Marta i Andrzej Bałtruszajtis — zasługi dla rozwoju

Marta i Andrzej Bałtruszajtis - zasługi dla rozwoju miasta i skarżyskiej oświaty

Prezentacja multimedialna przygotowana w ramach obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa 2011 pod hasłem „Kamienie milowe w kulturze, nauce, edukacji”.

Andrzej Bałtruszajtis (1881 -1941) • Dyrektor szkoły, działacz, oświatowy, samorządowy. • Przybył do Kamiennej w 1916 r. • Pełnił tu wiele ważnych funkcji, m. in. był członkiem założycielem Towarzystwa Przyjaciół Szkoły Średniej w Kamiennej. • Od 1918 r. walczył o uzyskanie praw miejskich dla Kamiennej.

Andrzej Bałtruszajtis – notka biograficzna ü Urodził się 3 listopada 1881 r. w Szamaniszkach na Litwie. ü Naukę rozpoczął w Wejnarach, później Sejnach oraz w Dąbrowie w Szkole Górniczej. ü Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim fizykę, chemię i matematykę pod okiem prof. Augusta Witkowskiego. ü W dniu wybuchu I wojny światowej poślubił Martę Schuberth – koleżankę ze studiów. ü W 1916 r. przybył z żoną do Kamiennej. ü Stał się członkiem Komitetu Obywatelskiego.

Andrzej Bałtruszajtis – notka biograficzna (c. d. ) ü Komisja Szkolna powołała go na dyrektora gimnazjum w 1916 r. ü Pełnił wiele funkcji oświatowych, został sekretarzem i skarbnikiem. ü Był zwolennikiem powszechnej oświaty w osadzie. ü Był pełnym inwencji bojownikiem o prawa miejskie dla Kamiennej. ü Z Kamienną był związany aż do śmierci, tj. do 28 maja 1941 r. ü Zmarł po długiej chorobie, przeżywszy 59 lat.

A. Bałtruszajtis jako dyrektor z uczniami gimnazjum (1917 r. ) oraz z klasą maturalną (1927 r. )

Andrzej Bałtruszajtis w różnych okresach życia.

W rodzinnym kręgu

Marta Bałtruszajtis (Schuberth) (1887 – 1962) • Dyrektor szkoły, organizatorka tajnego nauczania, działaczka społeczna. • Od 1916 r. była nauczycielką chemii w Progimnazjum Komitetu Obywatelskiego w Kamiennej. • Pomagała mężowi przygotować wybory do rady miasta w listopadzie 1918 r.

Marta Bałtruszajtis – notka biograficzna ü Urodziła się 2 lutego 1887 r. w Uranowie (dzisiejsze Czechy). ü Naukę rozpoczęła w 1883 w klasie żeńskiej w Gorlicach, naukę kontynuowała w Wiedniu, a następnie w Krakowie. ü Studiowała na Uniwersytecie Wiedeńskim oraz Uniwersytecie Jagiellońskim – chemię, fizykę, botanikę. ü Pracę naukową porzuciła obejmując posadę nauczycielki w gimnazjum w osadzie Kamiennej. ü Od 1916 r. była nauczycielką chemii w Progimnazjum Filologicznym Komitetu Obywatelskiego w Kamiennej. ü Pomagała mężowi przygotować wybory do rady miasta w listopadzie 1918 r. jako sekretarz Komisji Wyborczej.

Marta Bałtruszajtis – notka biograficzna (c. d. ) ü Kandydowała do rady miasta, a po ukonstytuowaniu się władz 7 XII 1918 r. została sekretarzem magistratu. ü W 1924 r. otrzymała polskie obywatelstwo, a w 1929 r. wyróżniona Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości. ü Pomagała mężowi w założeniu Towarzystwa Przyjaciół Szkoły Średniej w Skarżysku – Kamiennej. ü Po rezygnacji męża z funkcji dyrektora, zajęła jego miejsce. ü Jako dyrektor Gimnazjum im. A. Witkowskiego, nadzorowała budowę nowego gmachu. ü W 1947 r. po 17 latach została pozbawiona pracy w szkole. ü Zmarła 30 marca 1962 r.

Dom rodzinny Andrzeja i Marty. Bałtruszajtis Skarżysko – Kamienna, ul. Żeromskiego 42

Andrzej Bałtruszajtis – inicjator otwarcia szkół zawodowych w Skarżysku-Kamiennej W 1926 r. rozpoczął starania o uruchomienie w Skarżysku - Kamiennej szkół: § Trzyklasowej Szkoły Handlowej Towarzystwa Przyjaciół Szkoły Średniej § Szkoły Rzemieślniczo - Przemysłowej § Szkoły Dokształcającej Zawodowej

Bałtruszajtis – budowniczym budynku szkolnego § Za rozpoczęciem budowy przemawiały liczby – z roku na rok przybywało chętnych do gimnazjum. § Bałtruszajtis sprawę zakupu gruntów przedstawił na posiedzeniu rady gminy 21 sierpnia 1921 r. § Przejęto plac przy ulicy Szkolnej (obecnie ul. Piłsudskiego). § Po zakupie gruntów, Bałtruszajtis podjął starania o przygotowanie planu architektonicznego. Autorem projektu był architekt warszawski – Tadeusz Zieliński. § Powołano Komitet Budowy Gimnazjum. W jego składzie byli członkowie Towarzystwa Przyjaciół Szkoły Średniej, m. in. Andrzej Bałtruszajtis.

Bałtruszajtis – budowniczym budynku szkolnego § Za datę rozpoczęcia budowy przyjmuje się 25 kwietnia 1925 r. § Ogólny nadzór budowlany należał do Bałtruszajtisa, on zatrudnił firmy budowlane i wykonawców. § Była to największa tego typu inwestycja finansowa w mieście. § Dużą ofiarnością wykazali się nauczyciele szkoły, dotacje uzyskano z ministerstwa oraz Funduszu Pracy. § Budowa szkoły kosztowała około 500 tys. zł. § Dwupiętrowy budynek posiadał przestronne sale lekcyjne, szerokie hole, centralnie położone wejście główne, bibliotekę szkolną, salę gimnastyczną, warsztaty stolarskie, założono także ogród szkolny – łącznie 13160 m³. § Budynek był już gotowy w roku szkolnym 1929/1930.

Projekt budowlany szkoły oraz Szkoła w budowie (1929 r. )

Budynek Szkoły – 1932 r. Obecnie w tym budynku mieści się II Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza.

Dedykacja dla Dyrektora Na placu szkolnym uczniowie w 1936 r. posadzili dąb wraz z dedykacją wyrytą na kamiennym głazie: „ Niestrudzonemu budowniczemu szkoły – Andrzejowi Bałtruszajtisowi dąb ten –

Działalność A. Bałtruszajtisa w samorządzie lokalnym Ø Od 1916 r. był w składzie Komitetu Obywatelskiego w Kamiennej – zabiegał o prawa miejskie. Ø 24 lutego 1918 r. nastąpiły wybory do Rady Osady Kamiennej – w wyniku głosowania wybrano członków rady gminy – A. Bałtruszajtis znalazł się na pierwszym miejscu. Ø Aktywnie działał w pracach rady – nie opuścił żadnego z 30 posiedzeń Rady Gminy. Ø Jesienią 1918 r. wystąpił z inicjatywą wyborów do rady Miasta. Ø W przygotowaniu wyborów pomagała Bałtruszajtisowi jego żona – Marta.

Działalność A. Bałtruszajtisa w samorządzie lokalnym (c. d. ) Ø 10 listopada 1918 r. odbyło się pierwsze posiedzenie Komisji Wyborczej z Martą Bałtruszajtis jako sekretarzem. Ø W dniu 24 listopada 1918 r. odbyły się wybory do Rady Miejskiej, w wyniku których wybrano członków rady. Ø Wybory zostały jednak w lutym 1919 r. unieważnione. Ø W styczniu 1920 r A. Bałtruszajtis ponownie rozpoczął starania o nadanie praw miejskich dla Kamiennej. Ø Ważną inicjatywę wniósł 15 maja 1920 r. zgłaszając wniosek przeniesienia Sądu Pokoju z Bliżyna do Kamiennej, motywował to tym iż w najbliższej przyszłości Osada zostanie przemianowana na miasto. Ø Startował w wyborach do rady miasta w 1923 r. , jednak przed wyborami został z listy skreślony.

Komitet Obywatelski w Kamiennej 1914 - 1917

Andrzej Bałtruszajtis – „ojcem” miasta • Ostatecznie, po długich staraniach, Kamienna została miastem 28 grudnia 1922 r. • Jest to w jakiejś części zasługa Andrzeja Bałtruszajtisa i jego niezłomnej woli i determinacji w działaniu. • Jemu zawdzięcza się szereg inicjatyw „miastotwórczych”.

Miasto Skarżysko-Kamienna

Publikacje znajdujące się w zbiorach PBW Filia Skarżysko – Kamienna: Ø Zemeła Krzysztof. Andrzej Bałtruszajtis. Rzecz o pionierze skarżyskiej oświaty i orędowniku nadania praw miejskich Kamiennej. Skarżysko-Kamienna: Pi. S Agencja Wydawniczo – Poligraficzna, 2005

Publikacje znajdujące się w zbiorach PBW Filia Skarżysko – Kamienna: Ø Zemeła Krzysztof. Skarżysko-Kamienna – nadanie praw miejskich. Skarżysko-Kamienna: Pi. S Agencja Wydawniczo – Poligraficzna, 2003