М най, рамы, ұ құ деу

М най, рамы, ұ құ деу дістері өң ә деу дістеріөң ә

Саба ты жоспары: қ ң 1. М найды физикалы ұ ң қ 1. М найды физикалы ұ ң қ асиеттері қасиеттеріқ 2. М найды рамы ж не ұ ң құ ә тарихи м ліметтер әтарихи м ліметтерә 3. М найды деу дістері ұ өң ә 3. М найды деу дістеріұ өң ә 4. М най німдері ж не ұ ө ә олданылуы қолданылуық

Мұнайды ертеректе «» тас майы «» деп атаған. Оның болашағы зор екенін болжаған орыс ғалымы- М. В. Ломаносов. Мұнай көбінесе теңіз түбінде, соның ішінде жағажайлық шөгінділерде көп кездеседі. Сірә, теңіз өсімдіктері мен жануарлары қалдықтары су түбіне жинақтала беруінен болар деген болжам бар. Мұнайдың пайда болуы

Мұнай – органикалық заттардың күрделі қоспасы. Кез келген мұнайдың құрамында үш түрлі : қаныққан , циклопарафин, аромат көмірсутектер кіреді. Олардан басқа органикалық қышқыл, күкіртсутек, күкірт, органикалық қосылыстар бар. Шығарылатын мұнайды шикі мұнай , судан тазартылған тауарлық мұнай дейді. Шикі мұнай

Мұнайдың құрамы Кездесетін жері Ты ызды ы, ғ ғ г/см 33 Пара финфин Циклоп арафин Аромат к мірсутект өк мірсутектө ерер Пермское (РФ) 0, 941 8, 1 6, 7 15, 3 Грозненское (РФ) 0, 844 22, 2 10, 5 5, 5 Суруханское (Азербайджан) 0, 848 13, 2 21, 3 5, 2 Калифорнийское (США) 0, 897 9, 8 14, 9 5, 1 Техасское (США) 0, 845 26, 4 9, 7 6,

Қазақстандағы мұнай кендері К рсеткішө % пайызбен Ембі, Доссор , Ма ат м найлары қ ұМа ат м найларық ұ. . Парафиндерге байбай Пророва Аромат к мірсутекте өк мірсутектеө ргерге 16, 86 -17, 99 Нафтендер 23, 21 -46, 08 Метан 37, 06 -58, 80 нерк сіптік Ө ә сипаттама К кірт үК кіртү 0, 46 Парафиндер атты) қатты)қ 2, 83 Смола 4,

Физикалы асиетіқ қ зіне т н иісі бар, ара о ыр Ө ә қ қ ң т сті, май т різдес , оймалжы с йы ү ә қ ң ұ қ затзат Тез жан ыш ғТез жан ышғ Органикалы еріткіштерде ериді қОрганикалы еріткіштерде еридіқ Суда ерімейді ж не одан же іл. ә ң Ты ызды ы 0, 80 -0, 95 г ғ ғТы ызды ы 0, 80 -0, 95 гғ ғ // смсм

Мұнайдың химиялық құрамы: Көмірсутектер (79 -88%) Оттек, азот Және т. б элементтер күкірт (0, 1 -5%) Сутек (11 -14%)

Азотты қосылыстар. Бейорганикалық қосылыстар: кремнезём, алюминий, әктас, темір оксидіжәне марганц Күкіртті қосылыстары: алкил-сульфиді, меркаптан. Оттекті қосылыстар: нафтенді, қышқылдар, фенолдар. Көмірсутектер: алкан, алкен, алкин, циклоалкан, арендер. Мұнай

Мұнайдың қоры Мұнайдың дүние жүзі бойынша қоры 2000 ж орташа 140 млрд. т. Оның көп бөлігі — 64% — Орталық және шығыс елдеріне, Америка еліне 15%. Орталық шығыс елдеріне (64%) Орталық Шығыс Европа (8%) Африка (7%) Батыс Европа (2%) АТР (4%) Америка (15%)

Мұнайды өнеркәсіпте өңдеу 1859 ж басталады. Э. Дрейком технологиясымен скважиналар қазыла бастады. Әлі күнге шейін пайдалануда. Бірақ мұнайды түгелімен өндіріп алу мүмкін емес тек (65% – ең жоғар мөлшері). Мұнай өндірудің негізгі үш әдісі бар: Фонтан сияқты атқылату Газолифтті – скважинаға жоғары қысыммен ауа жібереді. ол сұйықтықты жоғары айдайды. Насосты – Скважинадан насоспен тартып шығару. Охот теңізіндегі мұнай кеніші

термиялық крекинг катализдік крекинг риформинг гидрокрекинг Басқада процестер. Мұнайды өңдеу

Термиялық крекинг Крекинг –мұнай өнімдерін белгілі бір қысымда үлкен молекулалы көмірсутектерді қайта өңдеу арқылы бензинді құрайтын кіші молекулаларға айналдыруды айтады. Ағылшын тілінен аударғанда ажырату, үзілу. Крекинг процесін алғаш орыс ғалымы В. Г. Шухов ұсынды. Крекинг поцесіне арналған қондырғы макеті.

Катализдік крекинг. . Катализдік крекинг – бұл процесс 450 — 500 С –та және катализатор (( алюминсиликаттар )) қатысында жүреді. Бұл әдіспен көбінесе авиация бензині өндіріледі. Катализдік крекингте ароматты көмірсутектерді конденсациялағанда кокстеу процесі жүріп, кокс катализатор бетіне қапталады. Катализдік крекинг бензиннің құрамында көп мөлшерде ароматты және изопренді көмірсутектер болған соң, октан саны 78 -80‰ жеткізуге болады

Риформинг Қазіргі кезде мұнайды және мұнай өнімдерін терең деструкциялау (( құрылымын өзгерту )) әдісімен өңдеудің крекингтен басқа әдісі-риформинг. Риформинг процесінің шикізаты- октан саны төмен бензин немесе лигроин. Бұлардың октан саны жоғары бензиндер немесе химиялық синтезде қолданылатын шикізаттар. Ол Pt. Pt не не Mo. Mo катализаторы қатысында алканды, аромат көмірсутектерге айналдыру арқылы алады.

Фракциялары Қайнау Темпера-тура сы, °С Бензин (от фр. benzine) 90 -200 Лигроин, нафта (нафта» парсы тілінен алынған «нафт» – «шұқыр» ) 150 -230 Керосин (от греч. «керос» – «воск» ) 180 -300 жеңіл газойль (от англ. gas oil – «бензин майы» ) 230 -350 Ауыр газойль 350 -430 Мазут (от араб. «махзу-лат» – «отбросы» ) >430 Мұнайдың фракцияларға жіктелуі

«Мұнайдың өңделген өнімдері» . Мұнай фракциясы: 1. Газды фракция (метан ж не т. б газдар). ә 2. Бензин (С 5 -С 11) температура-40 -200 С (газолин, авиация бензині, автомобилдерге арнал ан бензин). ғ 3. Лигроин (С 8 -С 14) температура-120 -240 С (трактор а ғ арнал ан жанармай). ғ 4. Керосин (С 12 -С 18) температура-150 -310 С (реактивті самалеттерге , ракеталар а арнал ан отын). ғ ғ 5. Газойль (С 18 –ден жо ары температура-275 С (дизель ғ отыны). 6. Мазут – со ы нім, ара т сті , оймалжы масса. Оны ңғ ө қ ү қ ң айта деу ар ылы рт рлі жа ар майлар вазелин, қ өң қ ә ү ғайта деу ар ылы рт рлі жа ар майлар вазелин, қ өң қ ә ү ғ парафин. Е со ы алды гудрон битум асфальт жасау а ң ңғ қ қ ғ олданылады. қ

Мұнайды айдау Жеңіл көмірсутектер алу немесе крекинг процесі және көмірсутектерді ароматтан-дыру немесе риформинг. Мұнайды айдауға арналған қондырғы 2 бөліктен тұрады: Мұнайды қыздыруға арналған түтікті пеш және ректификациялық мұнара. Түтікті пеште мұнайды сыртынан мазут не газ жағып, 350 С қа қыздырады. Фракциялық айдау-мұнайды қыздырып айдау арқылы молекулалық массалары әртүрлі көмірсутектерге жіктейді. Екінші әдіс көмірсутектерді бөлшектеу арқылы ж

Мұнайды айдау қондырғысы Көлденең қабаттасқан тәрелкелер

Мұнай өңдейтін завод. Өнеркәсіп және тасымалдау Ректификациялық мұнара

Мұнай , , газ сияқты құбырлар арқылы тасымалданады: Мұнай тасымалдайтын құбырлар Газ тасымалдайтын құбырлар

Мұнай өнімдерінің қолданылуы Жолды өңдеуге Қопарғыш заттар Дәрі-дәрмек Улы заттар Тамақ өнеркәсібі Косметика, жуғыш заттар. Отын, май, жанар май. Резина, краска, лак, еріткіштер Мұнай

Мұнайдың негізгі бөлігі (( 85%- ыы ) отын ретінде тек 15% химия өнеркәсібіне қолданады. ғасыр химиктердің алдындағы міндет мұнайды отын ретінде ғана емес, химиялық шикізат ретінде пайдаға асыру жолдарын қарастыру. Көптеген мұнай өнімдері В начало

Табиғи және мұнайға серік газдар. Таби и газғ М най а серік газұ ғ Метан 95, 6 % 63, 4% Этан 1% 10, 5% Пропан 0, 33% 11, 1% Бутан 0, 07% ( н-бутан) 2, 8% (н-бутан) и 1, 2% (и-бутан) Пентан ж не жо ары 0, 03% 2% ә ғ Азот ж не сирек газдар 3% 9% ә К мір ыш ыл газы ө қ қ 0, 4% — олданылуы Қ 90% отын ретінде заттарды синтездеуде

М най а серік газ ш фракция а б лінедіұ ғ ү ғ ө : : 1. р а газ — метан, этан (отын ретінде Құ ғ қ пайдаланады); 2. Пропан-бутан оспасы (отын ретінде қ олданылады); қ 3. Газды бензин — пентан и одан жо ары (бензинге ғ осу шін олданылады). қ ү қ аза станны газ ндіретін жерлері: Атырау- Қ қ ң ө Ембі, М ыстау обл Те ге, Д нге, Бозащы ңғ ң ү т бектері, арашы ана кеніші барлы газды ү Қ ғ қ қ ңт бектері, арашы ана кеніші барлы газды ү Қ ғ қ қ ң 7070 %% -ын райды. құ

Көмірсутектердің Қазақстанда өндірілуі Жылы М найұ (( млн. т )) К мірө (( млн. т )) Таби и газғ (( млн. т )) 2000 жыл 2005 жыл 2010 жыл 30, 6 62, 1 82, 1 74, 9 86, 6 98, 4 11, 5 26, 9 36,

Сауалнама сұрақтар аза станны м най а бай айма тарын Қ қ ң ұ ғ қ ата ыз? ң Ма ыстау м най мен Баку м найыны ңғ ұ ұ ңМа ыстау м най мен Баку м найыны ңғ ұ ұ ң айырмашылы ы? ғ Ашы т сті м най німдеріне не жатады? қ ү ұ ө М найды физикалы асиеттері? ұ ң қ қ нерк сіптік крекинг – рдісін кім аш ан? Ө ә ү қ Детонанация дегеніміз не? аза м найыны ж з жылды мерейтойы Қ қ ұ ң ү қаза м найыны ж з жылды мерейтойыҚ қ ұ ң ү қ

Сауалнама жауаптары аза станны м най а бай айма тары: Қ қ ң ұ ғ қ А т бе, Атырау, Орал, Ма ыстау қ ө ңғА т бе, Атырау, Орал, Ма ыстауқ ө ңғ Ма ыстау м найы парафинге, Баку м найы ңғ ұ ұ циклопарафинге бай Ашы т сті м най німдері: бензин, лиг қ ү ұ ө –ройн, керосин, газойль М най май т різді с йы ты , жан ыш, о ыр ұ ә ұ қ қ ғ қ ң т сті, зіне т н иісі бар, судан же іл, суда ү ө ә ң ерімейді нерк сіптік крекинг рдісін В. Г. Шухов аш ан Ө ә ү қнерк сіптік крекинг рдісін В. Г. Шухов аш анӨ ә ү қ Бензинні опарылыс т рінде жануы ң қ үБензинні опарылыс т рінде жануың қ ү 100 жылды мерейтойды 1999 ж тойлады қ 100 жылды мерейтойды 1999 ж тойладық

Тест жұмысы 1. М най андай зат? ұ қ А. суда ерімейді , жанбайды; . май т різді с йы ты , иісі жо ; Ә ә ұ қ қ қ Б. Судан ауыр; В май т різді с йы ты , жан ыш ә ұ қ қ ғВ май т різді с йы ты , жан ышә ұ қ қ ғ 2. М найды жеке зат деп есептеуге бола ма? ұ А. Болады , себебі ол таби аттан шикізат ретінде б лінеді; ғ ө. олдан жасал ан жасанды оспа ; Ә Қ ғ қ Б. Жо , себебі ол к мірсутектерді таби и оспасы; қ ө ң ғ қ В. жо , себебі ол к рделі бейорганикалы заттар оспасы. қ ү қ қ 3. М най ндіруді андай дістерін білесі дер? ұ ө ң қ ә ң А. Тоты у-тоты сыздану; ғ қ. Пиролиз Ә. ПиролизӘ Б. Риформинг В. Каталитикалы крекинг қВ. Каталитикалы крекингқ 4. М найды айта деу шін андай химиялы дістер олданылады? ұ қ өң ү қ қ ә қ А. Крекинг . Айдау Б. Асылдандыру В. каталитикалы изомерлену Ә қА. Крекинг . Айдау Б. Асылдандыру В. каталитикалы изомерленуӘ қ

5. Таби и газды рамында метаннан бас а мына газдар бар: ғ ң құ қ А. Этан , Этилен , Ацетилен ; . Этан , Пронпан , Бутан; Ә Б. Бутан, Пентан , Изобутан; В. Пентан , Гексан, Гептан; 6. Бензинді ароматтау рдісіні атауы : ү ң А. Кокстеу ; . Риформинг Б. Крекинг В. Детонация ӘА. Кокстеу ; . Риформинг Б. Крекинг В. ДетонацияӘ 7. М най а ілеспе газды рамында ай заттар к п болады ? ұ ғ ң құ қ ө А. Ментан . Барлы алкандар Ә қА. Ментан . Барлы алкандар Ә қ Б. Алкандарды газ т різді гомологтары В. Алкиндер ң әБ. Алкандарды газ т різді гомологтары В. Алкиндерң ә 8. М най фракцияларынан алын ан трактор жа ар майы ; ұ ғ ғ А. Бензин . Лигроин Б. Мазут В. Газоиль ӘА. Бензин . Лигроин Б. Мазут В. ГазоильӘ 9. М найдан алынбайтын зат: ұ А. Мазут . Керосин Б. Крахмал В. Бензин ӘА. Мазут . Керосин Б. Крахмал В. БензинӘ 10. М най к мірсутектеріні ш ыш заттар а айырылуы ; ұ ө ң ұ қ ғ А. Пиорлиз . Риформинг Б. Гидролиз В. Крекинг ӘА. Пиорлиз . Риформинг Б. Гидролиз В. КрекингӘ