Орында ан: Орынбасар Гулимғ Тексерген : :

Орында ан: Орынбасар Гулимғ Тексерген : : Таракова Гаухар Курс : :

Салауатты мір салтыны басты растырушысыны бірі д рыс ө ң құ ң ұ тама тану болып табылады. Халы ты басым б лігі здеріні қ қ ң ө ө ң денсаулы тарына нем райлы арайды. Уа ытты жетіспеушілігі, қ құ қ қ ң тама тану м дениетін жете білмейтіндігі, азіргі заман ы мір с ру қ ә қ ғ ө ү ар ыны – осыны барлы ы азы -т лік та дауында қ қ ң ғ қ ү ң иыншылы тар а алып келді. Студенттер арасында ке танымал а қ қ ғ ң ғ тез дайын болатын, р т рлі химиялы оспалар а толы та амдар ие ә ү қ қ ғ ғ бол аны ала датады. Сонды тан д рыс тама тануды ғ ң қ ұ қ ң за дылы тарын са тамау к птеген ауіпті аурулар дамуыны ң қ қ ө қ ң факторы болады. кінішке орай, со ы жылдарды статистикасы Ө ңғ ң бойынша жастар арасында арты салма тан, қ қ ж рек- антамырларыны ауруларынан, ант диабетінен ж не т. б. ү қ ң қ ә азап шегетіндер саны артып келеді. Атал ан ауруларды алдын алу а ғ ғ болады, ол шін салауатты мір салтын сытану ажет ж не е ү ө ұ қ ә ң бастысы д рыс тама тануды ол а ал ан ж н. ұ қ қ ғ ғ ө туденттік кезе те ызы ж не ж йке ж йесіні ар ынды ж мыс ң ө қ қ ә ү ү ң қ қ ұ істейтін д уірі. Ж ктеме, сіресе емтихандар кезінде, т улігіне ә ү ә ә 15 -16 са ат а дейін артады. й ыны анбауы, к н т ртібі мен ғ қ Ұ қ ң қ ү ә демалу режиміні б зылуы, тама тану сипаты ж не к нделікті ң ұ қ ә ү а паратты ж ктеме ж йкені психологиялы к йзеліске алып қ қ ү ү ң қ ү келуі м мкін. Осындай теріс жа дайды тема ысы д рыс ү ғ ң ө қ ұ тама тану болып табылады. қ К п жа дайда студенттер ретсіз, жол-ж некей, р а тай, к ніне ө ғ ө құ ғ қ ү 1 -2 рет тама танады, к бі асхана ызыметін олданбайды. қ ө қ қ Студенттер та амдарында басым б лікті к мірсулары алады, себебі ғ ө ө олар ар ылы уат шы ындарн толтыру же іл. қ қ ғ ң

А уызқ Май К мірсулар ө Д румендер ә Микроэлементтер т сіп отыруы абзал. ү

ТА ЕРТЕ ГІ ТАМА ТАНУҢ Ң Қ

Т СКІ ТАМА ТАНУҮ Қ

СТУДЕНТТЕРДІ Т УЛІКТЕГІ ОРТАША Ң Ә ТАМА ТАНУ К РСЕТКІШІ Қ Ө Тама ты атауы қ ң 1 адам нормасы На ты нормасық мясо, рыба 200 -250 г 113. 2 г молоко 500 мл 53. 2 мл хлеб 400 -450 г 99 г сахар 50 -80 г 54 г картофель 300 г 68 г овощи 250 -300 г 96 г фрукты 200 г 78. 4 г крупы, макароны 40 г 176 г творог 30 г 15. 2 г сметана 80 г 3. 2 г яйцо 1 шт в 2 дня 0. 36 шт

ЕТ Ж НЕ НІМДЕРІН ПАЙДАЛАНУӘ Ө

ТАМА ТАНУ РАЦИОНЫНДА НАННЫ Қ Ң БОЛУЫ

ЖЕМІС-ЖИДЕКТЕР

ФАСТ — ФУД Ж НЕ ГАЗДЫ СУСЫНДАРӘ

Студенттерді к пшілігі ң ө гамбургерлерді жа сы к реді, қ ө біра сонда да қ Fast Food т ріндегі та амдарды к п ү ғ ө болса аптасына бір-а рет қ пайдалану а дейін шектеуге ғ ке ес беріледі. Оны орнына ң ң шамалы м лшердегі майы ө бар, а уыз а бай, майсыз етті қ ғ олдан ан д рыс. қ ғ ұ

Жемістер — о у кезінде же іл қ ң тама танып алуды тамаша дісі. қ ң ә Е жа сысы, жа сы к ретін ң қ қ ө чипсыларды немесе т ттілерді ң ә ң орнына, оларды жеген д рыс. ұ Жемістер д румендерді , ә ң минералды заттарды ж не ң ә жас ны ты ба алы к зі болып ұ қ ң ғ ө табылады, сонымен атар, оларда қ к п ант барын, к п м лшерде ө қ ө ө олар денсаулы а зиян екендігін ққ естен шы арма ан ж н. ғ ғ ө

Сонымен бірге, к ніне ү к к ністерді 5 лесін жеуге ө ө ң ү ке ес беріледі. Сар ылт ж не ң ғ ә ош ыл жасыл т сті шикі қ қ ү к к ністерді жеуге болады, олар ө ө тамаша д мді ж не д румендер ә ә ә мен минералдарды басты к зі ң ө болып табылады. К к ністерді ө ө ң т сі ар ынды бол ан сайын, ү қ қ ғ оларды рамында молыра ң құ қ оректік заттар бар. қ

Т тті газдал ан ә ғ сусындарды (кока-кола, пепси, фанта, спрайт, буратино, макси-чай) сумен алмастыр ан ж н, ғ ө йткені ол а за шін ө ғ ү лде айда пайдалы. ә қ Сонымен атар, онда қ калориялар аз ж не ә жасанды боя ыштар жо. ғ қ

Бот ақ С йы ты (с т, айран, ұ қ қ ү йогурт); Жеміс-жидек; Д нді да ылдар, мысал а ә қ ғ с лы жарымасы; ұ Жа а тар мен кептірілген ңғ қ жемістерді олдан ан ж н. қ ғ ө

Т скі аста сал ын та ам, с йы , ою та ам ж не т тті та ам болуы м мкін. ү қ ғ ұ қ қ ғ ә ә ғ ү Та амдарды м ндай рамы, оларды р айсысыны адам а ж ымдылы ғ ң ұ құ ң ә қ ң ғ ұғ қ ерекшелігіне арай белгіленген. М селен, сал ын та ам аш ылтым, т зды д мі қ ә қ ғ қ ұ ә болатынды так т бетті ашады. С йы тарамда — борщ, суп, сорпа — етті , қ ә ұ қ ң балы ты , са ырау ла ты экстрактивті заттары болатынды тан, ас азан с ліні қ ң ң құ қ ң қ қ ө ң б лінуін к шейтіп, соны н тижесінде келесі ою та амны жа сы сі уіне ө ү ң ә қ ғ ң қ ң м мкіндік береді. Т скі ас, детте, т тті та аммен ая талады. ыста т скі ас м зірі ү ү ә ә ғ қ Қ ү ә ед уір кенеулі болуы тиіс. М селен, еттен, майлы балы тан пирог, т шпара т. б. ә ә қ ұ зірлеген ж н; сондай-а с т та амдарын, жас к к ністі, оны ашытыл ан ж не ә ө қ ү ғ ө ө ң ғ ә т здал ан т рлерін, шикі к к ніс, винегрет, к к ніс супын т. б. пайдаланады. Жаз ұ ғ ү ө ө айларында жас к к ніс, с т та амдарын, жеміс-жидекті к бірек жеген ж н. Т скі ө ө ү ғ ө ө ү асты адам тойып ішеді, біра соны зінде тама ты шектен тыс к п ішуге қ ң ө қ ө болмайтынын ескерген ж н. Сонды тан да т скі асты детте, к шті тама пен ө қ ү ә ү қ же іл тама штастырылады: м селен, егер с йы аста ет супы (щи, борщ т. б. ) ң қ ұ ә ұ қ болса, онда ою та ам а пісірілген балы , к к ніс немесе арпа жармасы осыл ан қ ғ ғ қ ө ө қ ғ котлет жесе жеткілі

Кешкі асты жатар алдында жеу зиянды. Сонды тан қ жатардан 1— 2 са ат б рын ғ ұ же іл астармен (с т, кефир, ң ү бот а, с т німдерінен қ ү ө жасал ан ғ та амдар, жемістер) ғ тама тан ан ж н. қ ғ ө

1. Тама тану т ртібіқ ә 2. Тама тануды негізгі ережелері қ ң 3. Тама тану процесіні принциптері қ ң

Тама тану қ сауаттылы ыны ғ ң бес негізі

1) Тама рамында негізгі қ құ қ оректік заттарды болуы (н руыз, ң ә май, к мірсу); ө 2) Тама рационында осымша заттарды болуы (витаминдер, қ қ ң микроэлемент); 3) Тама н рлігі адам жасына, денсаулы к йіне, таби ат қ ә қ ү ғ климатына байланысты; 4) Т улік бойынша тама тану т ртібіні м лшерін са тау; ә қ ә ң ө қ 5) Тама тануды санитарлы – гигиеналы норма а сай болуы. қ ң қ қ ғ

Тама тану қ т ртібі ә

Ас абылдауда белгілі бір уа ыт а ба ыну, қ қ қ ғ сондай — а тама тану кезінде асты м лшерін ж не м зірін са тау деген қ қ ң ө ә ә қ ымды білдіреді. Тама тану режиміне мына т иендегі принциптер енеді. ұғ қ ө Бірінші, тама тану барысында т уліктік кесте белгілеу. қ ә Екінші, т улігіне бір — екі рет ана тама тану д рыс емес, белгілі м лшерде ә қ қ ұ ө 3 -4 рет тама тану керек. қ шінші, тама нарлы бол аны ж н. Себебі, адам а засы д рыс Ү қ құ ғ ө ғ ұ абылдайтын, оны ас азан еш иынды сыз орытатын та ам т рлері, я ни қ қ қ ғ ү ғ белок, майлар, витаминдер, минералды заттар а бай бол анын адам зі ғ ғ ө та дай алуы шарт. Б л ретте д рігер — ди ң ұ ә ето логты да ке есі арты ң ң қ болмайды. Т уліктік ас м зірі рт рлі болуы керек. Тама тану кезінде адам зіні ас ә ә ә ү қ ө ң абылдау абілеті, к іл — к йіне баса назар аудар аны ж н. Кей ретте қ қ өң ү ғ ө тама же іл ж рсе, кей ретте ол керісінше б л процесті б се детеді. М н қ ң ү ұ ә ң ұ ы мамандар физиологиялы процесс деп те атайды. қ

Аш адам бір жапыра нан мен суды да ана ат т тады. Б л орайда оны қ қ ғ ұ ұ ң т беті жо ары болады. Ал, аш ара адам а келсек, ол алдына келгенні ә ғ қ қ ғ ң б рін опыру а дайын. М ндайда халы ты медицина ондай адамдар а ә ғ ұ қ қ ғ белгілі рацион, кесікті кесте, тама ты ана аты пен т тыну керектігін қ қ ғ қ ұ сынады. ұ Ас азан з ажетін алды делік. Біра , т бет басылмай т р. Б л та амны қ ө қ қ ә ұ ұ ғ ң д мді зірленгендінен де болады. « зі той анмен, к зі тоймай т р анын ә ә Ө ғ ө ұ ғ араша» деген ыз аныш осыны білдірсе керек. К птеген дебиеттерде қ қ ғ ө ә ас азан жартылай бос болуы керек деп жазылады. Б л ас орыту процесін қ ұ қ же ілдетеді. Екіншіден, та ыл – та ыл та ам абылдау а м мкіндік береді. ң қ қ ғ ү Адамны т беті мен оны ас а деген мартулы ын артырады дейді. ң ә ң қ құ ғ Тойып тама ішуге болмайды. Та амны м лшері, оны сапасы, абылдау қ ғ ң ө ң қ кестесі, гигиена ережесі ж не олайлылы этикасымен реттелуі керек. ә қ қ Тама а деген т беті із болмай т рып, ас абылдама ыз. Тама тану т ртібі ққ ә ң ұ қ ң қ ә дегеніміз – ас абылдауда белгілі бір уа ыт а ба ыну, сондай — а қ қ қ ғ қ тама тану кезінде асты м лшерін ж не м зірін са тау деген ымды қ ң ө ә ә қ ұғ білдіреді.

Тама тану режиміне мына т мендегі принциптер енеді. қ ө Бірінші , тама тану барысында т уліктік кесте белгілеу. қ ә Екінші, т улігіне бір — екі рет ана тама тану д рыс емес, ә қ қ ұ белгілі м лшерде ш – немесе т рт рет тама тану керек. ө ү ө қ шінші, Ү тама нарлы бол аны ж н. Себебі, адам а засы қ құ ғ ө ғ д рыс абылдайтын, оны ас азан еш иынды сыз орытатын ұ қ қ қ та ам т рлері, я ни белок, майлар, витаминдер, минералды ғ ү ғ заттар а бай бол анын адам зі та дай алуы шарт. Б л ретте ғ ғ ө ң ұ д рігер — диетологты да ке есі арты болмайды. Т уліктік ас ә ң ң қ ә м зірі рт рлі болуы керек. Тама тану кезінде адам зіні ас ә ә ү қ ө ң абылдау абілеті, к іл — к йіне баса назар аудар аны ж н. қ қ өң ү ғ ө Кей ретте тама же іл ж рсе, кей ретте ол керісінше б л қ ң ү ұ процесті б се детеді. М ны мамандар физиологиялы процесс ә ң ұ қ деп те атайды.

Студент жастар шін– 3300 кал. ү Студент ыздар шін– 2800 кал. қ ү Спортсмен йел адамдар – 3500 -4000 кал. ә Спортсмен ер адамдар – 4500 -5000 кал. арт аналар шін– 2000 кал. Қ ү Егде ер адамдар шін – 2200 кал. ү