Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігі КӘСІПКЕРЛЕРГЕ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ОРТАЛЫҒЫ ЦЕНТР ОБСЛУЖИВАНИЯ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЕЙ Жұлдызбаев Нұғман Есболғанұлы Кәсіпкерлік мектебінің бөлім басшысы 8 -701 -465 -43 -77 nugman_1973@mail. ru
Тақырып: «Бизнес - жоспарлау» Нұғман Есболғанұлы Жұлдызбаев
«Бизнес-жоспарлау» тақырыбының мазмұны № Бизнес-жоспарлау. 8 1 Бизнес-жоспар не үшін қажет 1 2 3 Бизнес-жоспар құрылымы. Түйіндеме. Кіріспе. Компания мен өнімнің сипаттамасы. 4 Маркетинг жоспары. SWOT талдау 5 Өндіріс жоспары. Технологиялық жоспары. 0, 5 6 Ұйымдастыру және басқару жоспары 0, 5 7 Қаржылық жоспар. Бизнестің тиімділігі. 2 8 Шығындар мен кірістердің түрлері. 1 0, 5 2
Бизнес-жоспар не үшін қажет? o кәсіпкерлер үшін o кредит алу үшін o инвесторлардың қаражаттарын тарту үшін o біріккен кәсіпорын үшін o жаңа қызметкерлер тарту үшін o басқа компаниямен бірігу үшін керек
Бизнес-жоспар не үшін қажет? Еркін кәсіпкерлік бизнес жоспарлаудан құралады. Бизнес-жоба ойға алынған негізгі ойды, пайда әкелетін кәсіпкерлік операциясын іске асырудың ортақ идеясын білдіреді. Кез-келген жоспардың негізі – бизнестің идеясына негізделеді. Идея – әзірге немен шұғылдану керектігі туралы жалпы көріністі береді. Бизнес-идея – бизнес-жоспардың бастапқы жолы, барлық жетістіктер осы бизнес-ойдың дұрыс таңдалғанына байланысты.
Бизнесті алғашқы капиталсыз бастау • Бизнесті алғашқы капиталсыз бастаудың жақсы жақтары бар: • Біріншіден, қаржы шығындарынан сақтанасыз. Көп болса өз уақытыңызды жоғалтасыз және тәуекелі төмен. • Екіншіден, әр түрлі мемлекеттік тексерулерден (СЭС, салық т. б) сақтанасыз, олады микробизнес қызықтырмайды.
Бизнесті ұйымдастыру тәсілдері • 1. Бизнесті алғашқы капиталсыз ұйымдастыру. • 2. Бизнесті алғашқы капиталды тарта отырып (несие, грант, инвестор қаражаты, спонсорлық жәрдем) ұйымдастыру. • 3. Дайын бизнесті сатып алу. • 4. Бизнес-франшизаны сатып алу.
Канва бизнес-моделі Негізгі серіктестеріміз кімдер? Біздің жабдықтаушылар кімдер? Серіктестерден қандай ресурстар аламыз? Біздің серіктестердің негізгі қызметі? Негізгі қызмет түрлері Біздің өткізу нарықтарымыз? Біздің клиенттерімізбен қарымқатынасымыз? Бізге түсетін ақшалай түсімдер? Маңызды ресурстар Шығындар құрылымы Біздің бизнес-модель қандай маңызды шығындары бар? Қандай маңызды ресурстар анағұрлым қымбат? Қызметтің қандай түрлері шығындарды көп қажет етеді? Құнды ұсыныстар Клиенттерге қандай құнды лық береміз? Қандай қажеттілігін қанағаттандыра мыз? Біздің өнімдерден клиент қандай артықшылық алады? Клиенттердің қандай мәселерін шеше аламыз? Клиенттермен қарым-қатынас Әр клиент сегменті бізден не күтеді? Қандай қатынас орнатылған? Тұтыну сегменттері Біздің клиенттеріміз кімдер? Кім үшін құндылықтар құрамыз? Әр түрлі клиент сегменттерін бөле аламыз ба? Өткізу каналдары Қандай өткізу каналдарын клиент сегменттеріне ұсына аламыз? Кірістердің түсу ағыны Кірістердің қандай ағындарын көбейте аламыз? Әрбір кіріс ағынының мөлшері қандай?
«Өз ісімді қалай бастасам болады? » 1. Дайын бизнесті алу. 2. Франчайзингті пайдалану арқылы бизнесті бастау 3. Өз ісімді жаңадан бастау
БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ ҮШІН ҚАНДАЙ АҚПАРАТТАР ҚАЖЕТ? o Бизнесіңіздің әлсіз және күшті жақтары; o Сіз бүгін сатқан тауарларды адамдар келесі де сатып ала ма; o Тауар жиынтығын қалай өзгертуге болады; o Жаңа клиенттерді қалай табуға болады; o Бәсекелестер не істейді, сату көлемін арттыра ма; o Нарықта жаңа мүмкіндіктер бар ма; o Бизнесті дамытуға арналған мемлекеттік қолдау бағдарламаларын қалай қолдануға болады?
Бизнес-идея • • Сіздің нарықтағы сұраныс жайлы түсінігіңіз болуы тиіс Өзіңіздің нені өндіріп/сататындығыңызды түсінуге тиіссіз Сіз сатып алушыңыздың кім болатынын білуге тиіссіз Сізге өз тауарыңызды қалай және қай жерде сататыныңызды елестету керек. • Сіздің бизнесіңіз қоғамға қандай пайда әкелетінін білуге тиіссіз
&Бизнес идеяларды бағалау
Кәсіпкер, анықтама бойынша өзінің бизнесіне жаңа идеяларды алып келетін, жаңа бизнес-жобаларды және өзінің бизнес-идеяларын табысты (немесе соншалықты емес) өмірде шындыққа айналдырушы тұлға. Өкінішке орай, кез келген идея мол табысты алып келетін бизнес – жобаға айнала алмайды.
Бизнес идеяны қалай бағалау керек? Қазіргі таңда сіздің бизнес идеянызды бағалай алатын, сонымен қатар сіздің бизнес бастауларыңыздың жетістігінің ықтималдылығы туралы шешім беретін және де оның іске асырылуы бойынша ұсыныс беретін көптеген сервистік компаниялар мен кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталықтары барлық аудан орталықтарында бар.
Іскерлік ойын: Инвестор және идеялар Тыңдаушыларды үш топқа жіктейміз. Үш инвестор ең жақсы идеяларға баға беріп таңдау жасайды. Идеяларды тыңдауға 10 минут уақыт беріледі. Инвестор ең жақсы ұнаған идеяларға пікір береді. Идеяларды іріктеу критерийлері: - Сұранысқа ие болуы; - Жаңашылдығы (инновация); - Пайдалылығы; - Әлеуметтік бағыттылығы және т. б.
Канва бизнес-моделі Негізгі серіктестеріміз кімдер? Біздің жабдықтаушылар кімдер? Серіктестерден қандай ресурстар аламыз? Біздің серіктестердің негізігі қызметі? Негізгі қызмет түрлері Біздің өткізу нарықтарымыз? Біздің клиенттерімізбен қарымқатынасымыз? Бізге түсетін ақшалай түсімдер? Маңызды ресурстар Шығындар құрылымы Біздің бизнес-модельдің қандай маңызды шығындары бар? Қандай маңызды ресурстар анағұрлым қымбат? Қызметтің қандай түрлері шығындарды көп қажет етеді? Құнды ұсыныстар Клиенттерге қандай құнды лық береміз? Қандай қажеттілігін қанағаттандыра мыз? Біздің өнімдерден клиент қандай артықшылық алады? Клиенттердің қандай мәселерін шеше аламыз? Клиенттермен қарым-қатынас Әр клиент сегменті бізден не күтеді? Қандай қатынас орнатылған? Тұтыну сегменттері Біздің клиенттеріміз кімдер? Кім үшін құндылықтар құрамыз? Әр түрлі клиент сегменттерін бөле аламыз ба? Өткізу каналдары Қандай өткізу каналдарын клиент сегменттеріне ұсына аламыз? Кірістердің түсу ағыны Кірістердің қандай ағындарын көбейте аламыз? Әрбір кіріс ағынының мөлшері қандай?
Бизнес-жоспардың құрылымы: 1. Түйіндеме 2. Кіріспе 3. Кәсіпорынды немесе жобаны сипаттау 4. Өнімнің сипаттамасы 5. Маркетинг жоспары 6. Өндірістік және технологиялық жоспар 7. Ұйымдастырушылық және басқару жоспары 8. Жобаны жүзеге асыру 9. Қаржылық жоспар 10. Тәуекелдерді бағалау 11. Әлеуметтік – экономикалық тиімділігі және қоршаған ортаға ықпалы
1. Түйіндемеде келесі ақпараттар болуы қажет: кәсіпорынның толық атауы, мекен-жайы мен телефоны; жобаның ұзақ және қысқа мерзімді мақсаттары, қандай өсімге жетуге болады, қандай кіріс алу жоспарлануда, қандай уақыт кезеңінде; жобаның жалпы құны, инициатордың жобаға инвестицияландыратын қаржы көлемі; жоба тиімділігінің негізгі экономикалық көрсеткіштері.
Ірі қара мал бордақылау бойынша ферма ашу жобасының түйіндемесіне мысал Жобаны орындаушы Жоба атауы Жоба мақсаты Жоба саласы Жоба туралы ақпарат «Кәсіпкерлікке қызмет көрсету орталығы» ЖШС ІҚМ бордақылау бойынша ферма ашу Инвестиция тарту Өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы, аңшылық және осы саладағы қызмет көрсету Жоба мәні (бизнес-жоспар не үшін қажет) Несие алу үшін Жобаны жүзеге асыру орны (бизнестің орналасуы) ОҚО, Шымкент қ. , Карасу ауылы, н/з Жоба кезеңі (жоба қай кезеңде) Жұмыстың басталуы бастапқы 2015 ж, наурыз Экономикалық көрсеткіштер Жобаның жалпы құны 6 640 000 тенге Меншікті қаражаттары 640 000 тенге Несиенің/лизингтің соммасы 6 640 000 тенге Сыйақы мөлшерлемесі (%) 7 % Қаржыландыру формасы (Несие/лизинг) Несие Қаржыландыру мерзімі (ай) 60 ай Ашылатын жұмыс орны саны 4 адам Жобаның инициаторы туралы ақпарат Компанияның толық атауы ЖК «Арман» Қызметкерлер саны 1 адам Меншік түрі Жеке Бірінші басшының аты-жөні Ахметов Арман Болатович Жобаға жауаптының аты - жөні Ахметов Арман Болатович ЖК ашылу кезеңі 2015 ж. Заңды мекен - жайы ЮКО, г. Шымкент, мкр. Север, д. 13, кв. 23 Нақты орналасқан мекен-жайы ЮКО, г. Шымкент, мкр. Север, д. 13, кв. 23 Байланыс тетіктері +7 -(7252)-48 -24 -11
2 Кіріспе бөлімде бизнес-жоспардың мәні қысқаша сипатталады. Инвестициялау объектісі ретінде қарастырылатын саланың күйін және даму тенденциясы зерттеледі.
Мысал Бизнес-жоспар жасалу мақсаты – ОҚО мал шаруашылығы фермасын құрудың тиімділігін негіздеу және инвестиция тарту. Жоба аясында ЖК «Арман» ІҚМ ұрғашы басын алуға қаржы алуды жоспарлайды. Кесте 1 – ІҚМ алу үшін қажетті қаражат, мың теңге Мал атауы ІҚМ - сиырлар Бас саны Бір бас бағасы 20 290 Сомма 5 800
3. Кәсіпорынды немесе жобаны сипаттау Инвестициялық шешімдер қабылдайтын тұлғаларда, инвестициялық жобаны іске асыруда инвестициялық объект ретінде көрінетін кәсіпорын немесе оның серіктестері туралы нақты пікір қалыптастыру мақсатында кәсіпорын мен сала сипатталады.
4. Өнімді сипаттау Бұл тарауда ұсынылатын өнімнің тұтынушылық қасиетіне қысқаша сипаттама беріліп, осындай өнімдердің нарықтағы салыстырмалы талдау нәтижелері де көрсетіледі. Өндірілетін өнімнің соңғы 5 -10 жыл ішіндегі нақты және құндық көрсеткіштері, оның құрылымы жөнінде де мағлұматтар берілгені жөн. Бизнес – жоспарда өнімнің суретін көрсету, оның безендірілу сапасын жоғарлатады.
4. Өнімді немесе қызмет көрсетуді сипаттау 4. 1. Өнімнің немесе қызмет көрсетудің атауы. 4. 2. Қолдану аясы. 4. 3. Өнімнің /қызмет көрсетудің тұтынушылық сапасын қысқаша сипаттау. 4. 4. Өнімнің /қызмет көрсетудің бәсекеге қабілеттігі. 4. 5. Өнімді шығарудың лицензиялау/сертификаттаудың бар болуы немесе қажеттілігі 4. 6. Өнімнің /қызмет көрсетудің шығарылымға мен сатуға дайындық дәрежесі. 4. 7. Өнімнің /қызмет көрсетудің зиянсыздығы мен экологиялығы. 4. 8. Өнімнің /қызмет көрсетудің шығару жағдайы мен қораптау қажеттілігі. 4. 9. Сатылымнан кейінгі қосымша кепілдіктер мен сервисі. 4. 10. Өнімнің /қызмет көрсетудің пайдаланудан кейінгі утилизация қажеттілігі. 4. 11. Өнімнің /қызмет көрсетудің даму стратегиясы, кеңейту жоспары мен модернизациясы.
Өнімнің /қызмет көрсетудің атауы Бұл бөлімде өнімнің /қызмет көрсетудің сипаттамасы, олардың ерекшеліктері көрсетіледі. Қазіргі жағдайда шағын бизнес нарығында монополист болу екіталай. Сондықтан өз өніміңіздің ерекшелігіне көп мән беру керек. Басқа өнімге қарағанда, сіздің өніміңіз неге және немен ерекшеленетінін көрсету қажет. Жеке ерекше сипаттарды көрсете отырып, нарыққа шығуға және клиенттерді тартуға оңай болады. Мұндай ерекшеліктерді ерекше сатылым ұсынысы (ЕСҰ) деп аталып, оны жасап үйрену қажет.
ЕСҰ қалай жасауға болады? Бастапқыда 2 сұраққа жауап беріңіз: 1. Сіздің тауар/қызмет көрсету бәсекелестерге қарағанда несімен жақсы? 2. Сіздің тауар/қызмет көрсету бәсекелестерге қарағанда неге жақсы? Тауар аты ЕСҰ Әмбебап формуласы + Бәсекелестерден Сіз несімен жақсысыз? Себебі әрдайым жетілдіріп, жақсартып және технологиясын дамытып отырады Есте сақтаңыз, ең төмен баға сіздің ЕСҰ болмайды. Сіздің бәсекелестеріңіз сізді нарықққа кіргізбес үшін бағасын төмендетіп жіберу мүмкін. Google Кез-келген ақпарат үшін ең жақсы іздеу жүйесі + НЕГЕ?
Ерекше сауда ұсыныстарының мысалдары Мысал № 1: Пиццерия Domino’s (АҚШ) Қарапайым пиццаны орташадан қымбат бағамен сатады. Мақсаты: Domino’s пиццасын алатындардың санын көбейту. Шешім: Жұмысты « 30 минут ішінде пицца немесе тегін» сызбасымен жасап және осы ақпаратты тарату. Неге? Клиент пиццаны тез арада алу кепілдігін алады немесе тегін алады. Нәтиже: компания АҚШ-тың ең ірі және табысты фирмасына айналды.
Ерекше сауда ұсыныстарының мысалдары Мысал № 2: Құрылыс компаниясы Қала пәтерлерін жөндеу бойынша қызметтерін сатады. Мақсаты: Жарнамаға бюджетсіз қызметтерді тиімді жарнамалау. Шешім: Тегін жарнама көздерінде келесідей Ерекше сауда ұсыныстарын жіберді : «Пәтеріңізге жөндеу жұмыстарын жүргізесіз ба? Біз сіздерге түсқағаздарды тегін шешіп алып береміз!» Неге? Адамдарға шын мәнінде түсқағаздарды тегін шешіп алып береді ! Айтыңыздаршы, керемет емес па? Ал ары-қарай жөндеу жұмыстарына тапсырыс бере ма өздерінің қолында. Нәтиже: Тегін «Түсқағаздарын шешу» қызметіне тапсырыс бергендердің 80% барлық жөндеу жұмыстарын сол компанияға тапсырыс берген. Жарнама бюджеті 0 -ге тең.
Ерекше сауда ұсыныстарының мысалдары Мысал: Шаштараз Қарапайым шаштараз қызметін сатады: қырқу, бояу және т. б. Мақсаты: 2 есе бизнес айналымын жоғарлату. Шешім: Компания әр түрлі шаш бояуы мен үлгісіндегі париктарды сатып алды. Әрбір клиент парикті тегін киіп көріп, өзіне жарасатынын не жараспайтынын біле алады. Сонымен қатар егер клиент суретін алып келсе, мамандар жаңа шаш үлгісін Photoshop –пен көрсете алады. Неге? Көп клиенттерге шашатаразға барғаннан кейін өз бастарындағы қиылған шаш үлгісі ұнамайды. Ал алдын-ала көру оң нәтиже кепілдігін береді. Нәтиже: Клиенттер нәтижеге риза, «сарафанды радио» тарап, енді шаштаразға кезекке жазылу 3 аптаға бұрын жүргізіледі.
5 Маркетинг жоспары «Маркетинг жоспары» нарық құрылымы, бәсекелестердің ұқсас өнімдері, сауда және қызмет көрсету, баға, жарнама салаларының бизнестің барлық кезеңдеріндегі - өнімнің пайда болуынан сатуға дейінгі және сатқаннан кейінгі стратегиясын анықтайды.
Өткізу нарығын сипаттау 1. Жоспарланған компанияны ашу / жобаны жүзеге асыру саласын анықтау ( саладағы бәсекелестік жағдайы, болашаққа болжам, маусымдылық және т. б. ) 2. Өткізу нарығын сипаттау (нарықты сегменттеу) 3. Бәсекелестерді сипаттау 4. SWOT-талдау 5. Нарыққа кіру кедергілері. 6. Сатып алушыларды тарту стратегиясы
Маркетинг ережелері • • • Бизнесте ең алдымен- нарықты зерттеңіз! Адамдардың қажеттіліктерін біліп отырыңыз! Өз бәсекелестеріңіздің кім екенін жақсы біліңіз! Баға саясатын дұрыс қолдана біліңіз! Өз тауарыңызды ілгері жылжытуды жоспарлап отырыңыз!
Тұтынушылармен қалай қатынас жасауға болады? қарым- – Өз тұтынушыңызды зерттеңіз
Тұтынушылардың екі тобы бар Кәсіпорын тұтынушысы Активные потребители Потенциальные потребители Түпкі тұтынушы
«Sony Walkman» Sony Walkman портативті плеердің 1979 жылы нарыққа енгенде – ол нағыз революция болған болатын. Ол уақытқа дейін ешкім өзінің сүйікті музыкасын өзімен алып жүре алады дегенге сенбеген болатын. Маркетингтік зерттеулер болса, «адамдар өзімен бірге магнитофон тасып жүргісі келмейді» деген тұжырым айтқан. Қалай болса да, Sony бұл фактіге көңіл аудармады және ол дұрыс болып шықты. Sony Walkman плеері тек жапон корпорациясына әлемдік атақты ғана беріп қоймай, сонымен қатар портативті музыкалық плеер секілді жаңа тауар категориясын өмірге келтірді. Компанияда қиындықтар XXI ғасырдың басында mp-3 плеер мен сандық технологияны жапондықтар мойындамаған кезден бастап пайда болды. Сол үшін олар зиян шекті. Қазіргі кезде портативті музыка тасымалдағышы нарығында Apple компаниясы өзінің i. Pod плеерлерімен әлемде жетекші-лидер болып есептеледі.
Жарнама ақпараты өзіне назар аударуы тиіс және өзіне деген қызығушылықты ұстап қалып, оқырманды ақпараттың мәтінімен толықтай таныстырып, оқырманның Сізге керекті іс-әрекет етуге деген ынтасын оятып, оны әрекет етуге биімдеуі тиіс.
Іскерлік ойын (ми шабуылы) Төмендегі тақырыптар бойынша барлық іскерлік мүмкіндіктерді табыңыз: – СЕРВИС ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ – ІҚМ – ӨСІМДІК ШАРУАШЫЛЫҒЫ – ӨНДІРІСТІК ЦЕХ – ҚҰС Жобаңызға фирмалық атын қойып, ұранын, логотипін, өнімдерін, өткізу нарығын, жарнамасын (суретін сызып) сипаттап, SWOT-талдау жасап топтық презентация жасаңыз УАҚЫТ 15 мин
SWOT- талдау Strength – басым жақтары Weakness – әлсіз жақтары Opportunities – мүмкіндіктер Threats - қауіп-қатер
Практикалық тапсырма SWOT- талдау КҮШТІ ЖАҚТАРЫ 1. 2. 3. ӘЛСІЗ ЖАҚТАРЫ 1. 2. 3. МҮМКІНДІКТЕРІ 1. 2. 3. ҚАУІП ҚАТЕРЛЕРІ 1. 2. 3.
Автокөлік жөндеу бекетінің SWOT-талдауы Мүмкіндіктер Тұрақты пайда алу. Компанияның белгілі «атын» шығару. Сыртқы орта Өңірлік қамти отырып ауылшаруашылық техникаларын жөндеу және техникалық қызмет көрсету қызметтері нарығында орнығу Қатерлер Өңірде үлкен сервис-орталықтардың пайда болуы. Қолайсыз жайғасу. Жағымсыз қоғамдық пікір. Ішкі орта Форс-мажор жағдайлар Басымдықтар Қызмет көрсету сапасы мен сенімділігі. Жоғары білікті қызметкерлер штаты. Икемді баға саясаты Кемшілікт Белгілі болмауы (қалыптасқан оң бейнесінің болмауы) ер
Нарық қажеттілігі q q Тауар немесе қызмет көрсетудің сипаты мен сапасы; Өнім бағасы Нарықта өнімнің болуы; Жабдықтаушының өз өнімімен нарық қажеттілігінен қалып қою дәрежесі
6. Өндірістік жоспар Өндірістік бағдарлама белгілі уақыт ішінде шығарылатын өнімнің санын, түрлері мен сапасын, нақтылық және құндық өлшемін көрсетеді.
Мысал, біздің мысал бойынша жоспарлы өндіріс пен сату бағдарламасы келесідей Кесте 5 – Жылдар бойынша жоспарлы өндіріс бағдарламасы Табыс баптары Сүт сату Ет сату Барлығы Сатылымны ң бастау мерзімі 04. 15 бастап 01. 17 бастап 2015 2016 2017 2018 2019 2020 3 888 5 184 3 888 4 925 5 378 5 715 0 3 888 0 5 184 1 843 5 731 1 657 6 582 1 805 7 184 2 365 8 081 Кесте 6– Жоспарлы сату бағдарламасы, мың теңге Көрсеткіш (жылдық) Сүт сауу, л. Сиыр басы, бас. Орташа 1 сиырға сүт сауу, л/жыл Ет өндірісі, тн. 2 015 36 450 18 2 016 64 800 18 2 017 2 018 2 019 2 020 48 600 61 560 67 230 71 442 14 17 19 20 3 600 0 0 2 2 Кесте 7 - Өнімге жоспарлы бағалар Сүт Сиыр еті тг. /литр ҚҚС-сыз тг. /кг. ҚҚС-сыз 80 1000
7. Технологиялық жоспар Өндіріс үдерісі, яғни өндіріс технологиясы жанжақты сипатталады. Ол үшін қазір қолданып жүрген ескі технологияның отандық және шетелдік түрлерін атап көрсету, өндірісті әртараптандыру, т. б. қажет.
Қажетті жабдықтар тізбесі Инвестициялық шығындар 2015 ж. , мың тенге Атауы Саны Құрал-жабдық Бағасы Сомма Жалпы 2015 270 Сауу аппараты 1 100 100 Астау 1 70 70 70 10 10 100 Фляг 20 л. Техника 0 0 Мал 5 800 6 070 ІҚМ - сиырлар Жалпы 20 290
8. Ұйымдастырушылық және басқару жоспары «Ұйымдастырушылық және басқару жоспары» тарауы бизнес-жоспардың негізгі бөлімі болып есептеледі, ол мыналардан тұрады: фирманың құрылымы; басқару басқарады); ұйымдық жүйесі (кім еңбек ресурстарын басқару. Директор технолог Бухгалтер
Мысал, ЖК «Арман» ұйымдастыру құрылымы ЖК Директоры Ветдәрігер Сауыншы малшы Кесте 8 – еңбек ақы шығындарын есептеу, мың теңге оклад Жалақы Зейне тақы 1 Сауыншы 2 35 70 7 2 Малшы 1 50 50 5 1 4 30 115 30 150 3 15 4, 163 5 2, 363 5 0, 563 5 7, 09 4 115 150 15 7, 09 Саны № Лауазымы Өндірістік персонал 3 Ветдәрігер Жалпы Персонал бойынша барлығы ЖТС Әл. аудары м Қолға берілеті ні 3, 15 58, 8365 73, 15 2, 25 42, 6365 52, 25 1, 35 6, 75 26, 4365 127, 9 31, 35 156, 75 127, 9 156, 75 ЕТҚ
9. Жобаны жүзеге асыру Жобаны іске асырудың күнтізбелік жоспары 2 015 Іс-шаралар/ай 7 8 9 10 Қаржыландыру мәселесін шешу Рұқсатнама дайындау Маркетингтік зерттеу және ТЭН әзірлеу жүргізу құжаттарын Кредит алу Ғимарат, дайындау құрал Шикізат сатып алу жабдығын
10. Қаржылық жоспар Бұл тарау фирманы қаржымен қамтамасыз ету және жоспарлаған мерзімде ақша ресурстарын тиімді пайдалану туралы мәселелерді қарастырады. Қаржы жоспары төмендегідей есеп беру, жоспарлау құжаттары болғанда ғана сапалы жасалады: 1. Оперативтік жұмыс (есеп беру). 2. Өндіріс тауарларының пайдасы мен шығыны туралы жоспар 3. Ақша қаражаты қозғалысының жоспары (CASH-FLOW)
Сіздің бизнесіңізге қаражат тартудың бірнеше қайнар көздері бар: 1. 2. 3. 4. Банктер. Инвестициялық қорлар. Мемлекеттік бағдарламалар Жеке инвесторлар. Қайнар көздер нені талап етеді? 1. Банктер –% төлеу арқылы сомманы қайтару. 2. Инвестициялық қорлар –бизнесте үлесті. 3. Мемлекеттік бағдарламалар– салық төлемдері, жұмыс орындарын ашу, әлеуметтік пакет. 4. Жеке инвесторлар – табыс (тікелей немесе жанама), бизнесте үлесті.
Кредит беруден бас тартудың негізгі себептері o o o o Жұмыс істеп тұрған бизнестің болмауы Қажетті кепілдіктің болмауы Бухгалтерияның таза болмауы Шығыны көп бизнес Банкке қажет ақпараттарды беруден бас тарту Кредиттеу бойынша нақты мақсаты болмауы ШОК субъектілерін банк қызмет көрсететін аймақтан тыс тіркелген болса
Сізге білген дұрыс: Өзіңіз көтеретін шығынды білу, оны басқару, қысқарту Табысты жоспарлау, тауар айналымын арттыру Қызметтің нәтижесінде табыс табу ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙҒА ЖЫЛДАМ ТАЛДАУ ЖҮРГІЗУ
Пайда – бизнес тек табыс үшін жұмыс істейді Табыс формуласы КІРІСТЕР – ШЫҒЫНДАР = ТАЗА ТАБЫС Мұнда, КІРІСТЕР – сатудан түскен түсім ШЫҒЫНДАР – Сіздің барлық шығындарыңыз
Кіріс және шығыс жоспары o Бизнес белгілі бір уақытта «жоспар бойынша шығынды» болады! o «Артығымен» жоспарлаңыз! o Барлық мүмкін болатын шығындарды есепке алаңыз! o Алғашқы күні жақсы сауда жасаймын деп ойламаңыз!
Рентабельділік оңай есептеледі: бұл пайданың шығындарға немесе ресурстардың жұмсалуына бөліндісі: Пайда Рентабельділік Х 100% Шығындар
Кесте Өндірістік шығындар Ірі мал Шөп Кебек Жоңышқа Жалпы Төл Шөп Кебек Жоңышқа Жалпы Барлығы 11 – Ауыспалы Бір Өлшем машина бірлігі бағасы мың. тг. бас мың. тг. 20, 0 мың. тг. 25, 0 мың. тг. 30, 0 мың. тг. шығындар айына, ҚҚС-сыз Норм 2015 а 201 6 2017 201 8 201 9 202 0 20 20 18 18 20 21 240 150 180 570 210 131 158 499 219 137 164 520 234 146 176 556 249 156 187 592 0 9 16 20 24 26 0 0 570 54 34 41 128 698 95 59 71 224 723 119 74 89 282 802 141 88 106 335 891 158 99 119 375 968 0, 6 0, 3 0, 2 0, 15
Жалпы және әкімшілік шығындар айына, мың. тг. Шығындар ЕТҚ Вет. препараттар Жылу Электроэнергия Су Банк қызметтері Басқа да шығындар Жалпы Айына 157 10 6 10 5 2 10 200
Ақша қаражатының қозғалысына мысал (Cash-flow) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Атауы Кезеңнің басындағы ақша қаражатының қалдығы Операциялық қызмет Түсім (4қ+5қ) Сүт Ет Жалпы 2016 Барлығы 2017 жыл 210 2018 жыл 624 2019 жыл 1 628 2020 жыл 3 463 5 877 3 888 5 184 5 731 3 888 1 843 6 582 4 925 1 657 7 184 5 378 1 805 8 081 5 715 2 365 20 602 4 652 13 783 1 068 1 099 2 778 3 569 3 527 3 547 3 570 3 610 570 1 798 294 117 698 2 397 319 156 723 2 397 235 172 802 2 397 151 197 891 2 397 67 216 968 2 397 4 242 16 047 Кетуі (7қ+8қ+9қ+10қ+11қ) Жем-шөп Әкімшілік шығыстар Кредит пайыздары ЖК қызметіне салық ҚҚС төлеу Операциялық қызметтің нәтижесі (3қ-6қ) Инвестициялық қызмет Түсім Кетуі (16қ) НҚ сатып алу Инвестициялық қызметтің нәтижесі (14қ-15қ) Қаржылық қызмет Түсім (20қ+21қ) Құрылтайшылар салымдары бойынша түсімдер Кредиттер бойынша түсімдер Кетуі (23қ) Кредиттер бойынша төлемдер Қаржылық қызмет нәтижелері (19қ-22қ) Таза ақша қаражаты ағындары (13қ+17қ+24қ) Есепті кезеңнің соңындағы 36 649 28 979 7 670 2015 Барлығы 1 110 6 070 1 615 3 034 3 614 4 470 6 640 -6 070 6 640 2 204 640 6 000 640 6 000 900 1 200 1 200 300 640 5 740 -1 200 -300 10 617 780 415 1 004 1 834 2 414 4 170 624 1 628 3 463 5 877 10 047 6 070 -6 070 10 617 210
Ақша қаражатының қозғалысы (Cash-flow) № Атауы Сомма (теңге) 1 Кезең басына ақша қаражаты 150 000 2 Ақша қаражатының түсімі 6 796 000 2. 1 Несие алу 1 000 2. 2 Жалпы түсім 5 796 000 3 Ақша қаражатының жұмсалуы 5 773 700 3. 1 Несие пайыздары бойынша төлем 190 000 3. 2 Барлық шығындар 4 583 700 3. 3 Несиені төлеу 1 000 4. Кезең соңына ақша қаражаты 1 172 300
Пайда мен шығын есебінде кәсіпорын өз қызметінен қанша пайда және қандай шығын жұмсағандығы көрсетіледі Пайда мен шығын формуласы: Табыс – Шығындар - Салықтар - Несие шығындары = Пайда (Залал). Пайда мен шығын есебі, Мың теңге Өнімді, қызметті сатудан түскен табыс Сүт Ет Өнімді, қызметті сатудың өзіндік құны Жем-шөп Жалпы пайда Период шығындары Амортизация ЖК қызметіне салық Несие үшін пайыз шығындары Таза табыс Кумулятивті таза табыс 2 015 2 016 2 017 2 018 2 019 2 020 Жалпы Атауы Жалпы Жалпы 36 649 3 888 5 184 5 731 6 582 7 184 8 081 28 979 7 670 3 888 5 184 3 888 1 843 4 925 1 657 5 378 1 805 5 715 2 365 4 652 570 698 723 802 891 968 4 652 31 997 570 3 318 698 4 486 723 5 007 802 5 779 891 6 293 968 7 113 13 783 1 798 2 397 2 397 259 43 43 43 1 099 117 156 172 197 216 242 1 068 294 319 235 151 67 4 16 771 1 066 1 727 2 333 3 189 3 786 4 669 1 066 2 793 5 126 8 315 12 101 16 771 Барлығы
Жобаны жүзеге асыру тиімділігінің көрсеткіштері Инвестициялық жобаның тиімділігін есептеу үшін қолданылатын көрсеткіштер: 1. Таза ақша ағыны; 2. Өтелу мерзімі; 3. Таза дисконтталған табыс NРV; 4. Табыстылықтың ішкі нормасы IRR ; 5. Шығындар мен инвестиция табыстылығының көрсеткіштері; Таза ақша ағыны– (таза табыс Net Value, NV) капиталдың кірісі мен шығысынан басқа барлық төлемдердің соммасы арқылы есептеледі. Өтелу мерзімі – жобаның басталуынан бастап жобаның өтелуіне дейінгі период ұзақтығын айтады. Өтелу мерзімі = Инвестициялар / жылдық таза ақша ағыны (жылдық таза пайда)
Мысал. Келесідей сипаттамалармен инвестициялық жобаның өтелу мерзімін анықтаңыз: бастапқы инвестициялар – 100 млн. теңге. Жыл сайынғы пайда түріндегі ақшалай түсімдер: бірінші жылы– 50 млн. теңге; екінші жылы – 50 млн. теңге; үшінші жылы – 70 млн. теңге.
Шешуі. Өтелу мерзімін бастапқы инвестицияларды ақтағанға дейін алынған таза табыстарды соммалай отырып анықтаймыз. Яғни, 100 млн. теңгені біз 2 жылда айтарамыз 50+50). қ ( РР=2 жыл (100/50)
Өзіндік шығындарды керекті табыспен салыстыру (практикалык тапсырма) Шығындар (отбасы санына қарай) Тұрғын үй шығындары (газ, электр энергия, су, жылу, тел, сот. тел, салықтар және т. б) Несиені төлеу Тұрғын үйді жөндеу Орташа бір айға, теңге жылда, теңге Азық-түлік Киім және аяқ киім Емделу Тұрмыстық заттар және қызметтер Автокөлікті ұстауға, көлікке кететін шығындар Балалардың шығындары Той, қонақтар Демалыс, хобби Шығындар жиыны Жиынтық отбасылық табыс Таза қалдық (пайда)
Таза келтірілген құнды (NРV)келесі формуламен есептеуге болады: мұндағы, Pn – жылдар бойынша алынатын ақша қаражаттары (пайда); n – болжамды периодтар; r – ставка дисконттау мөлшерлемесі; IC – бастапқы инвестициялар.
NPV логикасы : • Егер NPV<0 болса, онда кәсіпкер шығынмен жұмыс жасайды; • Егер NPV=0 болса, онда инвестициялық жобада пайда да, шығын да болмайды; • Егер NPV >0 болса, онда инвестициялық жоба пайдалы болады.
Мысал Келесідей сипаттамалармен инвестициялық жобаны талдап, NPV мен өтелу мерзімін анықтаңыз: бастапқы инвестициялар – 150 млн. теңге. Жыл сайынғы пайда түріндегі ақшалай түсімдер: бірінші жылы– 50 млн. теңге; екінші жылы– 70 млн. теңге; үшінші жылы – 70 млн. теңге. Дисконттау мөлшерлемесі– 10%.
Шешуі Формулаға саламыз(1): NPV>0, яғни, инвестициялық жоба тиімді. Жобаны жүзеге асырсақ, алынатын таза табыс 5, 93 млн. теңгеге тең.
Мысал. Келесідей сипаттамалармен инвестициялық жобаның рентабельділік индексін анықтаңыз: бастапқы инвестициялар – 150 млн. теңге. Жыл сайынғы пайда түріндегі ақшалай түсімдер: бірінші жылы – 50 млн. теңге; екінші жылы– 50 млн. теңге; үшінші жылы – 70 млн. теңге. Дисконттау мөлшерлемесі– 10%.
10. Тәуекелдерді бағалау № Тәуекел түрі Тәуекелді жою жолдары
11. Әлеуметтік – экономикалық тиімділігі және қоршаған ортаға ықпалы Сіздің өндіріс орныңыз жұмысбастылық деңгейінің төмендеуіне қалайша ықпал тигізе алатынын баяндаңыз. Сіздің өндірісіңіз бюджеттің салық кірістерін қалайша арттыратынын тұжырымдаңыз. Жобаның жүзеге асырылуынан аймақта қандай әлеуметтік нәтижеге қол жеткізуге болатынын атап өтіңіз. Сіздің өндірісіңіз сыртқы ортаға қандай ықпал тигізуі мүмкін? Сіздің өндірісіңізге мемлекет тарапынан қандай талаптар мен стандарттар қойылады? Бұл талаптарға сіздің өндіріс орныңыз сәйкес келеді ме?
Назарларыңызға рахмет! ЖҰЛДЫЗБАЕВ НҰҒМАН ЕСБОЛҒАНҰЛЫ Сот тел: 8701 -465 -43 -77 Жұмыс. тел: 8 (7252) 99 -80 -77 е-mail: nugman_1973@mail. ru
Скачать презентацию Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігі КӘСІПКЕРЛЕРГЕ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ОРТАЛЫҒЫ
Слайд бизнес-жоспарлау.pptx