Нуклеин қышқылының ашылуы Нуклеин қышқылын ең алғаш рет 1869 және 1871 жылдары аралығында швейцариялық врач және биохимик Ф. Мишер адамның ірің клеткасынан және лососьтің спермасынан бөліп алды. Осы зерттеулер нәтижесінде, нуклеин қышқылдарының екі: рибонуклеинді (РНҚ) және дезоксирибонуклейнді (ДНҚ) типі анықталынды, бірақ, олардың қызметтері ұзақ уақыт белгісіз болып қалды.
Ашылу тарихы Нуклеин қышқылын ең алғаш рет 1869 және 1871 жылдары аралығында швейцариялық врач және биохимик Ф. Мишер адамның ірің клеткасынан және лососьтің спермасынан бөлініп алынды. Осы зерттеулер нәтижесінде, нуклеин қышқылдарының екі: рибонуклеинді (РНҚ) және дезоксирибонуклейнді (ДНҚ) типі анықталынды, бірақ, олардың қызметтері ұзақ уақыт белгісіз болып қалды.
1942 жылы Швециядан Т. Касперсон және Бельгиядан Ж. Браше активті белок синтездейтін клеткада нуклеин қышқылдарының өте көп болатындығын анықтады. Осы алынған мәліметтерге сүйене отырып, генетикалық материал – бұл нуклеин қышқылы және ол белок синтезін қатысады деген тұжырым жасады. 1945 жылы Нью-Йорктағы Рокфеллеровск институтынан микробиолог О. Эвери маңызды жаңалық ашты: генетикалық ақпараттың бір клеткадан басқа клеткаға ауысуы ДНҚ көмегімен жүретінін айтты. 1940– 1950 жылдары Дж. Бидл және Э. Тейтум Станфордск университетінен (шт. Калифорния) анықтағандай, белок синтезі арнайы маманданған гендермен бақыланып отырады. 1940 жылдары Э. Чаргафф және Дж. Уайатт, хроматография әдісін қолдана отырып ДНҚ құрылымы қарапайым емес және осы молекула генетикалық ақпаратты тасымалдаушы ретінде қызмет атқаратындығын анықтады.
НУКЛЕИН ҚЫШҚЫЛДАРЫ Нуклеин қышқылы – тірі ағзадағы барлық ақпаратты сақтаушы, және тірі ағзалардың өсуі мен дамуын анықтаушы, тұқымқуалаушылық белгілерді келесі ұрпаққа тасымалдаушы биологиялық полимерлі молекулалар. Нуклеин қышқылы- нуклеотидтер қалдығынан құралған жоғары молекулалы органикалық қосылыстар. Нуклеотидтер реттілігі нуклеин қышқылдарының бірінші реттік құрылымын анықтайды.
Нуклеин қышқылының маңызы 1. Тұқымқуалаушылық ақпаратты сақтаушы (генетикалық қызметі) 2. Белок синтезіне қатысады (матрица) 3. Тұқымқуалаушылық ақпараттарды тасымалдайды
ДНҚ Моделі 1853 ж. –ДНҚ моделі анықталды
Дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ) Тірі организмдердегі генетикалық ақпараттың ұрпақтан-ұрпаққа берілуін, сақталуын, дамуы мен қызметін қамтамасыз етуіне жауапты нуклеин қышқылының екі түрінің бірі. ДНҚның клеткадағы басты қызметі - ұзақ мерзімге РНҚ мен белокқа қажетті ақпаратты сақтау. ДНҚ молекуласының нуклеотидтiк құрамы, құрылымы, тiзбегiндегi нуклеотидтердiң реттелiп орналасуы организмнiң ерекше қасиетiн анықтайды. ДНҚ молекуласының полинуклеотид тiзбегiндегi нуклеотидтердiң ретi – ұрпақтан-ұрпаққа берiлетiн генетикалық мәлiмет. Полинуклеотид тiзбегiндегi нуклеотидтердiң реттелiп орналасуы ДНҚ молекуласының бiрiншi реттiк құрылымы деп аталады.
Рибонуклеин қышқылдары Рибосомалық (р. РНҚ), ақпараттық (а. РНҚ) және тасымалдаушы (т. РНҚ) болып бөлінеді. Рибонуклеин қышқылы тізбегі бірнеше ондаған нуклеотидтерден бірнеше мыңдаған нуклеотидтерге дейін созылатын бір жіпшелі полинуклеотидтердентұрады. Организмде РНҚ ақуыздармен кешенді байланысқан рибонуклеотидтер түрінде болады. РНҚ генетикалық ақпараттың жүзеге асуы мен ақуыз синтезіне қатысып, барлық тірі организмдерде аса маңызды биологиялық рөл атқарады. Көптеген вирустарда. РНҚ-н жалғыз нуклеинді компонент (құраушы) құрайды. Осындай РНҚ вирустарда РНҚ биосинтезіме қатар ДНҚ биосинтезінде де матрица рөлін атқара алады(керітранскриптаза). Бактериялар, өсімдіктер жә не жануарлар жасушаларында құрылымы, метаболизмі және биол. қызметтері әр түрлі РНҚ типтері кездеседі
РНҚ мен ДНҚ айырмашылығы ДНҚ Белгілер РНҚ 2 Жіпшелері 1 Ядрода Орналасуы Ядро мен цитоплазмада ДНҚ-полимераза Ферменті РНК-полимераза А, Т, Г, Ц Нуклеотидтері А, У, Г, Ц Дезоксирибоза Қанты Рибоза Қызметі Генетикалық ақпаратты тасымалдау және нәруыз биосинтез Генетикалық ақпаратты сақтап зат алмасу процестерін қадағалау РНҚ-ның ДНҚ-дан айырмашылығы құрамында көмірсулы кұрамдас белік ретінде - рибоза, ал азотты негіздер ретінде аденин, гуанин урацил, цитозин болады (тимин болмайды). РНҚ молекуласының ДНҚ молекуласынан айырмашылығы, оның әрбір молекуласы бір желілі болып келеді. РНҚ жасушалардың ядросында емес, жасуша цитоплазмасында болады. Әрбір жасушада РНҚ-ның үш түрі бар, олар: ақпараттық (а. РНҚ), рибосомалық(р. РНҚ) және тасымал (т. РНҚ) болып келед
ДНҚ және РНҚ құрамына кіретін азоттық негіздер
Нуклеозид және нуклеотид құрылысы - основание гликозидная связь азоттық негіз + рибоза = нуклеозид азоттық негіз + рибоза + фосфат =нуклеотид
Нуклеозид және нуклеотид атаулары аденозин-5`-монофосфат немесе Ат. Ф
нуклеозид және нуклеотид атаулары Азоттық негіз нуклеозид аденин гуанин цитозин урацил тимин аденозин-5`-монофосфат немесе АМФ аденозин гуанозин цитидин уридин тимидин
Нуклеин қышқылдарының түрлері ДНҚ (Дезоксирибо- Нуклеин қышқылы) Нуклеотид құрылысы: РНК (Рибо-Нуклеин қышқылы) Ф -Азоттық негіздер (А); -Көмірсу (У); -Фосфор қышқылының қалдығы (Ф). У
Азотты қосылыстар Көмірсулар Фосфат
Нуклеотидтер типтері: 4 типі бар ДНҚ РНҚ А – аденин Г – гуанин Ц – цитозин Ц –цитозин Т - тимин У - урацил дезоксирибоза
Скачать презентацию Нуклеин қышқылының ашылуы Нуклеин қышқылын ең алғаш рет
гума.pptx