Oligopol konkurencja niedoskonała Wykład 4 Oligopol l

Oligopol (konkurencja niedoskonała) Wykład 4

Oligopol l Konkurencja niedoskonała – nie na tyle intensywna, by przedsiębiorstwo stało się cenobiorcą l Różne rodzaje konkurencji niedoskonałej – m. in. oligopol

Oligopol l Niewielka liczba sprzedawców, dlatego działanie każdego z nich może mieć duży wpływ na zysk pozostałych l Przedsiębiorstwa na rynku oligopolistycznym są współzależne l Działają w warunkach konkurencji, ale nie tak ostrej jak na rynku doskonale konkurencyjnym

Oligopol l Dysponują siłą rynkową, ale nie tak dużą jak przedsiębiorstwo monopolistyczne Oligopol – rynek, na którym działa tylko niewielu sprzedawców, oferujących produkty podobne lub identyczne

Oligopol - duopol Przykład - Dwa przedsiębiorstwa na rynku - Wydobycie wody bez ponoszenia żadnych kosztów (tj. koszt krańcowy = 0)

Oligopol - duopol Ilość Cena Utarg całkowity (zysk całkowity) 0 120 0 10 1 100 20 100 2 000 30 90 2 700 40 80 3 200 50 70 3 500 60 60 3 600 70 50 3 500 80 40 3 200 90 30 2 700 100 20 2 000 110 10 1 100 120 0 0

Oligopol Jaka cena i jaka ilość wody? Na rynku konkurencyjnym: - cena zrównuje się z kosztem krańcowym (tu: 0) odzwierciedlając koszt produkcji - ilość równowagi odpowiadająca cenie: 120 (ilość społecznie efektywna)

Oligopol Jaka cena i jaka ilość wody? Na rynku monopolistycznym: - ilość: 60, cena: 60 (max. zysk całkowity, cena przewyższa koszt krańcowy) - ilość mniejsza od społecznie efektywnej

Oligopol Jaka cena i jaka ilość wody? Na rynku oligopolistycznym: - możliwe porozumienie dot. wielkości produkcji i poziomu ceny (zmowa) w ramach kartelu - zachowanie monopolistyczne: ilość 60, cena – 60 (cena przewyższa koszt krańcowy, ilość społecznie nieefektywna)

Oligopol - równowaga l Jaki podział produkcji (udziału w rynku) w kartelu? l 30 : 30 (zysk: 1800) l 40 : 30 (zysk: 2000 : 1500) l 40 : 40 (zysk: 1600) Wniosek: ilość większa od monopolistycznej, cena niższa, zysk całkowity niższy od monopolistycznego

Oligopol - równowaga Co dalej? 50 : 40 (zysk: 1500? : 1600) Wniosek: 40 – równowaga Nasha (wybór przez podmioty współzależne najlepszej swojej strategii przy danych strategiach wybranych przez inne podmioty). Brak motywacji do zmiany decyzji. Cena mniejsza od monopolistycznej, ale większa od powstającej na rynku konkurencyjnym

Oligopol Wniosek: Gdy przedsiębiorstwa pojedynczo (samodzielnie) decydują o wielkości produkcji na rynku oligopolistycznym, maksymalizującej ich zysk – wytwarzają większą ilość dobra i sprzedają po niższej cenie niż przy monopolu

Oligopol – wpływ na rynek Jak zwiększenie liczby sprzedawców wpłynie na zmianę ilości produkowanej i ceny? 1. Kartel podjąłby próbę zmaksymalizowania zysku całkowitego (ilość i cena jak u monopolisty) Osiągnięcie porozumienia i zapewnienie przestrzegania porządku coraz trudniejsze

Oligopol – wpływ na rynek Jak zwiększenie liczby sprzedawców wpłynie na zmianę ilości produkowanej i ceny? 2. Brak porozumienia (prawo o ochronie konkurencji) – każdy samodzielnie ustala ilość produkcji Do jakiego momentu producenci zwiększają produkcję?

Oligopol – wpływ na rynek Efekt produkcyjny – sprzedanie dodatkowej jednostki dobra spowoduje zwiększenie zysku (ponieważ cena przewyższa koszt krańcowy) Efekt cenowy – zwiększenie produkcji powoduje zwiększenie sprzedaży całkowitej, a to – spadek ceny wody i zysku ze sprzedaży wszystkich pozostałych jednostek dobra

Oligopol – wpływ na rynek Gdy e. produkcyjny > e. cenowy: Przedsiębiorstwo podejmie decyzję o zwiększeniu produkcji Gdy e. produkcyjny < e. cenowy: Przedsiębiorstwo nie zwiększy produkcji (opłacalne jest zmniejszenie produkcji)

Oligopol – wpływ na rynek l Wniosek: Każde z przedsiębiorstw oligopolistycznych zwiększa produkcję do momentu zrównania obu efektów krańcowych (zakładając, że produkcja pozostałych przedsiębiorstw jest stała)

Oligopol – wpływ na rynek Jak liczba przedsiębiorstw na rynku (w branży) wpływa na analizę krańcową każdego z nich? Im więcej przedsiębiorstw, tym mniej muszą uwzględniać wpływ swojego zachowania na cenę rynkową Wniosek: Gdy rynek oligopolistyczny rośnie, skala efektu cenowego maleje. Pozostaje efekt produkcyjny

Oligopol W skrajnej sytuacji - całkowity zanik efektu cenowego przy dostatecznie dużym oligopolu. Wówczas przedsiębiorstwa oligopolistyczne zwiększają produkcję tak długo, dopóki cena przewyższa koszt krańcowy.

Oligopol Zatem, w miarę wzrostu ilości przedsiębiorstw na rynku monopolistycznym, staje się on coraz bardziej podobny do rynku konkurencyjnego: - tylko efekt produkcyjny, - brak efektu cenowego (cenobiorcy), - cena zbliża się do kosztu krańcowego, a ilość do ilości społecznie efektywnej

Oligopol l Jakie konsekwencje dla handlu międzynarodowego? l Wolny handel zwiększa liczbę sprzedawców: l Zbliżenie ceny do kosztu krańcowego l Przewaga komparatywna

Oligopol l Przykłady: l OPEC

Ekonomia kooperacji Teoria gier – badanie zachowań ludzi w sytuacjach strategicznych, tzn. wymagających przy podejmowaniu decyzji o sposobie działania, przewidywania, jak zachowają się inni w odpowiedzi na nasze posunięcie

Ekonomia kooperacji Rynek oligopolistyczny wymusza zachowania strategiczne, ponieważ liczba przedsiębiorstw na rynku jest niewielka. Oznacza to, że przedsiębiorstwa mają świadomość, iż zysk nie zależy tylko od wielkości produkcji, ale i od wielkości produkcji innych przedsiębiorstw.

Ekonomia kooperacji l Jak na ryku konkurencyjnym? l Przedsiębiorstwa tak małe w porównaniu z rynkiem – ich związki strategiczne nie są ważne l Jak na rynku monopolistycznym? l Brak zależności strategicznych

„Dylemat więźnia” Dlaczego kooperacja jest trudna, nawet wtedy, gdy jest opłacalna? Przykład Dwóch więźniów. Policja ma dostateczną ilość dowodów, aby obaj zostali skazani za mniej poważne przestępstwa. Spędzą po roku w więzieniu. Policja podejrzewa, że obaj brali również udział w napadzie, ale nie ma jednoznacznych dowodów umożliwiających skazanie ich za to przestępstwo. Przesłuchuje obu.

„Dylemat więźnia” l Propozycja dla A i B (oddzielnie): l przyznanie się i obciążenie partnera w zamian za ułaskawienie. B – 20 lat w więzieniu; l Przyznanie się obu, każdy dostanie po 8 lat więzienia

„Dylemat więźnia” l Strategie A, B: „przyznanie się” lub „milczenie” l Wyrok zależy od strategii wybranej przez siebie i strategii drugiego więźnia

„Dylemat więźnia” Decyzje A Przyznać się Milczeć A: 8 Decyzje B Przyznać się B: 8 A: 20 B: 0 A: 0 Milczeć B: 20 A: 1 B: 1

„Dylemat więźnia” l Strategia dominująca – najlepsza dla gracza, bez względu na to, jakie strategie wybrali pozostali gracze. l Dla A: przyznanie się (mniej lat w więzieniu, bez względu jaka strategia B) l Dla B: identycznie l Efekt: obaj przyznają się, co oznacza 8 lat w więzieniu dla każdego z nich

„Dylemat więźnia” l Wniosek: Wynik gorszy przy dążeniu do realizacji własnych interesów niż przy kooperacji Gdyby obaj milczeli, osiągnęliby lepszy wynik (po roku w więzieniu) A gdy przed schwytaniem przez policję obaj zawarli porozumienie o milczeniu?

„Dylemat więźnia”, a oligopol Założenia: 2 kraje sprzedające ropę naftową, tworzą kartel, umawiają się co do wielkości produkcji i limitów wydobycia, aby nie dopuścić do spadku ceny na rynku. Teraz samodzielna decyzja każdego: kooperacja (wielkość produkcji zgodnie z umową), czy wydobycie większe

„Dylemat więźnia” l Zastosowania: 1. Wyścig zbrojeń: dwa kraje, dylemat pomiędzy zbrojeniem, a rozbrojeniem; l 2. Reklama przedsiębiorstw w walce o nabywcę: dylemat pomiędzy reklamą, a brakiem reklamy; l 3. Wspólne zasoby: dylemat pomiędzy co do sposobu wykorzystania zasobów l

„Dylemat więźnia” – dobrobyt społeczeństwa l Gra pokazuje problemy ze współpracą, nawet gdy jest ona lepsza dla obu graczy. l Czy brak kooperacji, z punktu widzenia społeczeństwa, jest problemem? l Tak: wyścig zbrojeń, wspólne zasoby l Nie: przypadek więźniów, oligopole

„Dylemat więźnia” – dobrobyt społeczeństwa l Wynik konkurencyjny jest dla społeczeństwa najlepszy – max. nadwyżki całkowitej. Gdy oligopoliści nie potrafią kooperować, ilość dobra zbliżona jest do ilości optymalnej. Czy zawsze porażka współpracy? l Nie, gdyż gry rozgrywane są wielokrotnie (powtarzane) l

„Dylemat więźnia” – powtarzany l Dopóki graczom zależy na przyszłych zyskach, będą rezygnowali z zerwania porozumienia. l Współpraca jest możliwa

Oligopol – rola państwa l Jaka powinna być rola państwa na rynkach oligopolistycznych? l Kooperacja oligopolistów, czy rywalizacja? l Wolność zawierania umów, a prawo ochrony konkurencji