Mikroekonomia ćwiczenia 2 dr Joanna Leśniowska

Mikroekonomia – ćwiczenia 2 dr Joanna Leśniowska

Dylemat co i ile wytwarzać? Granica możliwości produkcyjnych • Jednym ze sposobów przedstawienia co i ile można wytwarzać jest granica możliwości produkcyjnych. • Przedstawia alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które mogą być wytworzone w kraju w ciągu danego okresu czasu, przy wykorzystaniu do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadanych zasobów oraz technologii produkcji. • Graficzną ilustracją możliwości produkcyjnych jest krzywa możliwości produkcyjnych, zwana również krzywą jednakowego nakładu lub krzywą transformacji

Krzywa możliwości produkcyjnych Możliwości produkcyjne Produkcja odkurzaczy (tys. szt. ) 500 Produkcja pralek (tys. szt. ) 0 400 160 300 250 200 320 100 380 0 400

Krzywa możliwości produkcyjnych 400 Punkt graniczny/ brzegowy pralki 350 300 250 200 150 100 50 0 0 200 400 Punkt graniczny/ 600 brzegowy odkurzacze 800

Krzywa możliwości produkcyjnych Ø Krzywa ilustruje wszystkie możliwe kombinacje ilościowe dwóch dóbr, które, jakie mogą być jednocześnie wytworzone przez ten sam zespół czynników wytwórczych, przy maksymalnym ich wykorzystaniu

Ilość dobra Y Ilość dobra X

Krzywa możliwości produkcyjnych Ø Krzywa oddziela dwa zbiory kombinacji: ü kombinacje nieefektywne znajdujące się poniżej krzywej. Oznaczają niepełne wykorzystanie zasobów i technologii. Z takimi sytuacjami spotykamy się podczas kryzysów ü kombinacje nieosiągalne znajdujące się powyżej krzywej i wskazujące na wielkości produkcji nieosiągalne przy danej wielkości zasobów i danej technologii Ø W dłuższym okresie kombinacje nieosiągalne mogą stać się osiągalnymi w wyniku zmiany zasobów i technologii

Krzywa możliwości produkcyjnych ØPunkty leżące na krzywej oznaczają, że społeczeństwo produkuje w sposób efektywny. Oznacza to, że w danych warunkach zwiększenie produkcji jednego dobra jest możliwe tylko za cenę rezygnacji z określonej ilości drugiego dobra

Koszt alternatywny • Krzywa możliwości produkcyjnych pokazuje problem ważnego pojęcia w ekonomii: kosztu alternatywnego • Jest to koszt utraconych korzyści, który informuje o wartości dobra lub usługi z której trzeba zrezygnować, aby wybrać inne dobro lub usługę.

Koszt alternatywny Kombinacja odkurzacze w tys. sztuk pralki w tys. sztuk Koszt alternatywny A 50 0 B 48 5 2 C 40 10 8 D 32 15 8 E 10 20 22 F 0 25 10

Stopa transformacji • Stopa transformacji – ilość dobra, z jakiego trzeba zrezygnować, aby otrzymać większą ilość innego dobra. • Marginalna stopa transformacji dóbr Y w dobra X – informuje o ile trzeba ograniczyć produkcję dóbr Y, aby móc zwiększyć produkcję dóbr X o jednostkę. Można ją zapisać za pomocą wzoru: ü MRTYX = -ΔY/ΔX, gdzie: ü -ΔY – spadek produkcji dóbr Y ü ΔX – przyrost produkcji dóbr X o jednostkę

Marginalna stopa transformacji a kształt krzywej możliwości produkcyjnych • MRT stała – stały jest koszt alternatywny produkcji jednego dobra wyrażony utratą możliwości produkcji innego dobra. Krzywa możliwości produkcyjnych ma charakter liniowy. Dobro Y Dobro X

Marginalna stopa transformacji a kształt krzywej możliwości produkcyjnych MRT stała – zwiększenie produkcji X o jednostkę wymaga rezygnacji zawsze ze stałej ilości dobra Y. Wzrost produkcji dobra Y wymaga rezygnacji zawsze takiej samej ilości dobra X

Marginalna stopa transformacji a kształt krzywej możliwości produkcyjnych • MRT malejąca – krzywa jest wypukła. Zwiększenie produkcji dobra X pociąga za sobą konieczność rezygnacji z coraz mniejszej ilości dobra Y. Aby zwiększyć produkcję dobra Y, trzeba zrezygnować z coraz mniejszej ilości dobra X. Maleje koszt alternatywny wzrostu produkcji jednego dobra wyrażony w utracie możliwości wyprodukowania innego dobra

MRT malejąca Dobro Y Dobro X

Marginalna stopa transformacji a kształt krzywej możliwości produkcyjnych • MRT rosnąca – krzywa jest wklęsła. Zwiększenie produkcji dobra X pociąga za sobą konieczność rezygnacji z coraz większe ilości dobra Y. Aby zwiększyć produkcję dobra X, trzeba zrezygnować z coraz większej ilości dobra Y. Aby zwiększyć produkcję dobra Y, trzeba rezygnować z coraz większej ilości dobra X. Rośnie koszt alternatywny wzrostu produkcji jednego dobra wyrażony w utracie możliwości wyprodukowania innego dobra

MRT rosnąca Dobro Y Dobro X

Krzywa możliwości produkcyjnych a zmiany technologii dóbr X i Y Dobro Y 2 1 Dobro X 1 – udoskonalenie technologii produkcji dóbr X 2 – pogorszenie technologii produkcji dóbr Y

Krzywa możliwości produkcyjnych a zmiany technologii dóbr X i Y 1 Dobro Y 2 Dobro X 1 – udoskonalenie technologii produkcji dóbr X i Y 2 – pogorszenie technologii produkcji dóbr X i Y

Czynniki mające wpływ na przesunięcie się krzywej możliwości produkcyjnych • technologia produkcji, będąca efektem postępu technicznego, • inwestycje, • poziom wykształcenia, • napływ/odpływ obcego kapitału

Dobra i usługi • Dobro jest to każdy środek służący bezpośrednio lub pośrednio do zaspokajania potrzeb ludzkich. • Usługa zaspokaja potrzeby tylko w trakcie jej wykonywania

Dobra wolne i ekonomiczne • Dobra którym nie towarzyszy koszt alternatywny nazywamy dobrami wolnymi. Cechą charakterystyczną tych dóbr jest to, że konsument korzysta z nich bezpłatnie (np. powietrze).

Dobra wolne i ekonomiczne Dobra którym towarzyszy koszt alternatywny nazywamy dobrami ekonomicznymi (są wytworem człowieka). Właśnie one stanowią przedmiot zainteresowań mikroekonomii.

Dobra normalne i podrzędne Ø Jeżeli na skutek wzrostu (spadku) dochodów konsumenta zwiększy się (zmaleje) jego popyt na dane dobro, ceteris paribus, to jest ono dobrem normalnym Ø Jeżeli wzrost (spadek) dochodów konsumenta wywołuje spadek (wzrost) popytu konsumenta na dane dobro, ceteris paribus, to jest ono dobrem podrzędnym

Dobra substytucyjne Ø Dobra, które posiadają podobne właściwości i zaspokajają podobne potrzeby jak inne dobra Ø Dwa dobra są dobrami substytucyjnymi, gdy wzrost (spadek) ceny jednego dobra powoduje wzrost (spadek) popytu na drugie dobro, np. . Masło i margaryna, pióro i długopis, kawa i herbata

Dobra komplementarne Ø Dobra, których posiadanie powoduje zapotrzebowanie na inne dobra. Ø Dwa dobra są dobrami komplementarnymi, gdy wzrost (spadek) ceny jednego dobra powoduje spadek (wzrost) popytu na drugie dobro, np. samochód i benzyna, pióro i atrament.

Dobra neutralne Ø Dwa dobra są dobrami neutralnymi, gdy zmiana ceny jednego dobra nie wywołuje żadnej zmiany popytu drugiego dobra

Czynnik wytwórczy • czynnik wytwórczy – dobro, za pomocą którego możemy wytworzyć inne dobra. • proces produkcji – to wykorzystywanie czynników wytwórczych po to aby uzyskać dobra • trzy główne czynniki: ziemia (czynniki naturalne), praca ludzka i kapitał

Nakłady, koszty • nakłady – mierzą użycie czynników wytwórczych w jednostkach naturalnych (fizycznych: kilogramach, metrach, sztukach itp. ) • koszty – to nakłady wyrażone w jednostkach pieniężnych

Wyniki, przychody, dochody • przychód (utarg) – efekt sprzedaży wytworzonych dóbr • przychód może być wyrażony w jednostkach naturalnych bądź w pieniądzu • dochód, zysk – ta część przychodu ze sprzedanych dóbr, która pozostaje po odliczeniu poniesionych na ich wytworzenie kosztów

Analiza ekonomiczna • próbując wyjaśnić zjawiska zachodzące w gospodarce ekonomia posługuje się modelami (inaczej teoriami). • model jest uproszczonym odzwierciedleniem rzeczywistości (zawiera z reguły szereg założeń upraszczających).

Dane do analizy ekonomicznej • szeregi czasowe danych – kolejne wartości interesującej nas zmiennej w różnych momentach • dane przekrojowe – pozwalają zaobserwować jakie wartości przyjmuje interesująca nas zmienna w pewnych wyodrębnionych grupach (grupy osób, obszary geograficzne itp. )

Dane do analizy ekonomicznej • wskaźniki – wyrażają względną wartość zmiennej odniesioną do jej wartości w okresie bazowym • wielkości nominalne i realne – wielkości nominalne oparte są o ceny bieżące, wartości realne można otrzymać poprzez skorygowanie wartości nominalnych o zmianę cen

Zasoby Ø Ziemia – wynagrodzenie to renta gruntowa, czyli cena płacona właścicielowi ziemi za jej wydzierżawienie Ø Kapitał – wynagrodzenie w postaci procentu od zainwestowanego kapitału Ø Praca – wynagrodzenie w postaci płacy

Strumienie Ø Wyrażają wartość wielkości ekonomicznych w pewnym okresie (np. w ciągu tygodnia, miesiąca, roku) Ø Strumienie w przeciwieństwie do zasobów posiadają określony wymiar czasowy Ø Strumienie mierzone są w jednostkach pieniężnych lub naturalnych w danym okresie (np. w PLN w ciągu 1 roku), podczas gdy zasoby mierzy się w jednostkach pieniężnych lub naturalnych na określony dzień

Strumienie i zasoby - przykłady Ø Ø Zapasy surowców i materiałów – zasoby Produkcja i sprzedaż – strumienie Pieniądz – zasób Wydatki - strumienie

Rynek Ø Mechanizm koordynujący zachowania nabywców i sprzedawców, uczestniczących w procesie wymiany dóbr oraz usług Ø Rynek pozwala nawiązać kontakt pomiędzy kupującym i sprzedającym w celu ustalenia warunków transakcji: ceny, ilości, miejsca i czasu jej realizacji

Warunki dokonania transakcji • występowanie co najmniej dwóch podmiotów wymiany tj. producenta-sprzedawcy oraz konsumentanabywcy • współwystępowanie przedmiotów wymiany • bardzo często istnieje również pośrednik lub kilku pośredników

Podział rynków z punktu widzenia ich zasięgu • rynek lokalny – obejmujący część terytorium kraju • rynek krajowy • rynek międzynarodowy • rynek światowy

Podział rynków z punktu widzenia ich struktury (liczby podmiotów występujących po różnych stronach rynku) • rynek wolnokonkurencyjny • rynek zmonopolizowany

Rynek wolnokonkurencyjny • działa na nim nieograniczona liczba sprzedawców, pośredników i nabywców • żaden z nich indywidualnie ma wpływu na poziom cen • cena kształtuje się w wyniku relacji pomiędzy globalną wielkością podaży i popytu

Rynek zmonopolizowany • rynek monopolistyczny – jeden sprzedawca i wielu kupujących. Cena jest dyktowana przez sprzedawcę (lub ustalana przez państwo) Przykład: jedyny kiosk warzywny na osiedlu, jeden bufet studencki w budynku szkoły • rynek monopsoniczny – jeden kupujący wielu sprzedających (cena jest dyktowana przez nabywcę, zamówienia publiczne), np. rynek zbrojeniowy

Rynek zmonopolizowany • rynek oligopolistyczny – kilku sprzedawców i wielu kupujących (rynek samochodowy, elektroniczny, tytoniowy, petrochemiczny) • rynek oligopsoniczny – istnieje wielu sprzedawców i kilku nabywców (np. sieci handlowe)

Popyt Ø Ilość dóbr, jaką chcą i mogą kupić konsumenci w danym czasie, przy różnych poziomach ceny i przy założeniu ceteris paribus (przy innych czynnikach niezmiennych)

Popyt na dobro A CENA 0 1 2 3 4 5 6 7 8 WIEKOŚĆ POPYTU 160 140 120 100 80 60 40 20 0

Popyt Cena (P) Ilość (D)

Popyt a wielkość popytu 1. Popyt – ilość, jaką kupią konsumenci przy różnych poziomach ceny 2. Wielkość popytu – ilość, jaką kupią konsumenci przy jednej, konkretnej cenie

Prawo popytu • popyt zmienia się w przeciwnym kierunku do zmiany ceny (przy założeniu, że inne czynniki pozostają niezmienione) • istnieją jednak wyjątki od tego prawa, np. (paradoks Giffena (dobra Giffena) dobra Veblena (efekt Veblena, efekt snoba) popyt spekulacyjny)

Podaż ØIlość dóbr zaoferowanych przez producentów przy różnych poziomach ceny przy założeniu ceteris paribus (przy innych czynnikach niezmiennych)

Podaż na dobro A CENA 0 1 2 3 4 5 6 7 8 WIEKOŚĆ PODAŻY 0 20 40 60 80 100 120 140 160

Krzywa podaży Cena (P) Ilość (D)

Prawo podaży • podaż zmienia się w tym samym kierunku w którym następują zmiany ceny (przy założeniu, że inne czynniki pozostają niezmienione) • istnieją jednak wyjątki od tego prawa, np. ustalanie przez państwo cen minimalnych i maksymalnych

Podaż a wielkość podaży • Podaż – ilość zaoferowanych dóbr przy różnych poziomach ceny • Wielkość podaży – ilość zaoferowanych dóbr przy jednej, konkretnej cenie

Optymalizacja i równowaga • zasada optymalności – ludzie starają się wybrać najlepszy model konsumpcji, na jaki mogą sobie pozwolić • zasada równowagi – ceny dostosowują się dopóty, dopóki ilości, na które ludzie zgłaszają popyt, nie zrównają się z ilościami oferowanymi jako podaż

Rynek w punkcie równowagi Podaż S Cena P PE E Popyt D QE Ilość Q S – podaż; D – popyt; E – punkt równowagi; PE – cena równowagi; QE – ilość dobra wytwarzana w punkcie równowagi

Rynek w punkcie równowagi Przesunięcia wzdłuż krzywych popytu i podaży wynikają z przystosowań uczestników rynku do zmian cen nadwyżka popytu lub nadwyżka podaży

Rynek – nadwyżka popytu, nadwyżka podaży Podaż S Cena P nadwyżka podaży C P 2 E PE P 1 D A B nadwyżka popytu Popyt D QA QC QE QBD Ilość Q S – podaż; D – popyt; E – punkt równowagi; PE – cena równowagi; QE – ilość dobra wytwarzana w punkcie równowagi; AB – nadwyżka popytu; CD – nadwyżka podaży

Rynek – nadwyżka popytu, nadwyżka podaży Przesunięcia wzdłuż krzywych popytu i podaży wynikają z przystosowań uczestników rynku do zmian cen czynnik wewnętrzny

Rynek – nadwyżka popytu, nadwyżka podaży Podaż S Cena P nadwyżka podaży C P 2 E PE P 1 D A B nadwyżka popytu Popyt D QA QC QE QBD Ilość Q S – podaż; D – popyt; E – punkt równowagi; PE – cena równowagi; QE – ilość dobra wytwarzana w punkcie równowagi; AB – nadwyżka popytu; CD – nadwyżka podaży

Przesunięcia wzdłuż krzywych popytu i podaży • Przy pozostałych czynnikach niezmienionych zmiana ceny zawsze wywołuje ruch po krzywej popytu i krzywej podaży. Gdy zmieniają się pozostałe determinanty, przesuwa się cała krzywa

Rynek - podstawowe pojęcia … ale mogą się też zmieniać warunki zewnętrzne, inne niż cena reakcją na zmiany na rynku czynników zewnętrznych (tj. innych niż cena) jest przesunięcie krzywych podaży lub/i popytu i prowadzi do ustalenia nowego punktu równowagi rynkowej

Rynek – przesunięcie krzywej popytu Podaż S Cena P E 1 PE 1 E PE D 1 D QE QE 1 Przesunięcie krzywej popytu D D 1 spowoduje ustalenie nowego punktu równowagi na rynku: • ceny PE 1 • wielkości produkcji QE 1 Ilość Q

Rynek – przesunięcie krzywej podaży S 1 S Cena P E 2 PE 2 E PE Popyt D QE 2 QE Przesunięcie krzywej podaży S S 1 spowoduje ustalenie nowego punktu równowagi na rynku: • ceny PE 2 • wielkości produkcji QE 2 Ilość Q

Rynek – przesunięcia krzywych popytu/podaży Dla krzywej popytu za czynniki zewnętrzne uznaje się: • dochody konsumentów • ceny dóbr pokrewnych (substytucyjnych lub komplementarnych) • gusty i przyzwyczajenia • oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej Dla krzywej podaży za czynniki zewnętrzne uznaje się: • technologię (innowacje), • ceny czynników produkcji • zakres regulacji rynku przez państwo (np. zmiana wysokości subwencji rządowych, zmiana wysokości podatków)

Przesunięcia krzywych popytu Ødochody konsumentów – wraz ze wzrostem dochodów popyt na większość dóbr wzrasta. Wyjątki: ü dobra niższego rzędu (zazwyczaj tanie i niskogatunkowe dobra, z których nabywcy najchętniej zrezygnowaliby, gdyby było ich na to stać) üdobra Giffena (paradoks Giffena) - zjawisko ekonomiczne przejawiające się we wzroście popytu na dobra podstawowe mimo wzrostu ich cen. W warunkach wzrostu cen wszystkich dóbr następuje, zwłaszcza w gospodarstwach domowych o niskich dochodach, zmiana struktury popytu, polegająca na rezygnacji z konsumpcji dóbr droższych na rzecz najtańszych (w przypadku żywności wzrost popytu na chleb, ziemniaki, kaszę, mąkę itp. ).

Przesunięcia krzywych popytu Ø dochody konsumentów, wyjątki cd. ü dobra Veblena (efekt Veblena, efekt prestiżowy, efekt snoba) - luksusowe dobra na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem ceny, Przykładem takiego dobra mogą być luksusowe samochody, wina, dzieła sztuki ü popyt spekulacyjny – oczekiwania co do kształtowania się cen w przyszłości

Przesunięcia krzywych popytu Øceny dóbr pokrewnych (substytucyjnych lub komplementarnych) ü wzrost cen dóbr substytucyjnych zwiększa popyt na dane dobro ü wzrost cen komplementarnych zmniejsza popyt na dane dobro

Przesunięcia krzywych popytu Øgusty i przyzwyczajenia/preferencje konsumentów ü rosnąca troska o zdrowie powoduje wzrost popytu na sprzęt sportowy, zdrową żywność, a spadek popytu na papierosy, alkohol, słodycze Ø oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej - oczekiwania co do kształtowania się cen, wielkości produkcji, dochodów w przyszłości

Przesunięcia krzywych podaży Øtechnologia (innowacje) ü postęp techniczny powoduje zwiększenie produkcji Øceny czynników produkcji (koszty produkcji) üspadek (wzrost) cen czynników produkcji powoduje wzrost (spadek) produkcji Øzakres regulacji rynku przez państwo ünp. zaostrzenie przepisów bezpieczeństwa pracy powodująca droższą produkcję w zmechanizowanych usług powoduje zmniejszenie produkcji