ОЖА АХМЕТ ЯСАУИ АТЫНДА Ы Қ Ғ ХАЛЫ

ОЖА АХМЕТ ЯСАУИ АТЫНДА Ы Қ Ғ ХАЛЫ АРАЛЫ АЗА — Т РІК Қ Қ ҮХАЛЫ АРАЛЫ АЗА — Т РІК Қ Қ Ү УУ НИВЕРСИТЕТІ HOCA AHMET YESEVI ULUSLARARASI TURK — — KAZAK UNIVERSITESI Та ырыбы: Созылмалы нау ас а қ қ қ арнал ан мектепті ж мысы ж не оны ғ ң ұ ә йымдастыру ұ Орында ан: Пернебеков Иман, ғ Мамадалиев Айбек абылда ан: Жолдас Клара Қ ғ Тобы: ЖМ– 110 Т ркістан ү 2012 жыл

Жоспары: І. Кіріспе ІІ. Негізгі б лімө 1. Нау ас а ж рдемдесу д рігерді парызы қ қ ә ә ң 2. Ауруды алдын – алу т рлері ү 3. Д рігерді нау ас а пайдалы ке естер беру ә ң қ қ ң 4. йымдастыру ж мыстары Ұ ұ ІІІ. орытынды Қ І V. Пайдаланыл ан дебиеттер ғ ә

• азіргі та да созылмалы ауру т рлері Қ ң ү к птеп кездеседі, ол ауруды алай келуі ж не ө ң қ ә айдан келгенін аны тау шін біз қ қ ү медицинала сараптамаларды толы тай қ қ жа сы зерттеуіміз ажет. Жалпы нау астарды қ қ қ ң ауруларын аны та ан со барып ол ауруды қ ғ ң ай т рге жат ызатынымызды біліп қ ү қ алып, нау асты зімен немесе оны отбасы қ ң ө ң мен консультация жасау б кіл д рігерлерді ү ә ң міндеті болып табылады. Коммуникативті да ды саба ыны бірден ғ ғ ң — бір ма саты осы қ болып келеді.

ІІ. Негізгі б лімө

1. Нау ас а ж рдемдесу д рігерді қ қ ә ә ң парызы рбір нау ас уаныш а жетуге, ауруынан айы у а Ә қ қ қ ғ ғ мтылады. О ан жетуді сенімді жолы — ойлау ж йесін ұ ғ ң ү ба ылай білу. Ол сырт ы факторлар мен жа дайлар а қ қ ғ ғ да байланысты, рі асында ж рген адамдарды да ә қ ү ң арым- атынасына да байланысты. қ қ Нау ас адамдар а к іл б лу — б кіл д рігерге орта қ ғ өң ө ү ә қ парыз. з ызметін дамыту шін р д рігер зіні Ө қ ү ә ә ө ң т рлі асиеттері мен ылы тарын талдай алатын, ү қ қ қ о ам мен жым оятын талаптарды ескере отырып, қ ғ ұ қ б лар а сын к збен арай алатындай абілетке ие ұ ғ ө қ қ болуы тиіс. Кім жа ын адамдарына ба ыт келгісі қ қ ә келсе немесе е бекте табыс а жеткісі келсе, сол адам ң қ з бетімен зін- зі т рбиелеу жолында е бегін сарп ө ө ө ә ң еткені ж н. ө

• з ызметін дамыту шін р д рігер зіні т рлі Ө қ ү ә ә ө ң ү асиеттері мен ылы тарын талдай алатын, о ам мен қ қ ғ жым оятын талаптарды ескере отырып, б лар а сын ұ қ ұ ғ к збен арай алатындай абілетке ие болуы тиіс. Кім ө қ қ жа ын адамдарына ба ыт келгісі келсе немесе е бекте қ қ ә ң табыс а жеткісі келсе, сол адам з бетімен зін- зі қ ө ө ө т рбиелеу жолында е бегін сарп еткені ж н. ә ң ө Ибн Синаны д рігерлерге т мендегі с зін айт ан: ң ә ө ө қ «А халатты абзал жан» атанамын деген рбір д рігер з қ ә ә ө станымы ретінде абылдаса н р стіне н р болар еді. ұ қ ұ ү ұ Д рігер ыран стай ыра ы, ә қ құ қ ғ ыз баладай епті, Қ Жыландай а ылды, қ Арыстандай ж ректі болуы тиіс ү

2. Ауруды алдын – алу т рлеріү Негізі нау ас т рлі аурулармен д рігерге келіп жатады қ ү ә я ни нау асты ауруын наы тамас б рын о ан е ғ қ ң қ ұ ғ ң бірінші диагноз ояды. қ Диагноз, ауруды аны тау қ — тексерілетін адамны ң денсаулы жа дайын ауруын немесе ліміні қ ғ ө ң себептерін немесе ауруларды атауларын, т рлері ң ү мен барысын, н с аларын медициналы ұ қ қ терминдермен жазып к рсететін медициналы ө қ т жырым болып табылады. ұ Я ни біз сол медициналы т жырым а сай ол андай ғ қ ұ ғ қ аурумен келгенін ж не ол ауруды нау ас а андай ә қ қ қ т сілдер ар ылы жеткізетінімізді білуіміз ажет. ә қ қ

Клиникалы мысал: қ Мерез ауруы

“ Мерез” — • Ж палы созылмалы ауруы. Ол тек адамда ұқ болады да к бінесе жынысты жа ындасу ө қ қ ар ылы ж ады. Кейде ос ы аурумен ауырып қ ұғ ж рген адамны пайдалан ан ү ң ғ ормалы, асы ы, шаныш ы, ылдыра , ерін қ ғ қ қ қ бояуы, темекі ар ылы ж уы м мкін. Мерез қ ұғ ү ан берген адамны аны, ананы емшек с ті қ ң ү ар ылы да ж а береді. Мерез ауруы ш қ ұғ ү кезе ге б лінеді. Ал аш ы т рт аптадан кейін ң ө ғ қ ө ана біліне бастайды ғ

“ Мерез” — ауруы ш кезе ге ү ң б лінеді: ө • Ал аш ы т рт аптадан кейін ана біліне бастайды. Б л ғ қ ө ғ ұ кезе де адам зіні ауыр анын білмейді, сонды тан тиісті ң ө ң ғ қ ем жасалмай, ауру ас ына береді де, бас алар а ж ады. қ қ ғ ұғ • Екінші кезе і екі ң — ш ай ткен со басталады. Б л кезе де ү ө ң ұ ң теріге б ртпе аптап кетеді, біра ол теріні т сірмейді ө қ қ ү ж не нау ас а да айтарлы тай сер ә қ қ қ ә етпейді. Ерінні , ауызды ішкі сілекей абына а ң ң қ қ та да тар т седі. ң қ ү • шінші кезе інде сыр ат организмі м лдем лсіреп ми Ү ң қ ү ә мен ж лын ж йелеріні ж мысы б зылады, адам сал ұ ү ң ұ ұ болып алады, к зі к рмейді, ж кті йелдер бала қ ө ө ү ә тастайды, ж рек, кпе, бауыр ызметтері нашарлайды. ү ө қ

“ Мерез” — ауруы к бінесе: ө • “ Мерез” — ауруы ара мар, адамгершілік қ құ а идаларына ла аспайтын қ ғ құ қ ж генсіз, б зы адамдар арасында жиі ү ұ қ кездеседі. Сонды тан, мерезді т бегейлі жою қ ү шін е алдымен жастар а берілетін ү ң ғ т рбиеге м н беру керек. Мерез ә ә жазылмайтын ауру емес, одан айы уды ғ ң кепілі — шипагерлерге уа ытында к рініп қ ө жазыл анша збей емделуі ажет. ғ ү қ

3. Д рігерді нау ас а пайдалы ке естер беруә ң қ қ ң Егер д рігер арым- атынас жасау ережелерін жа сы ә қ қ қ игеріп, білмесе, ол нау ас адаммен тиісті д режеде ж не қ ә ә н тижелі атынас жасай алмайды. Осыны салдарынан ә қ ң екеуіні арасында т сініспеушілік басталады, ем ң ү н тижесіз болады, д рігерді беделі т сіп, ауру адам ә ө ң ү бас а д рігерлерге бару а м жб р болады. қ ә ғ ә ү Нау ас адаммен арым- атынасы н тижелі болу шін қ қ қ ә ү д рігер ерекше жа дай жасауы кажет: бетпе-бет, жеке ә ғ б лмеде, тынышты та кездесуі, толы назар аударып, ө қ қ бас а ж мыспен айналысуы, жайлы арама — арсы тиісті қ ұ қ қ кашы ты та отыруы (1 -3 метр), телефонмен с йлеспеуі, қ қ ө са ат а арамауы. Сонымен атар, д рігерді позасы ғ қ қ қ ә ң (денесіні алпы), жесттері, мимикасы да ма ызды ң қ ң болады.

4. йымдастыру ж мыстарыҰ ұ йымдастыру ж мыстары Ұ ұ д рігерлерді орша ан ортада ы ә ң қ ғ ғ нау астартарды ауруларынан қ ң айы тыру ма сатында т рлі ж мыстар қ қ ү ұ жасайды. М селен созылмалы аурулар а ә ғ арсы санбюлитеньдер ілінеді ж не қ ә оларды алдын — алу шін кімет ү ө тарапынан тегін д рігерлік к мектер мен ә ө тегін д румендер мен д рілер беріледі. ә ә

Д рігерді этикалы-деонтологиялы ымдары, ә ң қ ұғ негелілік бейнесі к нделікті ж мысында нау ас ө ү ұ қ адамдармен, ріптестерімен атынасу ар ылы ә қ қ ай ындалады. Осы негізде д рігер мен нау ас адамны қ ә қ ң арасында ажетті сенімділік арым- атынас руы м мкін қ құ ү болады. М нда д рігерді т ртібі, ж ріс-т рысы те ма ызды ұ ә ң ә ү ұ ө ң орын алады: дептілігі, адамды тындай білуі, оны ойын ә ң тиісті арна а ба ыттауы, сеніміне кіруі, т. б. Сонды тан, ғ ғ қ д рігер маманды ы одан артистік, педагогтік ж не ә ғ ә т рбиеші болу асиеттерін талап етеді. Осы ан ә қ ғ байланысты, д рігер т ртіп м дениетін студент кезінен ә ә ә даярлай бастап, мір бойы дамытып отыру керек. ө Студенттер р о у п ні аркылы психология ережелерін, ә қ ә оштасу м дениетін йреніп, здіксіз з- зін т рбиелеуі қ ә ү ү ө ө ә ажет. атынасу д режесіне ем н тижесі де ты ыз қ Қ ә ә ғ байланысты болады.

• 1. «Қазақ Энциклопедиясы», 8 том • 2. О. Д. Дайырбеков, Б. Е. Алтынбеков, Б. К. Торғауытов, У. И. Кенесариев, Т. С. Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ЫСБН 9965 -752 -06 —