Орында ан: Бейсехан ызы А. ғ қ

Орында ан: Бейсехан ызы А. ғ қ абылда ан: Қ ғ Топ: 12 -503 Факультет: ДС ҚТа ырыбы: қ ылыми зерттеудегі Ғ о амды денсаулы са тау қ ғ қ қ қ статистикасы Кафедра: о амды денсаулы са тау Қ ғ қ қ қС. Д. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДА Ы Ғ АЗА ЛТТЫ МЕДИЦИНА Қ Қ Ұ Қ УНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С. Д. АСФЕНДИЯРОВА

Статистика – о амды массалы былыстарды қ ғ қ қ құ ң санды жа ын оларды сапалы ерекшеліктерімен қ ғ ң қ байланыстыра отырып зерттейтін о амды ылым қ ғ. Статисти калы діс қ ә медициналы — леуметтік талдауды қ ә ң негізгі дісі болып табылады ә. Медицинамен, гигиенамен ж не денсаулы са таумен ә қ қ байланысты м селелерді зерттейтін статистика ә медициналы статистика қ деп аталады.

Медициналы статистиканы ма саттары: қ ң қ 1. Халы денсаулы ыны згерушілігіні ерекшеліктерін қ ғ ң ө ң аны тау ж не о ан сер ететін факторларды табу; қ ә ғ ә 2. ЕПМ санын, ж мысыны н тижелерін, ызметіні ұ ң ә қ ң тиімділігін, д рігерлерді ж не бас а да медициналы ә ң ә қ қ ызметкерлерді ж мысын зерттеу; қ ң ұ 3. Т жірибелік, клиникалы , гигиеналы ж не ә қ қ ә лабораториялы ж мыстарды н тижелерін зерттеу қ ұ ң ә

Медициналы статистиканы міндеттеріқ ң : 1) халы денсаулы ын толы ымен ж не оны б лек қ ғ ғ ә ң ө топтарын зерттеу; 2) халы арасында ы аурушылды пен лім-жітімні қ ғ қ ө ң орша ан ортаны р т рлі факторларымен байланысын қ ғ ң ә ү табу; 3) медициналы йымдарды ызметі ж не кадрлары қ ұ ң қ ә туралы м ліметтерді зерттеу; ә 4) жа а д рі-д рмектерді биологиялы а за а ж не ң ә ә ң қ ғ ғ ә леуметтік жым а серіні тиімділігін ба алау; ә ұ ғ ә ң ғ 5) халы денсаулы ын жа сарту жолдарын іздеу шін қ ғ қ ү олданатын емдеу-сауы тыру шараларыны орытындысы қ қ ң қ туралы м ліметтерді зерттеу; ә 6) медициналы йымдарды ж мысын жоспарлау, қ ұ ң ұ йымдастыру ж не ба алау а ж рдем ету ұ ә ғ ғ ә

Медициналы статистика жалпы статистика қ ылымыны не ғ ң гіз дер ін е ж ү гінеді. Ол ш б лімнен т рады: ү ө ұ Денсаулы қ статистикасы Клиникалы ж не қ ә экспериментальды қ зерттеулер статистикасы Денсаулы ты қ са тауды қ бас ару қ статистикасы

Денсаулы ты са тау статистикасыны 5 қ қ ң т рі бар: ү емдеу — алдын-алу мeкeмeлepі н i ң статистикасы санитарлы ж не қ ә эпидемияга қ арсы к ү ресетін мекемелер статистикасы ә йелдерді босануына ң к мектесет ө ін ж не ә денсаулы ын ор айтын ғ қ ғ мекемелеріні ң статистикасы балалар мен жас спірімдерді ө ң денсаулы ын ғ ор айтын мекемелер қ ғ статистикасы медицина кызметкерлеріні ң статистикасы

былыстарды санды жа ын Құ ң қ ғ сипаттайтын статистикалы шамаларды қ ң к птігі д л сол сапалы ерекшеліктеріні ө ә қ ң рт рлілігімен т сіндіріледі ә ү ү. Статистика идеал ды лем мен реалды лем ж нідегі ә ә ө т сінік арасында с йкестік орнатады. ү ә

Абсолюттік шамалар жалпы жиынты ты сипаттауда қ (халы саны, елдегі д рігерлерді жалпы саны ж не қ ә ң ә т. б. . ), сонымен атар сирек кездесетін былыстарды қ құ ба алауда (аса ауыр ж палы аурулар саны, даму ғ ұқ а аулары бар адамдар саны) олданылады. қ қ орытынды шамалар Қ атысты ж не орта болып қ қ ә б лінеді. ө атысты шамалар Қ қ альтернативті белгілерді талдауда олданылады. қ

атысты шамаларда Қ қ ң т рлері: ү 1) экстенсивті коэффициенттер; 2) интенсивті коэффициенттер; 3) ара атынас коэффициенттері; қ 4) к рнекілік коэффициенттер. ө

Экстенсивті коэффициенттер б лікті б тінге ө ң ү атынасын сипаттайды, я ни 100% деп абылдан ан қ ғ б тіндегі б лікті лесін ( лес м лшерін), пайызын ү ө ң ү ү ө аны тайды. қ Статистикалы жиынты ты рамын сипаттау а қ қ ң құ ғ олданылады. Мысалы: барлы ауруларды арасында ы қ қ ң ғ т мау аурушылды ыны лес м лшері ( лесі); ұ ғ ң ү ө ү ж мысшыларда ы жалпы жара аттанулар арасында ы ұ ғ қ ғ ндірістік жара аттануды лесі ( ндірістік ө қ ң ү ө жара аттанулар саныны жалпы жара аттанулар санына қ ң қ атынасын 100%- а к бейту). қ ғ ө

Интенсивті коэффициенттер былыстарды здері тара ан ортада ы жиілігін к рсетеді құ ң ө ғ ғ ө (таралу де гейін). ң Практикада оларды халы денсаулы ын, қ ғ медициналы -демографиялы процестерді ба алау шін қ қ ғ ү олданады. Мысалы: 100 ж мысшы а ша анда уа ытша қ ұ ғ ққ қ е бекке жарамсызды пен аурушылды жа дайларыны ң қ қ ғ ң саны; 100 т р ын а ша анда гипертониялы аурумен ұ ғ ғ ққ қ аурушылды саны; 1000 адам а ша анда туыл андар саны). қ ғ ққ ғ

Ара атынас коэффициенттеріқ екі дербес жиынты тарды атынасын сипаттайды. қ ң қ Медициналы к мекпен амтуды (де гейін ж не қ ө қ ң ә сапасын) сипаттау шін олданылады: 10000 адам а ү қ ғ ша анда ауруханалы т сектер саны; 10000 адам а ққ қ ө ғ ша анда д рігерлер саны; 1000 адам а ша анда егулер ққ ә ғ ққ саны (егумен амтыл андар саныны кімшілік қ ғ ң ә территорияда ы халы санына атынасын 1000 — а ғ қ қ ғ к бейту). ө

К рнекілік коэффициентіө 100% деп абылдан ан қ ғ шамамен салыстыр анда анша пайыз а немесе неше есеге ғ қ ғ артатынын немесе кемитінін аны тайды. былыс қ Құ динамикасын сипаттау а олданылады. Мысалы, 100% деп ғ қ абылдан ан 1994 ж. д рігерлер санымен салыстыр анда қ ғ ә ғ 1995 ж. д рігерлер саны (берілген жыл ы мамандар ә ғ саныны алды ы жыл ы мамандар санына атынасын ң ңғ ғ қ 100%- а к бейтеміз). ғ ө

Орта шамалар — б л згермелі вариабельді ұ ө белгілерімен біртекті жиынты ты санды жалпылама қ ң қ сипаты. Олар физиологиялы к рсеткіштерді қ ө ( пульсті , ң тынысты , А орташа жиілігі ң Қ ), физикалы даму қ параметрлерін ( 18 жаста ыларды орташа бой ғ ң зынды ы, дене салма ы) ұ ғ ғ , санитарлы -гигиеналы қ қ сипаттамаларда ( бір адам а келетін орташа т р ын ғ ұ ғ ала ы, 1 мл-гі бактерияларды орташа саны ң ң ), медициналы ызметті санды қ қ ң қ сипатын ( са атына ғ келушілерді орташа саны, жыл бой ы орташа ң ғ т секті пайдалану ө ) сипаттауда олданылады. қ

Орта шамаларды есептеу шін вариациялы атар ру ү қ қ құ ажет. қ Вариациялы атарлар былай б лінеді: қ қ ө 1) жай ж не лшемді; ә ө 2) топтастырыл ан ж не топтастырылма ан; ғ ә ғ 3) ашы ж не жабы ; қ ә қ 4) бірмодальды ж не мультимодальды; ә 5) симметриялы ж не симметриялы емес; қ ә қ 6) дискреттік ж не здіксіз; ә ү 7) ж п ж не та. ұ ә қ

Динами калы атар қ қ – б л былысты уа ыт бойынша ұ құ ң қ згеруін к рсететін біртекті ө ө статисти калы шамалар атарық қ. Динами калы атар қ қ абсолют тік сандардан ( нау астар қ саныны згеруі ң ө ), орта шамалардан ( аптада ы ғ лаборатор лы қ талдауларды орта саны ң ) ж не ә атысты шамалардан қ қ ( туушылды ты , аурушылды ты , жара аттануды , қ ң қ ң д рігермен амтамасыз етілуді згеруі ә қ ң ө ) т руы м мкін. ұ ү Д инам икалы атарды райтын сандар атарды қ қ құ қ ң де гейлері деп аталады ң.

Статистикалы жиынты – б л қ қ ұ белгілі бір ке істікте ң ж не уа ыт аралы ында алын ан, сапасы жа ынан ә қ ғ ғ ғ салыстырмалы т рде біркелкі элементтерді тобы. ү ң Статистикалы жиынты ба ылау бірліктерінен т рады. қ қ қ ұ рбір ба ылау бірлігіні сипаттайтын белгілері болады. Ә қ ң Барлы тіркелінетін қ белгілер 2 б лінеді: ө 1. Атрибутивтік (с збен аны талынатын) – ө қ мысалы, жынысы, ауруды т рі, к сібі, емдеу ң ү ә н тижесі, т ратын жері ж не т. б. ә ұ ә 2. Санды қ (сан ар ылы аны талатын) – мысалы, қ қ бойды зынды ы, салма ы, емделу за ты ы, ң ұ ғ ғ ұ қ ғ т рлі зерттеулерді санды н тижелері. ү ң қ ә

Статистикалы жиынты ты қ қ ң 2 т рі бар: ү Жалпы Іріктелген

Зерттеу ж ргізгенде д рігер зерттелінетін былыс а ү ә құ қ рт рлі белгілерді серін аны тау ажет. Сонды тан ә ү ң ә қ қ қ белгілерді факторлы қ ж не ә н тижелікә деп б леді. ө Факторлы белгілерге бас а бір белгіні н тижесіне қ қ ң ә сер ететін белгілер жатады. Мысалы: баланы жасына ә ң с йкес бойы седі (жасы – факторлы , ал бойы – ә ө қ н тижелік белгі). ә

Статистикалы жиынты ты сипаттайтын қ қ нышандар: — таралуы; — орта де гейі; ң — айырмашылы ы ( згерушілігі); ғ ө — репрезентативтілігі (т л алы ма ызы); ұ ғ қ ң — зара байланысы. ө

Статистикалы кестелерді мынадай негізгі рамы қ ң құ болады: 1. Кестелерді аталуы оны толы мазм нын амтиды. ң ң қ ұ қ 2. Статистикалы бастауыш – ол талданатын негізгі белгі. қ Кестені жо ар ы сол жа ынан бірінші орын алады. ң ғ ғ ғ 3. Статистикалы баяндауыш – зерттеудегі статистикалы қ қ жиынты ты толы сипаттау шін олданады. қ қ ү қ 4. Барлы к лдене інен ж не тік жазыл ан м ліметтерді қ ө ң ә ғ ә ң осындысы, кестені д рыс толтырылуын тексереді. қ ң ұ

Статистикалы кестелерді 3 т рі бар: қ ң ү 1. Жай статистикалы кесте: қ бір статистикалы қ бастауыш болады, барлы м ліметтер бір белгімен қ ә алынады. 2. Топтастырыл ан статистикалы кесте: ғ қ оны бір ң статистикалы бастауышы ж не бір – бірімен байыланысы қ ә жо белгілер статистикалы баяндауышты рамында қ қ ң құ болады. 3. исындастырыл ан статистикалы кесте: Қ ғ қ оны бір ң статистикалы бастауышы ж не бір – бірімен байланысты қ ә бірнеше белгілер статистикалы баяндауышты қ ң рамында болады. құ

ЖАЙ СТАТИСТИКАЛЫ КЕСТЕҚ а Ауруды т рі ң ү Нау астарды қ ң саны Ісіктер 220800 Ас орыту а заларыны қ ғ ң аурулары 891122 Тыныс а заларыны ғ ң аурулары 202414 Барлы ы ғ

ТОПТАСТЫРЫЛ АН СТАТИСТИКАЛЫ КЕСТЕҒ Қ Емдеуді ң н тижесі ә Жасы Жынысы Жин а ығ 40 жас а қ дейін 41 -59 жас 60 жастан жо ары ғ Ерле р йел Ә дер Жазылу Тузелу ліммен Ө ая талу қ Барлы ы ғ

ИСЫНДАСТЫРЫЛ АН СТАТИСТИКАЛЫ КЕСТЕҚ Ғ Қ Емдеуді ң н тижесі ә Жасы Жина ы ғ 30 а дейін ғ 31 -59 а ғ дейін 60 тан жо ары ғ Ерле р йел Ә дер Ерле р йелӘ дер Ерл ер йелӘ дер Жазылу згерусіз Ө ліммен Ө ая талу қ Барлы ы ғ

Зерттеу орытындысыны д рысты ын ба алауқ ң ұ ғ ғ — болжам ы тималды ын ою, онымен зерттеу н тижесін іріктелген жиынты қ ғ қ ә қ негізінде жалпы жиынты а немесе бас а зерттеулерге апару а болады. ққ қ ғ Д рысты критерийі (Стьюдентті ) орта шамаларды немесе ұ қ ң ң к рсеткіштерді айырымы шамасы ретінде арифметикалы орта ө ң қ м ндерді ателері квадраттарыны осындысынан шы арыл ан ә ң қ ғ ғ квадратты т бірге б лінген болып аны талады. Стьюдент Критерийі 2 қ ү ө қ цифрына те не арты болуы керек. Тек 95% ж не одан арты жа дайда ң қ ә қ ғ ана пайдаланылатын жа а дісті (емдік затты , ауіп факторды , ғ ң ә ң ң қ ң гигиеналы сипаттамаларды ) сенімділігін ку ландыратын болжам қ ң ә атесіз болып саналады. қ Корреляция. Медициналы зерттеулер н тижесін талдауда қ ә алын ан деректер а и атты ын аны тау ажеттігі жиі туындайды. ғ қ қ былыстар (белгілер) арасында ы байланысты екі т рі белгілі: Құ ғ ң ү функционалды ж не корреляциялы. қ ә қ

Стандарттау әдісі Стандарттау дісі ә денсаулы ты к рсеткіштерін ба алауда қ ң ө ғ тек оны де гейін салыстыру ар ылы олданады. Шартты ң ң қ қ қ шамаларды есептеу б л дісі салыстырмалы жымны ң ұ ә ұ ң рамы жа ынан біры ай еместігін жою шін олданады. құ ғ ңғ ү қ Стандартты к рсеткіштер р ала, аудан қ ө ә қ орталы тарында ы лім-жітім де гейіні атерлі ісікпен (ас қ ғ ө ң ң қ орыту ж йесіні ж не т. б. аурулармен) салыстыру; рт рлі қ ү ң ә ә ү ндірістертер арасында ы аурулы (жара аттану) де гейін ө ғ қ қ ң салыстыру; рт рлі ауруханаларда ы летальдік де гейін ә ү ғ ң салыстыру ажет бол анда оланады қ ғ қ

Стандарттау түрлері Кері Тікелей Жанама

Тікелей дістіә аурулы ты ( лім-жітімні , қ ң ө ң жара аттануды ) топты (жасты ) к рсеткіштері бар қ ң қ қ ө бол ан жа дайда немесе оны есептеуге болатын ғ ғ жа дайда ( халы ты ж не ауру а шалды андарды ғ қ ң ә ғ ққ ң топты саны бол анда) олданады. қ ғ қ Жанама дісті ә топ бойынша к рсеткіштерді ө ң болма ан жа дайында немесе ауру а ғ ғ ғ шалды андарды саны болмауына байланысты ққ ң есептеу м мкіндігі болма ан жа дайда олданады. ү ғ ғ қ Кері дісті ә халы ты топты шамасыны саны қ ң болма ан жа дайда олданады ғ ғ қ

Қорытынды: Статистикалы зерттеу ар ылы тқ қ ұ р ындарды ғ ң денсаулы ын аны ғ қ тау барысында оларды саны мен рамы, ң құ ө сімi мен ом і р ін і ң ұ за қ ты ы, жеке ауруларды таралуы, ғ ң м ү гедект і ң де ң ге й і ж не жеке адамдардыә ң физикалы дамуы қ туралы деректерд і жинап зерттеу жур гі зед і. Оны барысында ң денсаулы ққ а қ орша ғ ан ортаны зиянды зат ң т арыны тиң гі зет ін ә сер ін аны қ тайды. Медициналы статистика тек кана ылыми қ ғ немесе п ндік ба ыт емес, сонымен катар о амды т ә ғ қ ә ж і рибе. Оны к ң ө ме гі мен медицина мекемелері есепке алу ж не есеп ә беру ж мыстарын ат ұ қ арады. Есепке алуды терең ң ма ынасы ғ бар. Ол есепке алуды жоспарлаумен ты ыз байланысты ң ғ біры ай ж ңғ ү йесі.