Некенің құқықтық реттелуі 3 Дәріс ЖОСПАР ҚР

Некенің құқықтық реттелуі 3 Дәріс

ЖОСПАР: ҚР заңнамасы бойынша неке түсінігі. ü Некелесу шарттары. ü Некеге отыру тәртібі. ü

Неке дегеніміз өз еріктерімен және заңда көрсетілген реттермен толық келісе отырып, жанұя құру мақсатында, мүліктік және мүліктік емес жеке қарым қатынастарды тудыратын, әйел мен ер адам арасындағы тең құқықтық одақ.

n неке - ерлi-зайыптылар арасындағы мүлiктiк және мүлiктiк емес жеке қатынастарды туғызатын, отбасын құру мақсатымен заңдарда белгiленген тәртiппен тараптардың ерiктi және толық келiсiмi жағдайында жасалған еркек пен әйелдiң арасындағы тең құқықты одақ

Неке белгілері: • Неке – еркек пен әйелдің одағы; • Неке – ерікті тең құқықты одақ; • Неке – заң тәртібіне сәйкес қиылған; • Неке мақсаты– отбасы құру; • Некенің құқықтық салдары– өзара мүліктік және жеке мүліктік емес қатынастар туындайды.

НЕКЕ ТҮСІНІГІ Некенің классикалық Канондық түсінігі деп, әйел мен еркектің толық қарым – қатынасын, яғни физикалық, адамгершілік, экономикалық заңдық, діни қарым – қатынастарын айтамыз. И. Канттың «Метафизика нравов» деген еңбегінде, неке екі адамның бостандықтары мен қасиеттерін сақтай отырып қосылуы делінген.

Некені шартты түрде әр түрлі қарым-қатынастарға бөлуге болады: Рухани физикалық материалдық

Неке (ерлі-зайыптылық) n ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерді туғызатын, отбасын құру мақсатында Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімімен жасалған еркек пен әйел арасындағы тең құқықты одақ(Нж. ОК 1 бабы 26 б. )

Қазіргі энциклопедиялық әдебиеттерде: n Неке деп еркек пен әйелдің және олардың балаларына қатысты құқықтар мен міндеттерді туғызатын отбасылық одақты қарастырған.

Габриел Феликсович Шершеневич (1863 -1912) : n Неке – еркек пен әйелдің бірге тұру мақсатында өзара келісімге негізделген және анықталған нысанда бекітілген одағы.

Кеңес үкіметі отбасы құқығының неке белгілері: n n Ерлі зайыптылар арасындағы сүйіспеншілік (махаббат) Ортақ материалдық игіліктер Балаларды ортақ тәрбтелеу Мерзімсіздік сипатта

Антокольская М. В. : Неке – шарт мәміле n Неке – құпиялы құдай батасы. “Браки заключаются на небесах” «неке – рухани жақты қамтитын ерекше институт және өзара шарт арқылы қалыптасатын азаматтық институтқа негізделген зайырлы мекеме» n

Хазова О. А. : n Неке – көпгаммалы ерікті және тең құқықты заңмен бекітілген тәртіпке сәйкес қиылған еркек пен әйелдің одағы оның негізінде ерлі зайыптылар арасында жеке мүліктік және мүліктік емес құқықтар мен міндеттер пайда болады

Батманов И. Л. : Неке - еркек пен әйелдің одағы , оның негізінде құқықтық салдарлар пайда болады. n Әртүрлі жыныс тұлғаларының қарымқатынас нысаны n Некелесушілер мен мемлекет үшін өзіндік бір символ. n

Рясенцев В. А. : n Неке – заңда бекітілген тәртіпке сәйкес ерікті түрде өмір бойына басы бос еркек пен әйелдің тең құқылы отбасы құруға бағытталған ерікті құқықтар мен міндеттерді туғызатын одағын

Жасқайрат М. : n n Неке – некеге отыру туралы келісім (заңды табиғаты бойынша мәміле болып табылатын заңды дерек) Ерлі зайыптылық қарымқатынас– (азаматтық құқықтық институттың ерекше тобына жататын некеде тұратын тұлғалардың ерекше құқықтық мәртебесі

Некеге отырудың алғышарттары жағымды (+) (10 бап) 1) ерікті және толық келісімімен жасалған еркек пен әйел арасындағы тең құқықты одақ 2) Неке (ерлі-зайыптылық) жасы еркектер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді жағымсыз (-) (11 бап) 1) бір жынысты адамдардың 2) тараптардың біреуі басқа некеде тіркелсе 3) жақын туыстардың 4) бала асырап алушылар мен асырап алынған балалардың, асырап алушылардың балалары мен асырап алынған балалардың 5) психикалық ауруы немесе ақыл-есі кемдігі салдарынан әрекетке қабілетсіз деп танылған адамдардың арасында жол берілмейді

Кейбір шетелдердегі құқыққа қайшы деректер: n n Италияда – зайыбын өлтірген не өлтіруге оқталған тұлға некелесу құқығынан айырылады. Германия және Франция – «жесірлік мерзім» Швейцария –айырылысуға кінәлі тұлға 1 жылдан 3 жылға дейін некелесу құқығынан айырылады. Англия – міндетті некелесуді жариялау.

Ресми көп әйел алуғарұқсаты бар әлемнің 10 елі: n n n n n ОАР Бруней Сирия Мысыр Алжир БАӘ Конго Мьянма Нигерия Сауд Аравиясы

n n n n Бір жынысты некелер заңдастырылған әлемнің 15 елі : Нидерланды (2001 ж. ) Канада (2005 ж. ) ОАР (2006 ж. ) Испания (2005 ж. ) Бельгия (2003 ж. ) АҚШ (барлық штаттары 2015) Норвегия (2008 ж. ) Португалия (2010 ж. ) Исландия (2010 ж. ) Аргентина (2010 ж. ) Дания (2012 ж. ) Жаңа Зеландия (2013 ж. ) Уругвай (2013 ж. ) Англия (2013 ж. ) Колумбия (2016 ж. )

НЕКЕ ЖАСЫ неке жасы еркектер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді. Дәлелді себептер болған жағдайда мемлекеттік тіркеу орны бойынша АХАЖ органдары неке жасын екі жылдан аспайтын мерзімге төмендетуі мүмкін. Неке жасын төмендету туралы өтінішті некеге тұруға тілек білдірушілер немесе олардың ата-аналары, не қорғаншылары (қамқоршылары) белгіленген неке жасын төмендету қажеттігін туғызатын себептерді көрсете отырып қозғай алады.

n n 2. Мынадай дәлелді себептер болған: 1) жүкті болған; 2) ортақ бала туған кезде неке қиюды (ерлі -зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу орны бойынша тіркеуші органдар неке (ерлізайыптылық) жасын екі жылдан аспайтын мерзімге төмендетеді.

n n 3. Некеге отыруға (ерлі-зайыпты болуға) тілек білдірушілер және олардың ата-аналары не қамқоршылары белгіленген неке (ерлізайыптылық) жасын төмендету қажеттігі туындайтын себептерді көрсете отырып, неке (ерлі-зайыптылық) жасын төмендету туралы өтініш беруі мүмкін.

n n 4. Неке (ерлі-зайыптылық) жасын төмендетуге тек қана некеге отырушылардың (ерлі-зайыпты болушылардың) келісімімен жол беріледі.

n 5. Неке (ерлі-зайыптылық) жасына толмаған адамдар арасындағы немесе неке (ерлізайыптылық) жасына толған адам мен неке (ерлізайыптылық) жасына толмаған адам арасындағы некеге (ерлізайыптылыққа) неке (ерлізайыптылық) жасына толмаған адамдардың ата-аналарының не қамқоршыларының жазбаша келісімімен ғана рұқсат беріледі.

12 -бап. Некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын)адамдарды медициналық зерттеп-қарау n n n 1. Некеге отыруға (ерлі-зайыпты болуға) тілек білдірушілерге медициналық, сондай-ақ медициналықгенетикалық мәселелер және репродуктивтік денсаулық сақтау мәселелері бойынша консультация беруді және зерттеп-қарауды денсаулық сақтау ұйымдары және тек олардың екеуінің келісімімен ғана жүргізеді. 2. Некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдарды зерттеп қараудың нәтижелері медициналық құпия болып табылады және ол неке қиюға (ерлі-зайыпты болуға) ниеттенген адамға зерттеп қараудан өткен адамның келісімімен ғана хабарлануы мүмкін. Некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамның некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) басқа адамның денсаулығына қауіп төндіретін ауруының болуы ерекше жағдайлар болып табылады.

Некеге тұратын адамдарды медициналық тексеру n 1. Некеге тұруға тiлек бiлдiрушi адамдарға медициналық, сондай-ақ медициналық-генетикалық мәселелер және репродукциялық денсаулық қорғау мәселелерi бойынша консультация беру мен тексерудi мамандандырылған денсаулық сақтау мекемелерi және некеге тұратын адамдардың екеуiнiң келiсiмiмен ғана жүргiзедi. n 2. Некеге тұратын адамдарды тексерудiң нәтижелерi медициналық құпия болып табылады және ол некеге тұруға ниеттенген адамға тексеруден өткен адамның келiсiмiмен ғана хабарлануы мүмкiн.

Некеге тұру тәртiбi n n n Некеге тұратын адамдардың тiкелей қатысуымен неке мемлекеттiк азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында қиылады. Некеге тұруға ниет бiлдiрген адамдардың бiреуi азаматтық хал актiлерiн жазу органына келе алмайтын ерекше жағдайларда неке мұндай адамның тұратын жерi бойынша қиылуы мүмкiн. Неке қию кезiнде өкiл жiберуге жол берiлмейдi.

НЕКЕГЕ ТҰРУ ТӘРТІБІ Неке - некеге тұратын адамдардың тікелей қатысуымен мемлекеттік азаматтық хал актілерін жазуоргандарында қиылады. Некені қию некеге тұруға тілек білдірушілер АХАЖ органына арыз берген күннен бастап бір ай мерзім өткен соң жүргізіледі

Ø Дәлелді себептер болған жағдайда неке қиюды мемлекеттік тіркеу орны бойынша АХАЖ органы бір ай өткенге дейін, сондай – ақ осы мерзімді ұзартуға, бірақ бір айдан аспайтын мерзімге ұзартуға рұқсат етуі мүмкін. Ø Ерекше мән – жайлар болған кезде (жүктілік, бала тууы, бір тараптың өміріне тікелей қауіп төнуі және т. б) неке өтініш берілген күні қиылуы мүмкін.

Некеге тұрудың шарттары – бұл неке тіркелуі тиіс және жарамды деп тануға болатын жағдайлары. Неке құру шарттары некеге тұрушылардың өзара келісімі неке жасына жетуі Тиісті Заңның 10 -бабы бойынша неке жасы еркектер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді. Дәлелді себептер болған жағдайда мемлекеттік тіркеу орны бойынша АХАЖ органдары неке жасын екі жылдан аспайтын мерзімге төмендетуі мүмкін.

Некеге тұру шарттары Неке құру шарттары: неке тіркелуі тиіс некеге тұрушылардың өзара келісімі жарамды деп тануға болатын жағдайлары олардың неке жасына жетуі.

Некеге отырудың шетелдердегі нысандары: n Тек азаматтық нысанда некелесу – Франция, Германия, Жапония n Некені тек діни рәсімдеу– Израиль, Иран, Канада аймақтары, Американың кей штаттары n азаматтық және діни рәсімдеу– Англия, Испания, Дания n Айырылысуға тыйым салынған елдер – Филлипины и Ватикан

Өтінішпен бірге беріледі: n n n Жеке басын растайтын құжаттар Жасын төмендетуді растаушы құжаттар Бұрынғы некелері туралы құжаттар Бар балалары туралы құжат 224 -бап. Некеге отыру (ерлі-зайыпты болу) туралы өтінішке сәйкес барлық талаптр.

226 -бап. Неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу тәртібі n n n Тіркеуші органның лауазымды адамы: 1) некеге отыруға (ерлі-зайыпты болуға) тілек білдіргені туралы берілген өтініштерді жария етеді; 2) некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдарға болашақ жұбайлардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді; 3) некеге отыруға (ерлі-зайыпты болуға) келісімді және жұбайлардың таңдаған тегі туралы шешімді анықтайды; 4) неке қиюға (ерлі-зайыпты болуға) кедергінің жоқ екендігін анықтайды; 5) мемлекет атынан неке қию (ерлі-зайыпты болу) туралы белгіленген үлгідегі куәлікті тапсырады.

226 -бап. Неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу тәртібі Неке қиюға (ерлі-зайыпты болуға) кедергі болмаған кезде азаматтық хал актілерін жазу кітабына некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдардың қолы қойылған және тіркеуші орган бастығының қолтаңбасымен және елтаңбалы мөрімен бекітілген неке (ерлі-зайыптылық) туралы жазба енгізіледі.

Неке нысандары: Азаматтық неке— діни рәсімсіз мемлекеттік органдарда тіркелген неке. ҚР некенің тек осы түрі заңды болып есептеледі. Көп жағдайда азаматтық неке деп ашынастықты қате түсінеді.

Неке нысандары: Діни тұрғыда некелесу – қандайда бір діни рәсіммен өткізілетін некелесу. Әлемнің біраз елдрінде бұл некелер заңды болып есептеледі.

Неке нысандары: Деректі неке (ашынастық) немесе заңды түрде тіркелмеген бірге тұру тәртібі. Ортақ балалары мен мүлкі болсада ешбір діни бағыттармен дұрыс деп танылмайды.

Неке нысандары: Уақытша неке ( «ләзат үшін құрылатын неке» ) – кейбір елдерде оның заңды күшін таниды мыслы: Иран Ұзақтығы мен мақсаты: (жыныстық қатынас, материалдық көмек) тараптардың келісімі арқылы анықталады неке шарты арқылы рәсімделеді Бұл некеде төленетін құн нақты алдынала шартта көрсетіледі Шарттағы мерзім бітісімен тараптардың міндеттемелері аяқталады.

Неке нысандары: Қонақтық неке( «визитный брак» , «годвин-некесі» ) – ресми тіркелген ортақ мүлкі жоқ және бірге тұрмайтын неке.

Неке нысандары: Мезальянс некесі- мүліктік және әлеуметтік жағдайлары бойынша ерекшеленетін әртүрлі класстарға жататын адамдар арасындағы неке Морганатикалық неке - мезальянс некесінің бір түрі әлеуметі төмен адамның дәрежесі өспейді. Қазіргі таңда бұл әулет мәселелерінде кездеседі.

Неке нысандары: Қыз ұрлау- әртүрлі мәдениеттерде неке қию түрі (бұл тәжірибе Кавказда, Қырғызстанда, Қазақстанда, Эфиопияда, Руандада). Түркі мемлекеттерінде аса кең таралған. Көп елдерде қылмыс болып саналады.

Неке нысандары: Полиандрия – көп некеліктің бір түрі бір әйел бірнеше еркек одақтасады. Бұндай некелер қазіргі таңда Тибеттің кейбір ауылдарында кездеседі

Неке нысандары: Полигиния – бір еркектің бірнеше әйел алуы. Әр неке жеке құрылады, шариғатпен шектеу 4 әйелден асырмау.

Неке нысандары: Левират Бұл неке бойынша екі адам ғана емес бірнеше отбасылар бірлесіп құратын одақтарды атайды. Бұндай одақтар келесі елдерде тәжірибеленеді Африканың кейбір тайпаларында, Оңтүсті Америка, Австралия және Үндістан.

Неке нысандары: Сopорaт – әйелі қайтыс болған еркек әйелінің сіңілісін алу жағдайы. Сонымен қатар әйелі бала көтере алмасада осындайға мжол беріледі Туған балалары бірінші жарынікі болып есептеледі. Бұндай некелер Солтүстік Америка мен Үндістанда кездеседі.

Неке нысандары: Топтық неке (Шведттік отбасы)- бірнеше еркек пен бірнеше әйелдің бірге құрған одағы.

Неке нысандары: Бір жынысты адамдардың некесі- бір жынысты тараптардың бірлесе құрған одағы. Көптеген Батыс елдерінде рұқсат етілген. Кейбір шіркеулер мысалы Шведтік епископальдық шіркеу бұндай некелерды қияды.

Неке нысандары: «Виртуальді неке» - халықаралық компютерлік желі негізінде интернет арқылы ұзақ мерзімді қатынас арқылы қалыптасатын арнайы сайттарда тіркелетін неке. Заңды және діни күші жоқ

Неке нысандары: Қазалы неке. Кей елдерде өлген адаммен некелесуге немесе екі өлген адамның некесін қиюға болады. Кей елдерде некелесу кезекпен жасына қарай болады.

Неке нысандары: Рухтармен некелесу. Шығыс Африка елінде Бауле деген халық рухтармен некелесуге сенеді

Неке нысандары: «Бoстондық неке» . Яғни бұл неке бойынша әйел мен әйелдің бірге тұру жағдайын қарастырған

Неке нысандары: Девaдаси. Үндістанның оңтүстік аудандарында қыздарды құдайға не храмдарға тұрмысқа беретін болған. “Құдайдың құлы”

Неке нысандары: Тyнчи – бір жынысты тұлғаның әйелмен не еркекпен құрған Қытай еліндегі неке түрі.