МЕББМ Қазақстан-Ресей Медициналық Университеті Тақырыбы: ДНҚ репарациясы Факультет: Жалпы медицина Тобы: 107 а Орындаған: Жамбылова А. Тексерген: Искакова
Жоспар Репарация 1. Репарация типтері. Жарықтық репарация. . 2. Эксцизиялық репарация 3. Пострепликативтік репарация. 4. Жұпталмаған негіздердің репарациясы • 5. О 6 -алкирленген гуаниннің репарациясы 6. ДНҚ ның бір жіпшелік үзілулерінің репарациясы 7. . Пуриндерді тікелей қосу арқылы АП – сайттардың репарациясы. 8. SOS - репарация 9. Қортынды 10. Пайдаланған әдебиеттер
. Репарация Тірі ағзалардағы мутагендік факторлерға байланысты ДНҚ молекуласында пайда болған бұзылуларды қалпына келтіру қасиеті. Репарация құбылысы тек ДНҚ құрылысындағы мутациялық бұзылуларды жөндеуге ғана емес, ерте қартаю процесінде, жасушалардың ісіктік трансформациясында маңызды роль атқарады
• • • Репарация типтері. 1. Жарықтық репарация 2. Эксцизиялық репарация 3. Пострепликативтік реперация 4. SOS репарация
Жарықтық Репарация • Жарықтық репарацияны, яғни жарықта жүретін реп. ны алғаш ХХ ғасырдың 40 жылдары А. Кельнер ашты. Бактериялар мен саңырау құлақтарға ультракүлгін сәулесімен әсер еткенде, ДНҚ молекуласында пайда болған мутациялар нәтижесінде олар тіршілігін жойған. Ол жасушаларды жарық жағдайға ауыстырғанда олар тіршілігін жалғастырған. Тәжірибе нәтижесінде көзге көрінетін жарық ДНҚ құрылысын қалпына келтіріп, жасушалардың қызмет атқаруына мүмкіндік туғызған деп қортынды жасалды. Кейіннен осы процесс арқасында арнайы фотолиаза ферментінің түзілетіні анықталды. Ол фермент ДНҚ тізбегіндегі қатар орналасқан екі пиримидиндік байланыстарды үзіп, ДНҚ құрылысын бастапқы қалпына келтіреді. Оны сызбанұсқасы
Эксцизиялық репарация Көзге көрінетін күндізгі жарықты қажет етпейді. Репарацияның бұл түрінде ДНҚ ның бұзылған учаскесі арнайы ферменттердің қатысуымен кесіп алынып тасталады да, орнына қалыпты нуклеотидтер жалғанады. Осы репарацияға қатысатын гликозилаза ферменттерінің әр қайсысы нуклеотидтердің түрлі бұзылуларын тауып байланысады. Ол азотты негіздер мен қант дезоксирибоза арасындағы гликолиздік байл. ты үзеді. Гликозилалардың ДНҚға жалғануы апуриндік ж. е амидопуриндік(АП) сайттардың түзілуіне себеп болады. АП сайттарды танитын ферменттер Эндонуклеазалар. Нуклеазалар – тізбектегі қантфосфат тобын бөліп, ажырататын фермент. Сол тізбектерді ішкі аймақта бөлетін ферменттерді эндонуклеазалар, ал тізбектерді олардың шеткі ұштарынан үзетін ферменттер – экзонук. д. а. Мутагеннің әрекетіне байланысты ДНҚ тізбегін іле шала Фосфодиэстраза ферментімутацияға ұшыраған бөлігін алып тастайды. ДНҚ тізбегінде 1 нукл. орны бос қалады. Сол бос орныға ДНҚ Полимераза І ДНҚның 2 ші тізбегіне комплементарлы нукл. дерді орналастырады. Лигаза болса осы орналасұан нукл. ті екі жағындағы көршілес нукл. дерге тігеді. Нәтижесінде ДНҚның бастапқы біртұтас молекуласы қалпына келеді. Кейде бұл процесс күрдклі түрде бірнеше нукл. дер алынып тасталып жүруі мүмкін.
. Пострепликативтік репарация. Жарықтық ж. е эксцизиялық механизмдер жұмыс істемей қалған кезде пострепликативтік реп. іске қосылады. Егер ДНҚдағы барлық кемістіктер репликацияға дейін жойылмаса, онда ДНҚ дағы бұзылған учаске сақталады, ал 2 шісі қалыпты күйде қалады. Ирепликация кезінде бұзылған учаскесі бар тізбекке комплементарлы түзілген жаңам тізбекте сол димерге қарсы тесік қалады. Ал екінші тізбекке сай түзілген жаңа тізбек қалыпты күйінде қалады. Сосын бұзылған уңаскенің пострепликативтік репарациясы басталады. 1 -Rec. A белогының молекуласы ашық қалған учаскеге жалғанады 2 -Rec. Aбел. ның бақылауымен рекомбинация жүреді 3 -комплементарлы бөлігі алынған бастапқы екінші жаңа тізбектің бос қалған бөлігі репликация кезінде толықтырылады. Жаңа учаскелермен ескі тізбектердің ұштары лигаза ферментінің көмегімен жалғанады. У. Рапп және П. Ховард-Фландерс жасушаларда ультракүлгін сәулелендіруден кейінгі жарықтық және қараңғылық репарацияя механизмдерінің бұзылуын алғаш байқап зерттеді.
Қортынды Табиғатта үздіксіз жүретін мутациялардың генетикалық материялды бұзатындай әрекетіне қарсы жауап ретінде эволюция барысында тірі ағзаларда бірқатар қорғаныштық механизмдер қалыптасқан. Мутагендердің зиянды әрекеттерін болдырмауға немесе азайтуға бағытталған қорғаныштық механизмдер жиынтығы антимутагенез деп аталады. Ал репарация – тірі ағзалардың мутагендік факторлар әрекетіне байланысты ДНҚ молекуласындағы пайда болған бұзылуларды қалпына келтіру қасиеті. Репарацияның мынандай типтері бар: • 1. Жарықтық репарация • 2. Эксцизиялық репарация • 3. Пострепликативтік реперация • 4. SOS репарация
. Пайдаланған әдебиеттер 1. Қуандықов Е. Ө. , Аманжолов Л. Е. 150 -161 беттер 2. www. google. kz 3. http: //ru. wikipedia. org 4. http: //1 referat. kz/biologiya 5. http: //lib. ineu. edu. kz
Скачать презентацию МЕББМ Қазақстан-Ресей Медициналық Университеті Тақырыбы ДНҚ репарациясы Факультет
жАМБЫЛОВА аЙЫМ 107А ОМ.pptx