Морфологияны уҡытыу методикаһы
План: 1. Мәктәптә морфология уҡытыуҙың йөкмәткеһе, әһәмиәте һәм бурыстары; 2. Ҡылым уҡытыу методикаһы: 3. Ҡылымдарҙың дөйөм төшөнсәһен аңлатыу; 4. Ҡылым һөйкәлештәрен уҡытыу методикаһы: а) Бойороҡ һөйкәлеше; б) Хәбәр һөйкәлеше; в) Шарт һәм теләк һөйкәлештәре; 5. Ҡылым йүнәлештәрен өйрәтеү; 6. Морфологик анализ өлгөһө; 7. Йомғаҡлау.
МОРФОЛОГИЯ Һүҙ төркөмдәре ҮҘ АЛЛЫ лексик мәғәнәгә эйә булған • • • ИСЕМ СИФАТ ҺАН АЛМАШ ҠЫЛЫМ РӘҮЕШ ЯРҘАМСЫ лексик мәғәнәгә эйә булмаған • • ТЕРКӘҮЕС БӘЙЛӘҮЕС КИҪӘКСӘ МӨНӘСӘТ ҺҮҘ
ҺҮҘ ТӨРКӨМДӘРЕНЕҢ БАШЛАНҒЫС КЛАСТАРҘА ҮТЕЛЕҮЕН ИҪКӘ АЛЫП, АЙЫРЫМ ҺҮҘҘӘР ЙӘКИ ТЕКСТ БИРЕП, ҺҮҘҘӘРҘЕ ҺҮҘ ТӨРКӨМДӘРЕНӘ КЛАССИФИКАЦИЯЛАТЫРҒА ЛА БУЛА: МӘКТӘП, ОҘОН, УН БЕР, ҺӨЙЛӘЙЕМ, ҠӘЛӘМ, ӘСЕ, АЛТМЫШ, УЛ, УҠЫЙҘАР, ҺУҒАН, ҠАЙЫН, ҺЕҘ, ҠАЙЫН. ИСЕМ ҠЫЛЫМ СИФАТ ҺАН АЛМАШ МӘКТӘП ҠӘЛӘМ ҺУҒАН ҠАЙЫН ОҘОН ӘСЕ ҘУР УН БЕР МИН АЛТМЫШ УЛ ҺЕҘ ҺӨЙЛӘЙЕМ УҠЫЙҘАР
БЕРЕНСЕ ДӘРЕСТӘ , УҠЫУСЫЛАРҘЫҢ АЛДАҒЫ ДӘРЕСТӘРҘӘ АЛҒАН БЕЛНМДӘРЕН АКТУӘЛЛӘШТЕРЕҮ, УЛАРҘЫҢ ТАНЫП БЕЛЕҮ ЭШМӘКӘРЛЕГЕН АКТИВЛАШТЫРЫУ ҺӘМ ЯҢЫ ТЕМАҒА КЕРЕП КИТЕҮ МАҠСАТЫ МЕНӘН ҺҮҘ ТӨРКӨМДӘРЕН ПЕРФОКАРТАЛАР ЯРҘАМЫНДА ТИЕШЕРЕГӘ МӨМКИН: ҺИН ЙӘШӘМӘ ЕРҘӘ ФАЙҘАҺЫҘ БЕР ТҮМГӘК БУЛЫП ТИГЕҘ УРЫНДА. ЯНЫП ҠАЛҺЫН ҒҮМЕРЕҢ, МАЯҠ БУЛЫП, ҮҘЕҢДӘН ҺУҢ КИЛГӘН БЫУЫНҒА. (М. Жәлил) Исем Ҡылым Сифат Һан Алмаш .
Уҡытыусы барлыҡ уҡыусылар ҙа күрерлек итеп яҙылған ҡылымдарҙы башҡа формаларҙа яҙып килгән карточкаларҙы күрһәтә һәм шул һүҙҙәргә уҡыусыларҙан һорау ҡуйҙыра: УҠЫЙ – УҠЫНЫ (НИ ШЛӘНЕ? ), УҠЫР (НИ ЭШЛӘР? ) СҮПЛӘЙ – СҮПЛӘНЕ (НИ ШЛӘНЕ? ), СҮПЛӘР (НИ ЭШЛӘР? ) ОСА – ОСТО (НИ ШЛӘНЕ? ), ОСОР (НИ ЭШЛӘР? ) ЯҘА – ЯҘҘЫ (НИ ЭШЛӘНЕ? ), ЯҘЫР (НИ ЭШЛӘР? ) БЕЙЕЙ – БЕЙЕНЕ (НИ ЭШЛӘНЕ? ), БЕЙЕР (НИ ЭШЛӘР? )
Ҡылымдарҙың төрҙәре ЗАТ МЕНӘН ҮҘГӘРЕҮСЕ ҠЫЛЫМДАР ҠЫЛЫМ ҺӨЙКӘЛЕШТӘРЕ • • БОЙОРОҠ ҺӨЙКӘЛЕШЕ ХӘБӘР ҺӨЙКӘЛЕШЕ ШАРТ ҺӨЙКӘЛЕШЕ ТЕЛӘК ҺӨЙКӘЛЕШЕ ЗАТ МЕНӘН ҮҘГӘРМӘЙ ТОРҒАН ҠЫЛЫМДАР ҠЫЛЫМ ТӨРКӨМСӘЛӘРЕ • • ИСЕМ ҠЫЛЫМ УРТАҠ ҠЫЛЫМ СИФАТ ҠЫЛЫМ ХӘЛ ҠЫЛЫМ
ҠЫЛЫМДАРҘЫҢ ЗАТ-ҺАН МЕНӘН ҮҘГӘРЕШЕ: I ЗАТ III ЗАТ БЕРЛЕКТӘ КҮПЛЕКТӘ БЕРЛЕКТӘ БАРАМ УҠЫНЫМ ЭШЛӘРМЕН БАРАБЫҘ УҠЫНЫҠ ЭШЛӘРБЕҘ БАРАҺЫҢ УҠЫНЫҢ ЭШЛӘРҺЕҢ БАРАҺЫҒЫҘ БАРА УҠЫНЫҒЫҘ УҠЫНЫ ЭШЛӘРҺЕГЕҘ ЭШЛӘР КҮПЛЕКТӘ БАРАЛАР УҠЫНЫЛАР ЭШЛӘРҘӘР
Исемдәрҙе грамматик (морфологик) тикшереү өлгөһө Тикшереү тәртибе: 1. Башланғыс формаһы (төп килеш, берлектә); 2. Яңғыҙлыҡ йәки уртаҡлыҡ исем; 3. Яһалышы (тамыр, яһалма, ҡушма); 4. Һаны, заты, килеше, хәбәрлек ялғауы; 5. Һөйләмдең ниндәй киҫәге булып килгән?
Сифаттарҙы грамматик (морфологик) тикшереү өлгөһө Тикшереү тәртибе: 1. Башланғыс формаһы (төп, шартлы; яһалыш яғынан: тамыр, яһалма, ҡушма); 2. Сифаттың дәрәжәһе (төп, сағыштырыу, артыҡлыҡ, аҙһытыу); 3. Һөйләмдең ниндәй киҫәге булып килеүе.
Һандарҙы грамматик (морфологик) тикшереү өлгөһө Тикшереү тәртибе: 1. Башланғыс формаһы (төп һан); 2. Төҙөлөшө (ябай, ҡушма); 3. Төркөмсәһе (төп, рәт, бүлем, сама, йыйыу, кәсер, улсәм); 4. Исем урынында килгән һандарҙың эйәлек заты, хәбәрлек заты, килеш, күплек ялғауҙары; 5. Һөйләмдең ниндәй киҫәге булып килеүе.
Алмаштарҙы грамматик (морфологик) тикшереү өлгөһө Тикшереү тәртибе: 1. Башланғыс формаһы (төп һан); 2. Ниндәй һүҙҙе алмаштырған? Ул һүҙ ниндәй һүҙ төркөмөнә ҡарай? 3. Алмаш төркөмсәһе (зат, күрһәтеү, һорау, билдәләү, билдәһеҙлек, юҡлыҡ, әйәлек); 4. Алмаштың заты, һаны, килеше; 5. Алмаш һөйләмдең ниндәй киҫәге булып килгән?
Рәүештәрҙе грамматик (морфологик) тикшереү өлгөһө Тикшереү тәртибе: 1. Башланғыс формаһы; 2. Яһалышы (тамыр, яһалма, ҡушма); 3. Рәүеш төркөмсәһе (төп, ваҡыт, урын, оҡшатыу, күләм-дәрәжә, сәбәп-маҡсат); 4. Дәрәжәһе (төп, сағыштырыу, артыҡлыҡ); 5. Һөйләмдең ниндәй киҫәге?
Ҡылымдарҙы грамматик (морфологик) тикшереү өлгөһө Тикшереү тәртибе: 1. Башланғыс формаһы (бойороҡ һөйкәлешендәге тамыр, нигеҙ); 2. Һөйкәлеше (бойороҡ, хәбәр, шарт, теләк); 3. Төркөмсәһе (исем ҡылым, сифат ҡылым, уртаҡ ҡылым, хәл ҡылым); 4. Заман формаһы (үткән, хәҙерге, киләсәк); 5. Үҙгәреше [заты, һаны (барлыҡ йәки юҡлығы), йүнәлеше, күләме, рәүешлеге]; 6. Һөйләмдең ниндәй ки: әге булып килгән?
Скачать презентацию Морфологияны уҡытыу методикаһы План 1 Мәктәптә морфология
Морфология.pptx