Мағынаның түрлеріне арналған жаттығулар Сөздің лексикалық грамматикалық

Мағынаның түрлеріне арналған жаттығулар

Сөздің лексикалық, грамматикалық мағыналары

Бала

Ананың перзенті Зат есім, атау септігінде тұр, жекешелікті көрсетеді

• Жолбарыс – • Зат есім, мысық деректі, тұқымдаста атау септігі, рына жекешелікті жататын, көрсетеді жолақ терілі ірі жыртқыш аң

Құмыра

• Құмыра – көлемін түрліше етіп саз балшықтан • Зат есім, күйдіріп не қыштан, шыныдан деректі, жалқы, жасаған, ауыз жағы ғаламзат ықшам келген ыдыс.

От

• Ағаш, көмір, газ, • Зат есім, мұнай т. б. дерексіз, материалдардың жалпы, жарық пен аса ғаламзат күшті қызуды шығарып жанып, алаулаған жалыны.

Піл

Екі үлкен сойдақ тісі бар, ұзын тұмсықты, сүтқоректі аса ірі хайуанат. • Зат есім, деректі, жалқы

Денотат – сөз мағынасының қалыптасу барысында шындық өмірдегі зат, құбылыспен байланысып жатқан мағыналық элемент. Актуальді денотат – сөйлеушінің дисскурс әлемінен алған нақты заты немесе денотаттың пайда болуына негіз жағдаят. Виртуальді денотат – дисскурс әлемінің зат белгі, қасиет, жағдаят сияқты көптеген нысандарының сөйлеудегі көрінісі (мағынасы).

Денотаттық мағына – объективті дүниедегі заттар мен құбылыстардың түр‑түсі, пішіні, табиғи қасиеттері арқылы санада бейнеленуі. Сигнификаттық мағына – заттың нақ өзін емес, зат туралы жалпы (абстракты) ұғымды білдіретін мағынасын айтамыз.

Денотаттық, Сигнификаттық мағына

А м а д

Отбасын құрып, тіршілік ететін, екі қолды, екі аяқты, тік жүретін, жан иесі. Ойлау және сөйлеу қабілеті бар, өмірге қажетті өндіріс құралдарын жасай алатын және сол құралдарды пайдалана алатын жан иесі.

Қасқалдақ

Тұмсығының үсті қызыл, тамағының асты ақ, дене пішімі үйректерден әлдеқайда кіші құс. • Қамысты, қоғалы көлдерде тіршілік ететін, еті адал, әрі дәмді кішірек құс • Көктемде ұшып келіп, күзде ұшып кететін жыл құсы

Тас

Формасы әр түрлі, өзі қатты тау жынысы Кристалды минералдардың жиынтығы

Орындық

• кісі отыратын отырғыш • Төрт аяқты, беліңді сүйейтін арқалығы, отыратын жері бар кісі отыратын отырғыш

Мыстан кемпір (күрделі сөз) Өзі кәрі, үсті‑басы, алба‑жұлба белі бүкірейген, бірақ жауыздық пен зұлымдыққа, қулық пен айлаға келегенде алдына жан салмайтын мифтік бейне (кемпір).

Су

• Өзендерде, көлдерде болатын түссіз, мөлдір, сұйық зат. • Шөлдегенде ішетін (шөлді қандыратын) таза, мөлдір сұйық зат. • Жуатын, жуынатын, кірді кетіретін сұйықтық. • Жанып жатқан отқа құйсаң, сөндіретін сұйықтық зат. • Жерге сіңіп кететін сұйық зат. • Отқа қойсаң қайнайтын сұйық зат. • Жазда буланатын, қыста қатып қалатын сұйықтық. • Оттегі мен сутегінің химиялық қосындысынан тұратын сұйық зат. • Айжан өзінің кірлеген киім‑кешектерін жуу үшін суды жылытып пайдаланды.

Көк

• • • Түс атауы Киелі Жағымсыз, дымқылданғанда шығатын иіс Кеңдік Мына киімдерді жуа салшы, көктің иісі шығып кетіпті.

Сәндік үшін саусаққа салатын әшекей, зергерлік бұйым Бүркіттің аяғына кигізетін шығыр, балдақ Ағаштың жасын (неше жылдан бері өсіп тұрғанын көрсететін дөңгелек сызықтар) жылдық сақина Найзаға , қылыштың, қанжардың, пышақтың сабына әсемдік үшін орнатылатын дөңгелек металл балдақ Қылыш қынының қолдығындағы сақиналары алтыннан жасалған, ешбір таты жоқ , жалтырап тұр. ( А. Машанов, «Жер асты» )

Иіссабын

• Сілті мен майдың қосындысынан жасалған, суда көбіктеніп еритін, кір жууға, жуынуға арналған жұмсақ, кесек немесе қою сұйық зат • 74 -78% ‑дық майлы қышқылдар қосылып қараның, шошқаның жоғары сапалы майынан, кокос майынан және синтетикалық майлы қышқылдарға хош иісті заттар араластырып жасалатын, бетті, денені, қолды жууға арналған сабын

Жапырақ

• Өсімдіктің өзі жасыл, өзі жалпақ бір мүшесі • Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің бойында фотосинтез процесі жүретін, оттегін бөліп шығарып, көмірқышқыл газын сіңіріп алатын вегативті мүше.

Жұлдыз

• Түнде өздігінен жарқырап, нүктедей болып көрінетін аспан денесі • Ол түнде көктен жылтылдап көрінеді, саны көп, өте ыстық, өзінен жарық шығарады, олардың температурасы 10000 нан 100000 градусқа дейін жетеді, олар жерден өте алыс қашықтықта орналасқан.

Кесе (шыны)

• Шай ішуге арналған құрал • Кәрленнен (фарфордан) жарты шар пішіндес етіп жасалатындығы, түсінің көбінде ақ болатындығы, үстелге, жерге қою үшін ыңғайлы түбі, ою‑өрнегі болады

Әр түрлі етіп кесіп, майға пісірген және тандырға жапқан нан бауырсақ тоқаш

Шіби тауықтың балапаны есейген, яғни бір жасқа келген балапан.

Назарларыңызға рахмет! Қыдырбекова Іңкәр KZ 3