Орындаған Байжанова Б Қабылдаған Абдразакова С У Факультет

Орындаған: Байжанова Б Қабылдаған: Абдразакова С. У. Факультет : ЖМ Курс : II І Топ: ЖМ 1 1 -0 17 - 1 к

I. Кіріспе II. Негізгі бөлім Ø Өмір сапасы концепциясының дамуына алғышарттар. Өмір сапасы анықтамасы Ø БҰҰ халықаралық статистикалық өмір сапасы көрсеткіштері жүйесі Ø Өмір сапасы сұрастырушылары Ø Өмір сапасын зерттеудің негізгі этаптары, хаттамасы Ø ҚР халықтың өмір сапасының өлшеудің өзекті индикаторларының жүйелендірілген тізбесі ІІІ. Қорытынды IV. Пайдаланылған әдебиеттер

§ Қазақстан жоғары өмір стандарттары бар әлеуметтік мемлекет құруға бағдар жариялады. Бұл ұстаным Мемлекет Басшысының мәлімдемелерінде көрініс табады. Нұрсұлтан Назарбаев 2012 жылғы қаңтардың соңында Қазақстан халқына Жолдауында атап өткендей: «Алдағы онжылдықтың маңызды міндеті – Қазақстанның барлық азаматтарының өмір сапасын және деңгейін жақсарту, әлеуметтік тұрақтылықты және қорғалуды нығайту» . Бұл ретте, мемлекет тек қана өзінің азаматтарының жоғары өмір сапасы принциптерін ресми жариялап қоймай, сондай-ақ, бұл салада жетістіктерге қол жеткізуде. § Өмір сапасы және адамның жанжақты дамуы – бұл санаттар экономикалық өсу және қоғамның дамуы проблемаларының қазіргі заманғы тәсілдерінің мазмұндық сипаттамасын құрайды.

§ «Өмір сапасы» деген термин өткен ғасырдың 50 -жылдарының ортасында пайда болды, ол кезде «өмір сүру деңгейі» санаты толық шамада халықтың әл-ауқатын көрсеткен жоқ. § Қазіргі заманғы экономикалық сөздік «өмір сапасы» деген терминді «өмір сүру деңгейі» деген ұғымның жалпылануын білдіретін және «тек қана материалдық ізгіліктер мен қызметтерді тұтыну деңгейін емес, сондай-ақ, қажеттіліктерді қанағаттандыру, денсаулық, өмірдің ұзақтығы, адамды қоршаған орта жағдайлары, жан рахатын қамтитын» әлеуметтік-экономикалық санат ретіндеі анықтайды

§ Аурулардың диагностикасы мен емдеудегі технологиялық прогресс § Медицинада тар шеңберлі мамандық (узкая специализация в медицине) § Адамның денсаулығының көпдеңгейлі құрылымы

§ Өмір сапасы – жеке тұлғаның олар өмір сүретін мәдениет контекстінде және құндылықтар жүйесінде және олардың мақсаттарымен, күтулерімен, стандарттарымен және күтімдерімен байланысты өмірдегі орнын сезінуі (ДДҰ, 1996)

- Науқастың субъективті қабылдауына негізделген оның физикалық, психологиялық, эмоционалды және әлеуметтік әрекеттілігінің интегралды сипаттамасы

Өмір деңгейі Денсаулық деңгейі және өмірдің ұзақтығы Өмір сипаты Өмір сапасы

Денсаулықпен байланысты Физикалық саулық (благополучие) Психологиялық саулық Әлеуметтік саулық Рухани саулық Өмір сапасы Денсаулықпен байланысты емес Білім Экономиялық қауіпсіздік Қоршаған орта Физикалық қауіпсіздік

§ Уақыт бойынша өзгермелігі § Өзінің жағдайын бағалауға науқастың қатысуы

§ Халықтың туу, өлім-жітім және басқа да демографиялық сипаттамалары. § Өмірдің санитарлық-гигиеналық шарттары. § Азық-түлік тауарларын тұтыну. § Тұрғын үй шарттары. § Еңбек және жұмыспен қамтылу шарттары. § Білім және мәдениет. § Халықтың табыстары және шығындары. § Өмір құны және тұтыну бағалары. § Көлік құралдары. § Демалысты ұйымдастыру. § Әлеуметтік қамтамасыз ету. Адамның еркіндігі

§ Өмір сапасын зерттегендегі оның базалық құралы сұрастырушылар болып табылады. § Мысалы, гипертониямен ауыратын науқастарға гипотензивті терапиядан кейінгі жүргізілген өмір сапасын зерттеу (75 науқас): q Дәрігерлер – 100% q Науқас – ü 48%-өзін жақсы сезінеді ü 8%- нашар ü 44%- өз жағдайларында қандай да бір өзгеріс байқаған q Достары/туыстары – ü 25%- жасырын немесе әлсіз жанама әсері бар ü 45%- айқын жағымсыз өзгерістер ü 30%- жағдайының нашарлағанына өте сенімді

§ Мамандану деңгейі бойынша Жалпы сұрастырушылар Ø Маманданған сұрастырушылар v Жалпы сұрастырушылар Ø Тек дені сау адамдардың ғана емес, сонымен қатар науқастардың (оның ауруының түріне тәуелсіз) өмір сапасын бағалайды v Маманданған сұрастырушылар Ø Науқастардың жекелеген категориялары мен топтарының өмір сапасын бағалайды Ø

§ Қарапайымдылық (простота и краткость) § Сұрақтардың қолайлығы § Әртүрлі тілдік және әлеуметтік мәдениеттілікті игеруі

§ Сенімділік (reliability) § Валидтілік (validity) § Сезімталдық (sensitivity)

Сұрақтарды өңдеу, талдау Сұрақтар тізімін қысқасту Алдын ала сынақтан өткізу Психометриялық сипаттамаларын бағалау (валидация) § Мәдениеттік және тілдік адаптация сипаттамасы § §

Сұрастырушылар 6 доменнен тұрады: § тән саулығы; § психологиялық денсаулық; § тәуелсіздік деңгейі; § әлеуметтік қатынастар; § қоршаған орта; § руханият / дін/ жеке нанымдар. Әр домен өз кезегінде субсфераға бөлінеді, мысалы «Тән денсаулығы» келесі субсфералардан тұрады: § Энергия және әлсіздік § Ауру сезімі және дискомфорт § Ұйқы және демалыс

§ § § § Зерттеу хаттамасын дайындау Зерттеу құралын таңдау Деректер жинау Деректер базасын құрастыру Сұрастырушының өзінің мәліметтерін тексеру Деректердің статистикалық өңделуі Қорытынды анализі және интерпретациясы

§ § § § § Зертеудің мақсаты және міндеті Науқастарды енгізу критерийі Зерттеу дизайны Науқасты клиникалық зерттеу картасы Зерттеу құралының сипаттамасы Таңдау көлемінің анықталуы Рандомизация әдісі Зерттеуге қатысушылар инструкциясы Науқастың келісімі

§ Ауру науқастың физикалық, психологиялық және әлеуметтік әрекеттігіне әсерін зерттеу § Емдеудің науқастың өмір сапасы параметрлеріне әсерін зерттеу § Дәрілік заттардың және емдеу тәсілінің эффективтілігін бағалау § Өмір сапасы параметрлерінің болжамалы маңызы § Өмір сапасы ремиссия және сауығу критерийі ретінде § Өмір сапасы көрсеткіштерінің индивидуалды мониторингі § Әлеуметтік-медициналық популяцилық зерттеу жүргізу

§ Бірінші ондық: 1. Норвегия 2. Швеция 3. Канада 4. Бельгия 5. Аустралия 6. АҚШ 7. Исландия 8. Нидерланды 9. Жапония 10. Финляндия § Екінщі ондық тиісінше: Швейцариия, Ø Франция, Ұлыбритания, Дания, Австрия, Люксембург, Германия, Ирландия, Жаңа Зеландия және Италия. § Тізімнің соңын ең соңғы173 -болып Сьерра-Леоне аяқтайды.

§ Қажеттіліктер иерархиясын анықтайтын және адамның барлық қажеттіліктерін маңыздылығы дәрежесі бойынша мынадай 5 санаттарға бөлетін Маслоудың «Уәждеме және жеке тұлға» негіз қалаушы теориясына сүйенеді: 1. Физиологиялық: аштық, шөлдеу, жыныстық құштарлық және т. б. ; 2. Қауіпсіздікке қажеттіліктер: ыңғайлылық, өмір шарттарының тұрақтылығы; 3. Әлеуметтік: әлеуметтік байланыстар, қарым-қатынас, тәуелділік, өзгелер туралы ойлау және өзіне назар аудару, бірлескен қызмет; 4. Мәртебе: өзін-өзі құрметтеу, басқалар тарапынан құрмет, мойындау, табысқа және жоғары бағаға қол жеткізу, қызметтік өсу. 5. Рухани: таным, өзін-өзі өзектендіру, өз ойын білдіру, өзін-өзі сәйкестендіру, § Оңайлату мақсатында көрсеткіштерді қажеттіліктердің мынадай 3 тобына біріктіру ұсынылады: ü Негізгі тән қажеттіліктері; ü Рухани қажеттіліктер; ü Әлеуметтік қажеттіліктер.

ҚР халықтың өмір сапасының өлшеудің өзекті индикаторларының жүйелендірілген тізбесі Көрсеткіштер I. Индикаторлар Негізгі физикалық қажеттіліктерді қанағаттандыру 1. Денсаулық 2. Тамақтану 1. 1. Өлім-жітім (оқыс жағдайлардан, уланулардан және жарақаттардан өлімді қоспағанда қатерлі ісіктерден; қан айналымы жүйесі ауруларынан, өкпе ауруларынан аурулар түрлері бойынша бөле отырып 1 000 адамға). 1. 2. Балалар өлім-жітімі (1000 тірі туғандарға); 1. 3 Аналар өлім-жітімі (100 мың тірі туғандарға); 1. 4. Туу кезіндегі күтілетін өмірдің ұзақтығы (жас, ерлер және әйелдер); 1. 5. Белсенді құрт аурумен ауру (100 000 халыққа), 1. 6. Аурухана орындарының саны 10 000 халыққа; 1. 7. Денсаулық сақтау жүйесімен қанағаттандырылу дәрежесі. 2. 1. Орташа халықтың жан басына тұтынылған тамақ өнімдерінің энергетикалық құндылығы (ккал/күніне). 2. 2. Тамақ сапасының қанағаттандырылу дәрежесі. 3. Тұрғын үй 3. 1. Тұрғын үйлерді пайдалануға беру (жалпыауданның мың ш. метр); 3. 2. Халықтың 1000 адамынатұрғын үйді пайдалануға беру(жалпыауданның ш. м); 3. 3. Халықтұрғын үймен орташақамтамасыз етілуі, бір тұрғынға жалпы аудан ш. м саны /бөлмелер саны; 3. 4. Пәтерлердің орташа көлемі (ш. м. ); 3. 5. Тұрғын үймен қанағаттандырылу дәрежесі. 4. Ұзақ мерзімді 4. 1. 100 отбасыға жеңіл автомобильдермен қамтамасыз етілу; пайдалануға 4. 2. 100 отбасыға телефон аппараттар/ұялы телефондар саны; арналған заттар 4. 3. 100 отбасыға компьютерлер саны.

5. Материалдық 5. 1. Халықтың жан басына ЖІӨ (теңге); әл-ауқаты 5. 2. Орташа жан басына табыс, ең төменгі өмір сұру деңгейіне еселегенде; 5. 3. Алдыңғы жылға пайызбен халықтың нақты ақшалай табыстары; 5. 4. Нақты жалақы индексі (% алдыңғы жылға); 5. 5. Ең төменгі күнкөріс деңгейі шамасынан төмен табыстармен халықтың үлесі, пайызбен. 5. 6. Материалдық әл-ауқаттың қанағаттандырылу дәрежесі. 6. Ақылы қызметтер 6. 1. Халыққа ақылы қызметтерді сатып алуға шығындар үлесі (%); 6. 2. Ақылы қызметтер сапасының қанағаттандырылу дәрежесі. 7. Көлік және 7. 1. Елді мекендердің тұрақты көлік қатынасымен қамтамасыз етілуі (1000 адамға маршрут коммуникациял саны); ар 7. 2. Соңғы өнім және қызмет құнындағы көлік құрамдауышы (%); 7. 3. Жолаушылар айналымының өсуі (%); 7. 4. Халықтың 1000 адамына Интернет пайдаланушылар саны; 7. 5. Халықтың 1000 адамына кабельді теледидар абоненттерінің саны; 7. 6. Көліктік жүйесімен және коммуникациялармен қанағаттандырылу дәрежесі. 8. Қоршаған орта 8. 1. Стационарлық көздерден ластағыш заттардың атмосфераға шығарындылары, халықтың және климат жан басына тонна; 8. 2. Көлікпен ластағыш заттардың атмосфераға шығарындылары, халықтың жан басына тонна; 8. 3. Қоқыс тастайтын орын жанындағы аумақ ауданы, халықтың жан басына га. 8. 4. Қоршаған ортаға эмиссия халықтың жан басына кг. 8. 5. Халықтың жан басына су тұтыну, т. ; 8. 6. Тұрмыстық қалдықтардың жалпы көлемі және қайта өңделетін қоқыс үлесі т, %. ; 8. 7. Баламалы энергия көздері өндіретін энергия үлесі, %; 8. 8. Ластанған ағын суларды шығару көлемі, млн. т. ; 8. 9. Қоршаған орта және климаттың жай-күйімен қанағаттандырылу дәрежесі.

II. Әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандыру 9. Еңбек шарттары 9. 1. Өндірісте зардап шеккен адамдардың саны (жұмыс істейтін 10 000 адамға); 9. 2. Өлімге әкеліп соққан өндірісте зардап шеккен адамдардың жалпы санынан (жұмыс істейтін 10 000 адамға); 9. 3. Еңбек шарттарының қанағаттандырылу дәрежесі. 10. Демалыс шарттары 10. 1. Жазғы сауықтыру лагерлерінде демалған балалар саны; 10. 2. Туристік жолдамалар сатып алған азаматтардың саны; 10. 3. Республикаға (өңір) келген шетелдік туристер саны; 10. 4. Демалыс шарттарының қанағаттандырылу дәрежесі. 11. Әлеуметтік қамтамасыз ету 12. Әлеуметтіктұрмыстық жағдай 11. 1. Барынша көп және барынша аз қамтамасыз етілген халықтың 10% табыстарының арақатынасы, бөл; 11. 2. Әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесімен қанағаттандырылу дәрежесі. 12. 1. Жұмыссыздық деңгейі; 12. 2. Жұмыспен қамтылған халық санындағы бетінше жұмыспен қамтылғандар үлесі; 12. 3. Бақытсыз жағдайлардан, уланулардан және жарақаттардан өлім-жітім; 12. 4. 100 мың тұрғындарға өзіне қол жұмсау саны; 12. 5. Ереуілдер (жұмыс уақытындағы адам–күндер шығындарының саны, қатысушылар саны); 12. 6. Саяси еркіндіктер дәрежесі (ҮЕО саны); 12. 7. Тіркелген қылмыстар деңгейі; 12. 8. Кәмелетке толмағандар жасаған қылмыстар үлесі, 12. 9. Өлімге әкеп соққан ЖКО саны; 12. 1000 некеге ажырасулар саны; 12. 11. Әлеуметтік-тұрмыстық жағдаймен қанағаттандырылу дәрежесі. III. Рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру 13. Халықтың 13. 1. Экономикалық белсенді халықтың жалпы санына жоғары білімі бар халықтың үлесі, (%); мәдени деңгейі 13. 2. Шығарылатын кітаптар және брошюралар көлемі (бірл. ); және білім 13. 3. Шығарылатын журналдар және басқа да мерзімді басылымдар көлемі (бірл. ); 13. 4. Халықтың жан басына шаққандағы театрлар саны (бірл. ); 13. 5. Халықтың 1000 адамына театрларға келу; 13. 6. Халықтың жан басына шаққандағы музейлер саны (бірл. ); 13. 7. Халықтың жан басына шаққандағы музейлерге келу; 13. 8. Мәдени ізгіліктермен қанағаттандырылу дәрежесі.

§ «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты векторы» атты ҚР Президентінің Жолдауы. § Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық- инновациялық дамыту жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама. § Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының 2011 - 2014 жылдарға арналған бағдарламасы. § Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі Көлік стратегиясы. § Қазақстан Республикасының 2011 -2020 жылдарға арналған білімді дамыту мемлекеттік бағдарламасы. § 2012 -2020 жылдарға арналған моноқалаларды дамыту бағдарламасы. § Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 20132020 жылдар арналған бағдарламасы. § Қазақстан Республикасының 2011 – 2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» денсаулық сақтауды дамыту мемлекеттік бағдарламасы. § 2030 жұмыспен қамту бағдарламасы.

3 -кесте. 2009 -2011 жж. өңірлердің өмір сапасын есептеу Өңір 2009 2010 2011 1 Алматы қ. 54, 9 54, 5 55, 5 2 Астана қ. 53, 2 54, 5 53, 7 3 Атырау 50, 1 49, 6 50, 6 4 Қарағанды 49, 7 50, 2 5 Павлодар 47, 8 47, 9 48, 3 46, 1 45, 6 46, 0 45, 8 46, 4 45, 1 44, 6 45, 6 Ақтөбе 44, 9 43, 7 45, 3 10 2 – орташа 11 деңгей Қостанай 44, 0 44, 5 Алматы 43, 7 44, 2 12 Батыс Қазақстан 42, 9 42, 4 43, 4 13 Қызылорда 41, 6 43, 6 42, 1 14 3 – төмен 15 деңгей Шығыс Қазақстан 41, 3 41, 4 41, 8 Оңтүстік Қазақстан 41, 1 39, 8 41, 6 16 Маңғыстау 40, 4 39, 0 40, 9 1 – барынша Ақмола 6 жоғары Солтүстік Қазақстан 7 деңгей Жамбыл 8 9 Үлгідегі нәтижеге көрсеткіштердің үлестері елеулі әсер етеді. Олардың салмағы халықаралық әдістемелерге ұқсасы бойынша аталған Маслоудың қажеттіліктер тұжырымдамасына сәйкес анықталды. Оларға сәйкес қажеттіліктер топтарының мынадай үлес салмақтары анықталды: физикалық қажеттіліктер – 80%, әлеуметтік қажеттіліктер – 15%, рухани қажеттіліктер – 5%,

§ Өмір сапасы түсінігінің алар ауқымы өте кең, оның біртұтас қалыптасқан анықтамасы жоқ. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) өмір сапасын «жеке тұлғаның олар өмір сүретін мәдениет контекстінде және құндылықтар жүйесінде және олардың мақсаттарымен, күтулерімен, стандарттарымен және күтімдерімен байланысты өмірдегі орнын сезінуі» ретінде анықтайды. § Өмір сапасы туралы айтқанда ның денсаулыққы байланысты ғана емес, денсаулыққа байланыссыз да көрсеткіштері болатынын естен шығармау керек. Сонымен қатар өмір сапасын өлшеуде қажеттіліктер тізбесі де пайдаланылады. § ҚР-сында өмір сапасын жақсарту – көптеген мемлекеттік бағдарламалар мен стратегиялар негізінде жүзеге асырылды, әлі дамып жатыр.

§ http: //www. healtheconomics. ru/index. php? o ption=com_content&view=category&id=42&It emid=63 § http: //www. mednovosti. by/news. aspx? id=308 § http: //referat. resurs. kz/ref/kachestvo-zhizni