М. Оспанов атындагы Бк. ММУ ПЕСТИЦИДТЕР. ФОСФОРОРГАНИКАЛЫК КОСПАЛАРМЕН УЛАНУ. Дайындаган: Максутов Б Тобы: 513 «Б» Факультет: Жалпы медицина Тексерген: м. ғ. к. Сатыбалдиева У. А.
ЖОСПАР • Кіріспе • Негізгі болім • Фосфорорганикалык косылыстармен улану • ФОК уланудын патогенезі • Клиникалык корінісі • Жедел улану • Созылмалы улану • Диагностикасы • Емі • Енбекке кабілеттілік экспертизасы • корытынды • Пайдаланылган эдебиеттер
ПЕСТИЦИДТЕР • Ауыл егін шаруашылыгында эр турлі закым келтіруші жэндіктер сирек жагдай емес. Егінді коргау ушін егіншілер эр турлі амалдарга барады. Ен коп таралганы – п е с т и ц и д т е р. • Пестицидтер (латын создерінен pestis – жұкпалы ауру, caedo - олтіремін) – мэдени осімдіктерді зиянкестерден, паразиттерден, арамшоптерден, аурулардан жэне микроорганизмдерден коргау ушін колданатын барлык химиялык косылыстар. Пестицидтерді пайдалану ауылшаруашылык онімдерін 18 -20% сактайды.
• Бірак та осы химиялык улы заттарды колдану барысында онымен катынастагы адамдар саны кобейіп отырады. Бұндай катынастар пестицидтерді тасымалдау, сактау, осімдіктерді улау кезінде болады. Осы жұмыстарды орындау барысында, жұмысшылар пестицидтермен улануы мумкін. казіргі кезде оларды коп колданатын болгандыктан биосфера мен адамдарга зияны тиіп жатыр.
ПЕСТИЦИДТЕРДІН ЖІКТЕЛУІ колданылуына байланысты Химиялык табигатына байланысты • Акарицидтер – осімдік кенелеріне карсы; • кұрамында сынап бар; • Антисептиктер – металл емес материалдардын микроорганизмдермен закымдалуына карсы; • Хлорорганикалык косылыстар; • Бактерицидтер – бактерияларга карсы; • Фосфорорганикалык косылыстар; • Гербицидтер – арам шоптерге карсы; • Мышьяк кұрамдас; • Дефолианттар – жапырактардан арылу ушін; • Карбамин кышкылы туындылары; • Зооцидтер – кемірушілерге карсы; • Инсектицидтер – жэндіктерге карсы; • Овицидтер – жэндіктердін жұмырткаларына карсы; • Репелленттер – жэндіктерді уркіту ушін; • Нитрофенолдар; (Бұлар организмге жалпы токсикалык эсер етеді жэне интоксикация шакыруы мумкін)
ФОСФОРОРГАНИКАЛЫК КОСЫЛЫСТАРМЕН УЛАНУ • ФОК макта, дэнді дакылдар, жеміс агаштар, эсемдік гулдер мен шоптер зиянкестеріне карсы кенінен колданылатын пестицидтін турі. Ол жалпы баска пестицидтермен салыстырганда кенінен колданылады, себебі онын инсекттік белсенділігі жогары жэне салыстырмалы турде улылыгы аз. • ФОК тобына фосфор, тио- жэне дитиофосфор, сондай ак фосфон кышкылдарынын эфирлеріне жататын октометил, метафос, метилмеркаптофос, фосфамид, карбофос, хлорофос, ушхлорметафос жэне т. б. • ФОК адам агзасына тыныс жолдары, асказан-ішек жолдары жэне тері жабындысы аркылы енеді. Фосфорорганикалык пестицидтердін коп болігі топыракта тез ыдырап кетеді, ал суда 1 ай ішінде ыдырайды. Олар тагамдарды ХОк салыстырганда аз ластайды, жэне ол термиялык ондегеннен кейін тез бұзылады.
ПАТОГЕНЕЗІ • Патогенетикалык механизмнын негізінде ФОК-н эстеразалар тобына жататын ферменттерді тежеуі жатыр. эсіресе организмде ацетилхолинді ыдырататын ацетилхолинэстеразаны тежеу. Ацетилхолинэстеразанын тежелуінін нэтижесінде организмде ацетилхолин жинакталады да, адамда интоксикация шакырылады. ФОК + • ФОК-н одан баска зат Ацетилхолинэстераза де эсері бар. Мысалы, кан плазмасында кант денгейінін, сут алмасу урдістеріне кышкылынын, фосфордын котерілуі, кан р. Н томендеуі, коміркышкыл газынын денгейінін жогарылауы, Сірке кышкылы Ацетилхолин гематоэнцефалды барьердін откізгіштігінін бұзылыстары. Осынын бэрі метаболикалык озгерістерді дэлелдейді.
• ФОК-н козге жергілікті эсерінін нэтижесінде коз карашыгынын тез тарылуы, кору кабылеті мен аккомодация бұзылысы болады. ФОК-н жалпы резорбтивті эсерінін нэтижесінде ОЖЖ-нін жогаргы болімдері мен онын вегетативті орталыктары закымдалады (эсіресе гипоталамус). Бронхоспастикалык эсері де байкалган. • ФОК-н эсерінен журек кан-тамыр жуйесі жагынан да озгерістер болады: Акк жогарылауы немесе томендеуі.
КЛИНИКАЛЫК КОРІНІСІ. ЖЕДЕЛ УЛАНУ • Уланудын ерте коріністері: • Мазасыздык • • кұсу • іштін ауырсынуы • іштін отуі • • журек айну • Барлык клиникалык симптомдарды шартты турде жіктеуге болады: • Мускарин тэріздес (журек айну, кұсу, іштегі спазмдар, сілекей аккыштык, іштін отуі, спазмдар, аккыштык, отуі, (журек айну, ұсу, жас агу • ФОК-мен уланудын клиникалык коріністері удын агзага тусу жолдарына байланысты. Егер ФОКбайланысты. ФОК асказан ішек трактісі аркылы туссе, онда журек айну, кұсу, диспепсия коріністері , , ұсу, туссе айну болады. Тері аркылы енген жагдайда – жергілікті фибрилляциялар жэне т. б. Ингаляционды болады. тускен жагдайда, удын резорбтивті эсеріне коса (ОЖЖ закымдануы) уакыт оте журек канжагдайда, кан(ОЖЖ закымдануы) тамыр жуйесі жагынан озгерістер косылуы мумкін. сілекей аккыштык • • корудін нашарлауы Обьективті зерттегенде наукаста: • козу • Шошыну • Адинамия • Гиперсаливация • Гипергидроз • Сойлеуі киындаган • Коз карашыгы тарылган • Тіл мен кабак бұлшык еттерінін фибрилляциясы • Тахикардия, артериальды гипертензия Тахикардия, • Бұлшык ет элсіздігі • Коматозды жагдай • Токтаусыз кұсык (кұсыгы сұйык жэне иісті) (к кеуденін кысуы, тыныс бұзылысы, брадикардия, карашыктын тарылуы, тершендік) кысуы, тарылуы, тершендік) ұзылысы, брадикардия, • Никотин тэріздес (коз, тіл жэне т. б. бет бұлшык еттерінін тартылуы, нистагмдар, дене коз, тартылуы, нистагмдар, бұлшык еттерінін фибрилляциялык тартылулары) • Орталык (психикалык бұзылыстар, сойлеу бұзылыстары, атаксия, дезориентация, діріл, клоникалык жэне тоникалык тырыспалар, сопакша мидын салдануы) тырыспалар, салдануы)
ЖЕДЕЛ УЛАНУДЫН САТЫЛАРЫ • Жедел уланудын ауыр формалары оте сирек кездеседі. ФОК-мен уланудын клиникалык корінісінін жедел ауыр формасында 3 сатысын ажыратады: козу, тырыспалы жэне салдану сатылары. • козу сатысында айкын сілекей аккыштык, тершендік, мазасыздык, журек айну, кұсу, іштін ауырсынуы, корудін бұзылысы байкалады. Оган тагы бас айналу, коркыныш, уайым косылуы мумкін. • Тырыспалы сатыда наукастын жагдайы ауырлай туседі, ОЖЖ-дегі, журек кан-тамыр жуйесіндегі бұзылыстармен, бауыр мен буйректегі озгерістермен корінеді. • Салдану сатысында наукас жагдайы тез нашарлайды, кома жагдайында болады, тыныс Чейн-Стокс типте, Акк томен, коз карашыгы катты тарылган. Барлык колденен жолакты бұлшык
СОЗЫЛМАЛЫ УЛАНУ • Негізгі белгілердін бірі – астеновегетативті синдром. Бұл жагдай біртіндеп дамиды (организмде холинэстераза ферментінін белсенділігінін біртіндеп томендеуі себепті). Бастапкы сатыларында бастын ауыруы, айналуы, бастагы ауырлык сезімі, самайлардагы кысып тұргандай сезім, есте сактау кабілетінін томендеуі, ұйкы бұзылысы, тэбеттін томендеуі байкалады. Ары карай ауру дамыган жагдайда дезориентация мен естін бұзылысы орын алуы мумкін. Тамырлык бұзылыстар, эмоция бұзылыстары да байкалады. Сирек жагдайларда – жуйке жуйесінін ошактык симптоматикалары: корнеальді рефлекстін томендеуі, нистагм, ерін мұрын ушбұрышы кыртыстарынын тегістелуі, саусактардын дірілі. • ФОК-мен созылмалы уланудын ерте сатыларында пайда болатын астеновегетативті синдром, удын жуйке жуйесінін парасимпатикалык боліміне эсеріне жэне холинэстераза белсенділігін озгертуіне байланысты. • Бұл кезенде тұракты кызыл дермографизм, брадикардия, артериальді гипотония байкалады; ЭКГ-да – миокардтын диффузды озгерістерінін белгілері. Бауыр ұлгаюы мумкін. Перифериялык канда: эритроцитоз, лейкоцитоз, ЭТЖ баяулауы. Ауыр жагдайларда токсикалык энцефалопатия аныкталуы мумкін. Наукастарды тұракты бас ауырулары, айналулары, есте сактау кабілетінін томендеуі, ұйкынын бұзылысы мазалайды. Галлюцинациялар пайда бола бастайды, коркыныш урей басады. эрдэйім бұлшык еттердін тартылулары, саусактардын дірілі, парестезиялар, коз карашыгынын тарылуы байкалады. Интеллект томендейді. Сирек жагдайларда бұлшык тонусынын бұзылыстары (спастикалык салданулар) байкалады.
ДИАГНОСТИКА • Диагноз анамнезге, клиникалык корініске, СГЭ жэне ФОК-нын озіндік иісіне байланысты (эсіресе асказан жуындысынын иісі) койылады. • Ен ұзак сакталатын белгілер бұл – тіл мен балтыр бұлшык еттерінін тартылулары. • Кішірейген карашыктын атропин эсерінен ұлгаймауы жэне накты клиникалык коріністердін болуы ФОК-пен улануды дэлелі болуы мумкін. • Биологиялык сұйыктыктардардагы ФОК бар жоктыгын жэне холинэстераза белсенділігін аныктау кажет. Егер холинэстераза белсенділігі 25 -30% томендесе клиникалык коріністер енді басталады, 50% томендесе ФОК уланудын накты белгісі, 80% жогары томендесе ауыр интоксикация белгісі.
ЕМІ • Жедел уланган жагдайда дереу турде наукасты умен ластанган жерден алыстатады. Тері жабындыларын сабынмен жуады, 2% NAHCO 3 немесе 5 -10% аммиак ерітіндісімен, 2 -5 % хлорамин Б ерітіндісімен ондейді. ФОК-н козге тускен жагдайда тез арада агынды сумен жуып тастап, 30% сульфацил натрий (альбуцид) тамызу кажет. • Антидоттык терапияга холинолитиктер тобына жататын атропинді колданады. Женіл улану жагдайларында тері астына немесе бұлшык етке 1 -2 мл 0, 1% атропин сульфат ерітіндісін енгізу, орташа немесе ауыр дэрежелі улануларда – 3 - 5 мл 0, 1% ерітінді бұлшык етке немесе коктамырга. Терапевтикалык эсердін болмауы жагдайында немесе интоксикация белгілерінін ары карай осуі жагдайында атропиннін иньекцияларын 1 -1, 5 саг сайын интоксикация белгілері азайганша немесе атропинмен улану белгілері пайда болганша жасайды. Ауыр улану кездерінде атропиннін тэуліктік молшері 24 мг дейін жетуі мумкін.
• Холинэстеразанын реактивтерін колдануда жаксы эсер корсетеді. Оган жататын дипироксим. Дипироксим 15% 1 мл-ді 2 -3 мл 0, 1% атропин сульфатпен косып ерітінді турінде тері астына енгізеді. Улану белгілері 30 -50 мин кейін кетпесе кайталайды. • Одан баска холинэстеразанын реактиваторларына жататын изонитрозинді колданады. Женіл улануларда 3 мл 40 % ерітіндіні б/е, ал ауыр улануларды –коктамырга 3 мл 40 % ерітіндіні 30 мин сайын енгізіп отырады. Изонитрозиннін жалпы молшері 4 г аспауы кажет. • Сонымен катар ауыр улану кезінде коктамырга 0, 5 мл 5% эфедринді жэне тері астына – 1 мл 0, 05 % прозерин ерітіндісін енгізу корсетілген. • ОЖЖ-н козу жагдайында жэне тырыспа кезінде б/е гексенал (5 мл 10% ерітінді), хлоралгидрат клизмамен (2 -3 г), ішуге – аминазин (0, 025 г), магний сульфат (8 -10 мл 25 %) коктамырга. Тыныс бұзылысы кезінде
ЕНБЕККЕ КАБІЛЕТТІЛІК ЭКСПЕРТИЗА СҰРАКТАРЫ • ФОК-пен женіл жэне орташа дэрежелі жедел улануларында ауыргандык жагдайлары 5 -10 кунге созылады, сондыктан ол наукас жұмыстан «уакытша енбекке жарамсыздык парагы» бойынша босатылып емделеді. ФОК-пен ары карай катынасы, тек кана кызметі бұзылган агзалардын кайтадан калпына келгеннен кейін гана рұксат етіледі. Ал, уланудын калдык белгілері калган жагдайда (астения, бауыр, журек, буйрек закымдану белгілері) баска жұмыс орнына ауыстырылуы карастырылады. Бұндай адамдар улы заттардан кашык жұмыстарга ұйымдастырылады жэне оларды кайтадан мамандандыруга жібереді, осы уакытта оларга мугедектік тобы беріледі. • ФОК-пен женіл жэне орташа дэрежелі созылмалы улану жагдайларында, наукас «уакытша енбекке жарамсыздык парагы» бойынша жылына 2 айга дейін тиісінше емделеді. Егер бұл емделу толык сауыгумен аякталатын болса, онда бұрынгы жұмыс орнына кайтарылады. • Егер созылмалы уланудын ауыр дэрежесі болса, онда стационарда емделу корсетілген, ары карай сэйкес мугедектік тобы беріледі.
КОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР 1. Артамонова В. Г. , Шаталов Н. Н. «Профессиональные болезни» учебник 1988 г – 416 с. 2. С. кайшыбаев «Неврология» 2 -кітап Алматы 2003 3. эмірбеков А. А. «Кэсіптік аурулар» Алматы 2005 4. Электрондык окулык № 110 Э «Справочник по профессиональным болезням»
Скачать презентацию М Оспанов атындагы Бк ММУ ПЕСТИЦИДТЕР ФОСФОРОРГАНИКАЛЫК КОСПАЛАРМЕН
Maxutov B.pptx