МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ УА «Віцебскі дзяржаўны універсітэт імя П. М. Машэрава » Факультэт сацыяльнай педагогікі і псіхалогіі Кафедра сацыяльна-педагагічнай работы На тэму: Прэзентацыя Святы і абрады беларусаў ў сучасным вучэбна-выхаваўчым працэсе ўстаноў адукацыі (дзіцячы сад) Выкананала: : Мікалаева О. А. студэнтка 3 курса 31 групы, завочнага навучання
Святы і абрады беларусаў ў сучасным вучэбнавыхаваўчым працэсе ўстаноў адукацыі (дзіцячы сад)
ПЛАН: Уводзіны 1. Асаблівасці арганізацыі маральнага выхавання дашкольнікаў. 2. Сродкі маральнага выхавання абрады і святы. 3. На прыкладзе працы ў дзіцячым садзе № 6 г. Віцебска 4. Свята "Восеньскі кірмаш" Вывад Спіс выкарыстанай літаратуры.
Уводзіны Змены, якія адбыліся за апошнія дзесяцігоддзі, абумовілі пераасэнсаванне сутнасці маральнага выхавання, яго месца і ролі ў грамадскім жыцці. Усё часцей у грамадстве адчуваецца «дэфіцыт маральнасці» , адным з праяў якога выступае страта духоўных каштоўнасцей народа, у прыватнасці адчужэнне падрастаючага пакалення. Як вядома, дашкольны ўзрост адрозніваецца падвышанай успрымальнасцю да сацыяльных уздзеянняў. Дзіця, прыйшоўшы на гэты свет, убірае ў сябе ўсё чалавечае: спосабы зносін, паводзін, адносіны, выкарыстоўваючы для гэтага ўласныя назіранні, эмпірычныя высновы і высновы, перайманне дарослым. Рухаючыся шляхам спроб і памылак, ён авалодвае нормамі жыцця ў чалавечым грамадстве. Гэта робіць дашкольны ўзрост найбольш спрыяльным для маральнага выхавання. Пытаннямі маральнага выхавання дашкольнікаў займаліся такія вучоныя і педагогі, як Т. І. Пониманская, В. А. Сластенин, С. А. Казлова, У. І. Ядэшко, Л. Р. Балоціна, І. А. Каирова. Кожны народ з пакалення ў пакаленне перадае свой грамадскі і сацыяльны вопыт, духоўнае багацце як спадчыну старэйшага пакалення малодшаму.
Народ заўсёды выступае ў ролі выхавальніка маладога пакалення, а выхаванне пры гэтым набывае народны характар. Толькі народны выхаванне з'яўляецца жывым органам у гістарычным працэсе народнага развіцця, такое выхаванне набывае незвычайна ўплывовую сiлу на фарміраванне нацыянальнага характару, нацыянальнай псіхалогіі чалавека, на яго маральнае станаўленне. Пытаннямі выхавання дзяцей на народных абрадах і святах займаліся і займаюцца шматлікія навукоўцы і педагогі (В. Ф. Афанасьеў, Г. С. Вінаградаў, Г. М. Волкаў, М. Г. Стельмахович, К. Д. Ушинский). У непарыўнай сувязі з маральным выхаваннем, з традыцыямі знаходзяцца народныя абрады і святы. Далучэнне дзяцей да ўдзелу ў святах і абрадах роднага народа дае ім магчымасць на практыцы спазнаць яго культурна-гістарычны вопыт. Абрадамі (або рытуаламі) называюць такія формы паводзінаў, якія склаліся гістарычна, для якіх характэрныя: стэрэатыпнасць, паўтаранасць без змен і сімвалічнасць. У наш час далучэнне дзяцей да народнай творчасці, мастацтву, непасрэдны ўдзел у нацыянальных святах выхоўваюць у іх маральныя пачуцці, развіваюць мастацкае светапогляд, напаўняюць эмацыйную сферу дзіцяці радасцю, падымаюць настрой, фармуюць эстэтычны густ.
Асаблівасці арганізацыі маральнага выхавання дашкольнікаў Маральнае выхаванне падрастаючага пакалення - адна з асноўных задач грамадства. Дашкольнік ўваходзіць у . складаны шматгранны свет, у якім ён сустракаецца не толькі з дабром і справядлівасцю, гераізмам і адданасцю, але і з здрадай, няшчырасцю, нейкую выгаду. Дзіця павінен навучыцца адрозніваць добрае ад дрэннага. Для гэтага ў яго неабходна сфармаваць трывалыя перакананні, высокую мараль, культурай працы і паводзін. Выхоўваць і фармаваць светаразуменне дзіцяці неабходна, калі яго жыццёвы досвед толькі пачынае назапашвацца. Выхаванне дапамагае прыйсці да ўнутрана асэнсаванага, абумоўленага светапоглядам, маральным пачуццём і свядомасцю паводзінах, валоданню сабой, самарэгуляцыі і самакіраванні.
Маральнае выхаванне - гэта мэтанакіраваны працэс далучэння дзяцей да маральным каштоўнасцям чалавецтва і канкрэтнага грамадства. З цягам часу дзіця паступова авалодвае прынятымі ў грамадстве людзей нормамі і правіламі паводзін і ўзаемаадносін, прысвойвае, гэта значыць робіць сваімі, якія належаць сабе, спосабы і формы ўзаемадзеяння, выказвання адносіны да людзей, прыродзе, да сябе. У педагагічным слоўніку маральнае выхаванне разумеецца як адзін з самых важных відаў выхавання, які складаецца ў мэтаскіраваным фарміраванні маральнай свядомасці, развіцці маральных пачуццяў і фарміраванні звычак і навыкаў маральнага паводзінаў чалавека ў адпаведнасці з пэўнай ідэалогіяй. На думку В. А. Сластенина маральнасць - гэта асобасная характарыстыка, якая аб'ядноўвае такія якасці і ўласцівасці, як дабрыня, прыстойнасць, сумленнасць, праўдзівасць, справядлівасць, працавітасць, дысцыплінаванасць, калектывізм, якія рэгулююць індывідуальнае паводзіны чалавека . Сфармаваныя ў дашкольным узросце асновы маральнай накіраванасці асобы ў значнай ступені вызначаюць далейшую яе жыццё, а выправіць дапушчаныя бацькамі, педагогамі памылкі ў маральным выхаванні дзяцей цяжка ці немагчыма.
Сродкі маральнага выхавання абрады і святы. Адным з важных сродкаў маральнага выхавання з'яўляюцца абрады і святы. Абрадамі (або рытуаламі) называюць такія формы паводзінаў, якія склаліся гістарычна, для якіх характэрныя: стэрэатыпнасць, паўтаранасць без змен; сімвалічнасць (кожная абрадавая песня нешта сімвалізуе). У народнай педагогіцы народныя святы і абрады лічацца сродкамі выражэння настрою, перакананняў, светапогляду індывіда. Яны не толькі сімвалічна адлюстроўваюць і паглыбляюць пачуцці чалавека, але і ў значнай ступені акультурваюць яго. Значэнне народных свят і абрадаў заключаецца ў тым, што яны даюць магчымасць праявіць свае пачуцці і думкі, абуджаюць эмацыйныя пачуцці і перажыванні, стымулююць аптымістычны настрой.
Святы - сукупнасць звычаяў і абрадаў. Узніклі ў першабытнам грамадстве. Былі звязаны з каляндарным (гуканне вясны, грамніцы) ці зямельнымі цыкламі. Падзяляюцца на рэлігійныя, сінкрэтычныя і безрэлігійныя. Рэлігійныя святы - царкоўныя, у прыватрасці хрысціянскія (раство Хрыстова). Сінкрэтычнымі святамі (мелі рэлігійныя і безрэлігійныя элементы) былі традыцыйныя каляндарная народныя святы (каляды, масленіца, купалле і інш. ). Да безрэлігійнай часткі народных свят належылі шматлікія гульні, асабліва на каляды, масленіцу, купалле. У час народных свят спявалі народна-каляндарныя і сямейныя песні, выконвалі творы народнай харэаграфіі. У народна-каляндарных святах, асабліва ў калядах, ёсць элемент Народнага тэатра, а рэлігійныя элементы звязаны са старажытна абрадавымі дзеяннямі. Значная частка рэлігійных элементаў з'явілася пад уплывам царквы, якая да народных свят прымыкоўвала хрысціянскія (да каляд раство Хрыстова, да валачобнага свята - Вялікдзень, да купалля - свята Іаана Прадцеча). У другой палове 19 ст. - пачатку 20 ст. роля рэлігійных элементаў у народных святах паступова змяншалася. Некаторыя з іх, асабліва старыя абрадавыя дзеянні, сталі безрэлігійнымі тэатралізаванымі дзеяннямі, святочнай забавай.
Выхаваўчы патэнцыял народных абрадаў і святаў У народнай педагогіцы народныя святы і абрады лічацца сродкамі выражэння настрою, перакананняў, светапогляду індывіда. Яны не толькі сімвалічна адлюстроўваюць і паглыбляюць пачуцці чалавека, але і ў значнай ступені акультурваюць яго. Значэнне народных свят і абрадаў заключаецца ў тым, што яны даюць магчымасць праявіць свае пачуцці і думкі, абуджаюць эмацыйныя пачуцці і перажыванні, стымулююць аптымістычны настрой. Асноўныя задачы маральнага выхавання дашкольнікаў у працэсе азнаямлення з народнымі святамі і звычаямі - гэта набыццё ведаў аб маральных прынцыпах, нормах і правілах грамадскіх паводзін; выхаванне маральных пачуццяў, патрэбаў і адносін; фарміраванне маральных ідэалаў, перакананняў, стойкіх навыкаў і звычак маральнага паводзінаў. Зместам маральнага выхавання дзяцей з'яўляецца выхаванне любові да роднай зямлі, народу, яго культуры і мовы. Выхаванне гуманных пачуццяў, добразычлівага стаўлення да людзей, патрэбнасці аказваць ім бескарыслівую дапамогу. Фарміраванне разумовых патрэбаў, усвядомленай дысцыпліны, адказнага адносіны да сваіх абавязкаў, калектыўным і грамадскаму працы. Выхаванне сціпласці, сумленнасці і праўдзівасці, пачуцці гонару, сораму і годнасці.
На прыкладзе працы ў дзіцячым садзе № 6 г. Віцебска У працы дзіцячага сада № 6 г. Віцебска важным накірункам з`яўляецца азнакамленне дзяцей з народнымі святамі, абрадамі, выхаванне павагі да традыцыйнай спадчыны беларусаў, абуджэнне пачуцця прыналежнасці да беларускага народа. У рабоце з дзецьмі важнае месца належыць фальклору — галоўнаму мастацкаму багаццю нашых продкаў, дзякуючы якому захоўваецца пераемнасць традыцый, ажыцяўляецца сувязь пакаленняў і духоўнае развіццё дашкалят. Найбольш прадуктыўным выхаваўчым сродкам для фарміравання нацыянальнай зацікаўленнасці дзіцяці з’яўляецца выкарыстанне народных свят і абрадаў.
. Мэтай правядзення святаў з`яўляецца азнаямленне дзяцей з народнымі святамі, абрадамі, выхаванне павагі да традыцыйнай спадчыны беларусаў, абуджэнне пачуцця прыналежнасці да беларускага народа
У жыцці чалавека, а таксама і дзіцяці адбываецца чаргаванне будняў і святаў. Але часцей, у жыцці дзяцей больш будняў, напоўненых рэжымам і руцінай. Таму так неабходна арганізаваць правільны цікавы і карысны вольны час для кожнага дзіцяці. Розныя святы, забавы, гульні ствараюць выдатнае настрой, выклікаюць станоўчыя эмоцыі, дапамагаюць выявіць інтарэсы, імкнення і жаданні дзяцей займацца той ці іншай дзейнасцю. Святы якія праводзяцца ў дзіцячым садзе. Стрэчанне ці грамніцы - гуканне вясны. Гэтае свята ўвабрала ў сябе і інш вобраз зімы і лета ў песенных гуртах, якія спрачаюцца паміж сабой песнямі. Ранішнікі Новы Год. Зімовыя святкі. Каляды. Масленка. Пасха і інш.
НАПРЫКЛАД. Асноўнай iдэяй правядзння “Калядак” з`яўляецца меркаванне аб тым, што выкарыстанне традыцыйнай спадчыны спрыяе больш высокаму творчаму ўзроўню засваення разнастайных ведаў, у тым лiку i музычных. Знаёмства з каляндарна-абрадавым фальклорам праходзіць на тэматычных занятках, пры падрыхтоўцы да фальклорных свят. Каляндарна-абрадавыя песні (калядкі, вяснянкі, валачобныя, жніўныя і іншыя ) цесна звязаны з пэўнымі абрадамі і дзеяннямі, таму, развучваючы іх, абавязкова расказваецца і аб звязаных з імі традыцыях.
Свята "Восеньскі кірмаш"
Вырабы дзяцей разам з бацькамі
Восень з яе пагоднымі з’явамі заўседы навівае смутак. Але ж у дзіцячым садку № 6 г. у любую пару года не сумуюць. Вопытныя выхавальнікі ведаюць, як зацікавіць дзетак і падарыць ім цудоўны настрой, а галоўнае — выклікаць жаданне быць актыўнымі ўдзельнікамі разнастайных мерапрыемстваў, якія часта праходзяць у дзіцячай установе. Больш таго, педагогі імкнуцца далучаць дзяцей дашкольнага ўзросту да беларускай культуры праз традыцыйную беларускую спадчыну: народныя святы, песнi, казкi, абрады, гульнi.
Дарэчы, гэта быў не проста кірмаш, а сапраўднае фальклорнае свята. Удзел у ім прымалі выхавальнікі і дзеткі, а таксама бацькі выхаванцаў дзіцячай установы. Дзеткі шпарка прапаноўвалі гасцям набыць розныя прысмакі, якія прыгатавалі напярэдадні для маленькіх прадаўцоў нераўнадушныя матулі і бабулі. На прылаўках было багата рознай дамашняй выпечкі. А які ж кірмаш без гародніны, вітаміннай прадукцыі! Словам, тавараў — на любы густ! Куплялі смакату і бацькі, і педагогі, і самі выхаванцы. Свята прайшло на адным дыханні. Задаволенымі засталіся ўсе. Удзельнікі свята набылі не толькі смачныя тавары, але, безумоўна, і добры настой.
Вывад Выхаванне нацыянальнай самасвядомасці дзяцей – адказная і складаная задача, вырашэння якой у дашкольным дзяцінстве толькі пачынаецца. Планамерная сістэматычная работа, выкарыстанне разнастайных сродкаў выхавання, агульныя намаганні дзіцячага саду і сям’і, адказнасць дарослых за свае словы і ўчынкі даюць станоўчыя вынікі і становяцца грунтоўным падмуркам для далейшай работы па выхаванню нацыянальнай самасвядомасці асобы дзіцяці. Прыйдзе час, і сённяшнія дашкольнікі будуць вызначаць будучыню роднай Беларусі. І вельмі важна ўжо зараз звярнуць увагу на выхаванне ў падрастаючага пакалення нацыянальнай самасвядомасці, выхаванне асобы з актыўнай жыццевай пазіцыяй, у цэнтры якой будзе усведамленне ўласнай адказнасці за лёс Радзімы.
Спіс выкарыстанай літаратуры: 1. Праграма па этнавыхаванню дзяцей дашкольнага ўзросту. Вучэбна – метадычны дапаможнік/ Г. П. Арлова, Т. Д. Вакушэнка, С. П. Мурзан. – Віцебск, 2004. 2. Выкарыстала свае асабістыя фатаграфіі. 3. Праграма дашкольнай адукацыі Пралеска - Мінск, 2007. 4. Цыральчук А. , Купалінка: народныя святы і абрады – Мазыр, 2005.
Скачать презентацию МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ УА Віцебскі дзяржаўны універсітэт
Презентация Microsoft Office PowerPoint.pptx