, бейформалдыќ, ң д лірек айтќанда анархиялыќ ж йелер тобы. Белгілі бір серверде кездеседі. ә ү FTP (File Transfer Protocol) — Файлдарды жіберу протоколы– б л к бінде лкен ұ ө ү к лемдегі файлдарды жіберу кезінде ќолданылатын Интернтті ќосымшасы. ө ң Чат (IRC –Internet Real Chat) –Интернетті та ы да бір ќосымшасы, желіде наќтылы ң ғ уаќытта интерактивті с хбаттасу. ұ World Wide Web (WWW немесе Web) — гиперм тіндік жат ә құ

Интернетке осылу е олжетімді ж не жиі олданылатын діс қ ң қ ә деттегі теретін (dial-up) бір байланыс болып табылады. Б л жолы р ә ұ ә йге ж не ке се болып табылады, ж не компьютерлік тек бір ү ә ң ә рыл ыны ажет осындай желілерінде Интернетке осылу м мкін — құ ғ қ қ ү модем. телефон желісіне компьютерді осатын арнайы рыл ы — қ құ ғ Modem. Модемдер сырт ы ж не ішкі болып табылады. /> қ ә суретті. 2. 4. Модемдер: ішкі (сол жа та), (о жа ) сырт ы. Ішкі модем қ ң қ қ — ж йелік блок ішінде орналас ан электронды та та болып ү қ қ қ табылады. Деректерді беру жылдамды ы ж не ж мыс а абілетті кем, ғ ә ұ қ қ алайда сырт ы ара анда арзан Ішкі модем, . Сырт ы модем — б л қ қ ғ қ ұ компьютерге осатын жеке рыл ы болып табылады. Сырт ы модем қ құ ғ қ к бірек а паратты тез аударады ж не лкен жайлылы ты амтамасыз ө қ ә ү қ қ етеді, ішкі ара анда к бірек м ні бар. Б л о улы та б лігі осы мол қ ғ ө ә ұ қ қ ө арнайы ма алалар, шолулар, техникалы жаттаманы шін т рлі қ қ құ ү ү модемдер сипаттамаларын арастыру ажет ж не м мкін емес қ қ ә ү бол анды тан ғ қ бас а да материалдар. М селен, модем осыл ан (немесе біріктірілген) қ ә қ ғ компьютер мен модем осылып телефон желісіне осыл ан қ қ ғ. Дер кезінде, пайдаланушы модем провайдеріне н мірін теріп, ө интернетке осылады. қ

Егер з сервер болса, Интернетте белгілі бір а паратты ө қ немесе ызметтерді амтамасыз етеді. Б л сервер (к ндізгі қ қ ұ ү ж не т нгі) интернетке осыл ан немі болуы керек. ә ү қ ғ ү 3. Сондай-а , ке інен олданылатын болады, біра (бізді қ ң қ қ ң кішіпейіл ойымызша, немесе айма та) Интернетке осылу қ қ шін бас а жолдары аз тарал ан. Интернет баламалы ү қ ғ байланыс ялы байланыс операторлары ар ылы ұ қ байланысы т сілдеріні бірі ә ң. Сымсыз олданба протоколы — К птеген ялы қ ө ұ телефондар арнайы хаттама WAP (Wireless Application Protocol) ар ылы Интернетке кіру олдайды. Интернетте, қ қ ялы телефондар к ру шін о тайландырыл ан Арнайы ұ ө ү ң ғ беттер бар. ялы телефон Ұ Сондай-а , компьютерге жал ан ан ж не компьютерден қ ғ ғ ә Интернетке кіру шін осылайша бас арылуы м мкін. Сіз ү қ ү іссапарда бол ан кезде ноутбук ке се тыс. ғ ң

Қорытынды Білім беру рдісінде жа а а паратты коммуникациялы ү ң қ қ қ технологияларды олдану м селесі зектім селелерді атарынан қ ә ө ә ң қ орын алуда. Шетел тілін о ытуды ма саты субьектіні қ ң м дениетаралы арым- атынас біліктілігін алыптастыру ә қ қ десек, онда сол шетел тілін о ытуда жа а қ ң а паратты коммуникациялы технологияларды олдану шетел қ қ тілін о ытуды ма сатынан туындап отыр ан ажеттілік болма. қ ң қ ғ қ қ орытындылай келе интерактивті ралдарды орынды олдану Қ құ қ о ыту сапасын жетілдіруге к мектеседі. қ ө Электронды о улы қ қ қ о ытуды тиімділейді, я ни здік ж мыс тапсырмаларын орындау қ ғ ө ұ барысында а паратты іздеуге кететін уа ытты немдейді. Б л қ қ ү ұ білім алушыны шы армашылы пен ж мыс істеуіне, бас а ң ғ қ ұ қ тапсырмаларды орындауына, уа ытын о у материалын к бірек қ қ ө игеруге ж мсауына м мкіндік береді. ұ ү орыта айт анда, электронды о улы – жа а а паратты Қ қ қ ң қ қ технологияларды олдану а негізделген о улы ты жа а т рі, қ ғ қ қ ң ң ү о ытуды автоматтандырыл ан рдісі. қ ң ғ ү