Люминесценция Орындаған: Исабай Айдана Тобы: Хм-41 Тексерген: Салиходжа

Скачать презентацию Люминесценция Орындаған: Исабай Айдана Тобы: Хм-41 Тексерген: Салиходжа Скачать презентацию Люминесценция Орындаған: Исабай Айдана Тобы: Хм-41 Тексерген: Салиходжа

lyuminescenciya_(1).pptx

  • Размер: 747.8 Кб
  • Автор: Куаныш Джусубалиев
  • Количество слайдов: 20

Описание презентации Люминесценция Орындаған: Исабай Айдана Тобы: Хм-41 Тексерген: Салиходжа по слайдам

Люминесценция Орындаған: Исабай Айдана Тобы: Хм-41 Тексерген: Салиходжа Ж. Люминесценция Орындаған: Исабай Айдана Тобы: Хм-41 Тексерген: Салиходжа Ж.

 Люминесценция деп молекулаларды , атомдарды , иондарды ж не де бас а ң Люминесценция деп молекулаларды , атомдарды , иондарды ж не де бас а ң ң ң ә қ к рделі комплекстерді ү ң оз ан к йден бейтарап к йгеқ ғ ү ү тер кездегі жары ө қ шы аруын айтады. ғ Люминесценция — сырт ы энергия к зіні серінен кейбір денені жары қ ө ң ә ң қ шы аруы. Люминесценция кезінде шы ан жары тын жиілігі оны ғ ққ қ оздырушы жары жиілігінен згеше. Люминесценция былысын жары ты қ қ ө құ қ ң шашырауы, ша ылуы ж не денелерді термодинамикалы тепе-те дік ғ ә ң қ ң к йіндегі жылулы с уле шы аруы т різді былыстардан ажырата білу ү қ ә ғ ә құ керек. ыздыр анда ы жары шы арудан б лек, м нда жылуды Қ ғ ғ қ ғ ұ ө ұ шы аратын ж йе энергиясы пайдаланылмайды. Сонды тан да оны «сал ын ғ ү қ қ жары » деп те атайды. Люминесценция электрон оздырыл ан к йінен негізгі қ қ ғ ү к йге ауыс анда пайда болады. Люминесценциялаушы кез келген агрегат ү қ к йде болуы м мкін. Люминесценттік лшеу дістері химиялы ж не ү ү ө ә қ ә биохимиялы реакцияларды ж руін, кинетикалы зерттеулерді ба ылау қ ң ү қ қ шін, заттарды, сіресе, органикалы осылыстарды тазалау, рамында ы ү ә қ қ құ ғ осал ы осымшаларды ай ындау, оны тазалы д режесін аны тау шін жиі қ қ ң қ ә қ ү олданылады. дісті е жо ар ы сезімталды ы затты болмашы д режедегі қ Ә ң ң ғ ғ ғ ң ә т рленуін де, аралы жо ары активті немесе т ра ты емес німдердін ү қ ғ ұ қ ө т зілуін де белгілей отырып, оны р т рлі реакцияларды механизмін зерттеу ү ә ү ң шін олдану а м мкіндік береді. ү қ ғ ү

 Люминесценция  былысына  Р.  Бойль,  Г.  Галилей, құ И. Люминесценция былысына Р. Бойль, Г. Галилей, құ И. Ньютон ызы ушылы танытты, 300 жылдан аса сыры қ ғ қ ашылма ан , т сініксіз жа дай болды , себебі адамбар ғ ү ғ жары ты тек ыз ан денелер ана береді деп есептеген. қ қ ғ ғ Ж з ша ты жыл б рын ата ты алымдар Г. Стокс пен ү қ ұ қ ғ француз алымы Л. Беккерель «суы жар ырауды» ж йелі ғ қ қ ү санды зерттеу ж мыстарын бастап кетті. Б л зерттеулер қ ұ ұ Стокс а люминесценцияны ма ызды ымдары мен қ ң ң ұғ асиеттерін ашу а негіз болды, біра жаппай практикалы қ ғ қ қ олданыс а со ы он-он бес жылда ол жетті. қ қ ңғ қ

Люминесценцияны физикалы ң қ теориясы. Люминесценция деп берілген температурада жылулы  қ с улелерЛюминесценцияны физикалы ң қ теориясы. Люминесценция деп берілген температурада жылулы қ с улелер шы арудан басым ж не жары шы ару ә ғ ә қ ғ за ты ы жары тербелістеріні периодынан за ұ қ ғ қ ң ұ қ болатын тепе — те емес с улелерді айтады. ң ә Люминесценция т рлері: ү • Катодолюминесценция: • Электролюминесценция; • Хемилюминесценция; • Фотолюминесценция;

Люминесценцияны т рлеріне арай ү қ жіктеу Люминесценцияны негізгі за дарын ашуда С. И.Люминесценцияны т рлеріне арай ү қ жіктеу Люминесценцияны негізгі за дарын ашуда С. И. Вавилов ң ң баста ан алымдарды е бегі аса зор. Люминесценцияны ғ ғ ң ң оздыруды дістеріне байланысты оларды бірнеше т рі қ ң ә ң ү бар: • Фотолюминесценция • Рентгенолюминесценция • Радиолюминесценция • Катодлюминесценция • Электролюминесценция • Хемилюминесценция • Сонолюминесценция

Фотолюминесценция.  Люминесценцияны   б л т рі к зге к рінетін жФотолюминесценция. Люминесценцияны б л т рі к зге к рінетін ж не ң ұ ү ө ө ә ультрак лгін с улелеріні серінен пайда болады. Фотолюминесценция а ү ә ң ә ғ мысал ретінде кейбір люминофорлармен боял ан са ат циферблатыны ғ ғ ң жар ырауын келтірсекте жетеді. қ Рентгенолюминесценция рентген с улелеріні серінен пайда болады. ә ң ә Оны рентген аппаратыны экранынан ба ылау а мумкіндік бар. ң қ ғ Радиолюминесценция деп заттарды (люминофорларды ) , ж не ң ң ә с улелеріні ә ң серінен жар ырауын айтады. Люминесценцияны б л т рі сцинтилляциялы ә қ ң ұ ү қ есептеуіштерді (счетчиктерді ) экрандарында пайда болады. ң ң Катодлюминесценция электронды с улемен шы арылады. Оны қ ә ғ телевизорды , осциллографты ж не т. б. электрон с улелік ралдарды ң ң ә ә құ ң экранынан ба ылау а м мкіндік бар. қ ғ ү Электролюминесценция электр рісіні к мегімен шы арылады. Оны газ ө ң ө ғ разрядты т тіктерде бай ау а болады. ү қ ғ Хемилюминесценция заттарда ы химиялы процестерді ғ қ ң н тижесінде пайда болатын былыс. О ан мысал а а фосфорды , шіріген ә құ ғ ғ қ ң а ашты ж не кейбір ж ндіктерді , зен жануарларыны жар ырауын ғ ң ә ә ң ө ң қ келтірсек те жеткілікті. Сонолюминесценция былысы кейбір с йы тарды ерітінділерінен құ ұ қ ң ультрадыбыс тол ындары ткенде пайда болады. қ ө

  Жар ырауыны  за ты ынақ ң ұ қ ғ  арап Жар ырауыны за ты ынақ ң ұ қ ғ арап қ люминесценцияны флуоресценция (тез шіп алатын люминесценция) ж не ө қ ә фосфоресценция ( за жар ырайтын ұ қ қ люминесценция) деп екіге б леді. ө Люминесценцияны б лай б лу тек шартты ұ ө т рде ана болып есептеледі. йткені ол ү ғ Ө екеуіні арасында белгілі бір меже ою ң қ иын. қ

 Люминесценцияны классификациялауды е д рыс жолын ң ң ұ сын ан Вавилов. Люминесценцияны классификациялауды е д рыс жолын ң ң ұ сын ан Вавилов. Ол люминесценцияны: ұ ғ резонансты , қ спонтанды ( здігінен), ө еріксіз (метастабильді) ж не ә рекомбинациялы қ люминесценциялы процестер деп классификациялады. қ Резонансты люминесценцияны к бінесе қ ө резонансты қ флуоресценция деп атайды. Резонансты флуоресценцияда қ флуоресценцияны тол ын зынды ы зін пайда ылатын ң қ ұ ғ ө қ жары тол ыныны зынды ымен бірдей болады. Егер қ қ ң ұ ғ атомдар (молекулалар) негізгі энергетикалы к йден оз ан қ ү қ ғ к йге тсе немесе бір оз ан к йден екінші оз ан к йге ү ө қ ғ ү тсе, онда резонансты люминесценция бай алады. ө қ қ Резонансты люминесценция газдарда, с йы тарда қ ұ қ ж не атты денелерде бай алады. сі ә қ қ Ә ресе резонансты қ люминесценцияны сиретілген атом буларында жа сы қ бай ау а болады. қ ғ

 Рекомбинациялы люминесценцияқ  оздырушы қ энергияны  серінен б лініп кеткен б лшектерді Рекомбинациялы люминесценцияқ оздырушы қ энергияны серінен б лініп кеткен б лшектерді зара бірігуі ң ә ө ө ң ө (рекомбинация) н тижесінде пайда болатын былыс. ә құ Газдарда радикалдарды немесе иондарды бірігуі ң ң н тижесінде оз ан молекулалар пайда болады. Осы оз ан ә қ ғ молекулалар негізгі к йге ткенде люминесценция туындайды. ү ө Рекомбинациялы люминесценция кристаллофосфорларда қ ж не шала ткізгіштерде (германий, кремний) бай алады. ә ө қ Люминесценция поляризация к йімен ж не спектрмен ү ә сипатталады. Люминесценция спектрі ж не о ан сер ететін ә ғ ә факторлар спектроскопия б лімінде зерттеледі. ө К бінесе ө люминесценцияны интенсивтілігіні орнына ң ң шы арыл ан энергияны оздырушы (ж тыл ан) ғ ғ ң қ ұ ғ энергия а атынасы алынады ғ қ. Б л шаманы люминесценция ұ шы ымы ғ деп атайды.

  Люминесценция кинетикасы,  я ни жар ырауды ғ қ ң уа ыт Люминесценция кинетикасы, я ни жар ырауды ғ қ ң уа ыт а байланыстылы ы, қ қ ғ шы аруды ғ ң интенсивтігіні оздыру интенсивтігіне ң қ байланыстылы ы ж не люминесценцияны бас а ғ ә ң қ факторлар а (мысалы температура а) ғ ғ байланыстылы ы люминесценцияны ма ызды ғ ң ң сипаттамалары болып саналады. озу ты ызды ы Қ ғ ғ аз ж не оз ан атомдарды саны аз бол ан кезде ә қ ғ ң ғ резонансты люминесценцияны шу кинетикасы қ ң ө экспоненциалды сипатта болады: қ — оз ан к йді орташа мір с ру за ты ын қ ғ ү ң ө ү ұ қ ғ к рсететін уа ыт; ө қ t-жар ырау за ты ы. қ ұ қ ғ озу ты ызды ы арт ан Қ ғ ғ қ сайын шуді экспоненциалды за ы д л орындала ө ң қ ң ә бермейді. /0 te. JJ / 0 t e. JJ

  Люминесценттік талдау деп заттар а ғ ультрак лгін рентген гамма с улелерімен Люминесценттік талдау деп заттар а ғ ультрак лгін рентген гамма с улелерімен ү ә ж не электрондар а ынымен сер еткенде ә ғ ә олардан оптикалы с улеленуді қ ә ң (люминесценттік жар ырау) пайда болуын қ айтады. Б л діспен кез келген затты ұ ә ң сапасын б лдірмей, оны те тез аны тау а ү ө қ ғ болады.

 Люминесценттік талдау субъективті ж не ә объективті  болып екіге б лінеді. Люминесценттік талдау субъективті ж не ә объективті болып екіге б лінеді. ө Ультрак лгін с уле т сіргеннен кейін зат ү ә ү люминесценттік жар ырайды. Осы қ жар ырауды адам к зімен к ріп ба алайтын қ ө ө ғ болса, онда оны субъективті деп, ал рыл ы (мысалы фотоэлемент) ар ылы құ ғ қ ба ыланса, онда — объективті деп атайды. қ

Катодты  люминесценцияқ – люминофорды электрондар шо ымен (ғ катод с улесімен ә )Катодты люминесценцияқ – люминофорды электрондар шо ымен (ғ катод с улесімен ә ) оздыру н тижесінде пайда болатын люминесценция; қ ә радиолюминесценцияны бір т рі. Электрондар шо ыны ал аш ы атауы – ң ү ғ ң ғ қ катод с улелері. “Катодты люминесценция” термині осыдан шы ан. ә қ ққ Газдарды , молек. кристалдарды , органикалы люминофорларды , ң ң қ ң кристалды фосфорларды Катодты люминесценциялану абілеті бар. қ ң қ қ Электрондар шо ыны серіне сезімтал рі жеткілікті д режеде жары бере ғ ң ә ә ә қ алатын кристалды фосфорлар – катодты люминофорлар ретінде қ қ олданылады. Катодты люминесценция бай алу шін б лініп шы атын қ қ қ ү ө ғ электрондарды энергиясы кристалды фосфорларды иондалу потенциалынан ң ң 1, 5 есе арты болуыны зі жеткілікті. Катодты люминесценцияны оздыру қ ң ө қ қ шін, детте, 100 э. В-тен жо ары энергиясы бар электрондар шо ы ү ә ғ ғ пайдаланылады. Катодты люминесценцияны спектрі фотолюминесценция қ ң спектріне сас болып келеді ж не оны пайдалы сер коэффициенті ұқ ә ң ә электрондар шо ы энергиясыны 1 – 10%-іне дейін жетеді. М нда ғ ң ұ электрондар шо ы энергиясыны негізгі б лігі жылу а айналады. Катодты ғ ң ө ғ қ люминесценция вакуумды электроникада (теледидарларды , қ ң осциллографтарды , электронды оптикалы т рлендіргіштерді , та ы бас а ң қ ү ң ғ қ экрандарын жары тандыру шін) олданылады. Катодты люминесценция қ ү қ қ былысы электрондар шо ымен оздырылатын лазерлерді жасауды негізіне құ ғ қ ң алын ан. ғ

  Li. SO 4 × H 2 O,  Li. Na. SO 4 Li. SO 4 × H 2 O, Li. Na. SO 4 ж не Li. KSO 4 кристалдарды ә ң т менгі энергетикалы релаксация механизмі зерттеліп, ө қ рентгенлюменсцениясы ж не термо лшындырыл ан ә құ ғ люминесценция (Т Л) спектрлері лшенді. Қ ө Оксианионды кристалдар шін сипатты асиет, ол қ ү қ торда ы металл ж не оттегі атомдарды ғ ә ң кристалографиялы атынастарыны эквивалентті қ қ ң еместігі. Мысалы, Na 2 SO 4 рамында натрии ж не құ ә оттегіні екіден эквиваленті емес торлары бар. ң Нитриттер ж не нитраттар ионды немесе молекулалы ә қ қ асиетті кристалдар ретінде ж реді де, қ ү ионды -молекулалы материалдар а жататыны [1] белгілі. қ қ ғ

  Электрондарды энергетикалы спектрі ң қ бойынша б л деген дайын жеке практикалы Электрондарды энергетикалы спектрі ң қ бойынша б л деген дайын жеке практикалы ұ қ жалпа валенттік зона ж не оз ан анионды қ ә қ ғ қ локализациялан ан бос зона екенін к рсетеді. ғ ө Оксианионды кристалдарда ы люминесценция қ ғ негізінен автолокализациялан ан кемтіктермен ғ электрондарды индукциялан ан с улеленуіні ң ғ ә ң рекомбинациясы кезінде пайда болады, ол кезде автолокализациялан ан экситонны с улеленуі ғ ң ә бай алады. қ

 Жалпы кристалл оздырыл ан кезде центр люминесценцияны бір- қ ғ ң бірінен жеке Жалпы кристалл оздырыл ан кезде центр люминесценцияны бір- қ ғ ң бірінен жеке т р ан екі б ліктеріні айта осылуы (рекомбинация) ұ ғ ө ң қ қ н тижесінде рекомбинациялы с улелену пайда болады. Осы ә қ ә б ліктерді рекомбинациясы кезінде, оларды ажырасу (ионизация) ө ң ң кезіндегі энергиясымен те энергия б лініп шы ады да ол негізгі ң ө ғ к йге ту кезінде спонтанды немесе метастабильды ү ө қ қ люминесценцияны беретін центрлік с улеленуді оз ан к йіне ә ң қ ғ ү келеді. Ионизация процесі кезінде сол а аумен ал аш ы ә қ ғ қ орналас ан байланысын зіп, ткізгіштік зона а т скен электрон, қ ү ө ғ ү та ы сондай электронын жо алт ан бас а бір а ау тудыратын ғ ғ қ қ қ активаторымен кездескенше кристалл бойымен аралайды. Осындай ионизациялан ан а аумен рекомбинациялан ан электрон зіні ғ қ ғ ө ң арты энергиясын фотон т рінде береді де, рекомбинациялы қ ү қ люминесценция пайда болады. Кристалдарда рекомбинациялы қ люминесценция кристалды торда ы электрондар мен кемтіктерді қ ғ ң рекомбинация н тижесінде пайда болады. ә

  Li. SO 4 × H 2 O кристалын 80 К температурада рентген Li. SO 4 × H 2 O кристалын 80 К температурада рентген с улемен т ра ты оздыр ан кезде ә ұ қ қ ғ ал аш ы кезінде максимумдары 4. 5 -4. 6 э. В, ғ қ 4. 1 -4. 2 э. В болатын с улеленуді ке ә ң ң жола тар пайда болды. 1 -суреттегі 1 — исы. қ қ қ Рентген с улемен оздыру ая тал аннан ә қ қ ғ кейін спектральды орналасуы бойынша қ рентгенлюминесценциясыны ке ң ң жола ымен с йкес келетін фосфоресценция ғ ә бай алды. 1 -сурет, 3 — исы. қ қ қ

 Рентген с улемен оздырыл ан Li. SO 4 × H 2 O ә Рентген с улемен оздырыл ан Li. SO 4 × H 2 O ә қ ғ кристалды 80 К температурада ыздыр ан кезде қ ғ Т Л-ны максимумы 120 -160 К аралы та 150 К Қ ң қ болатын интенсивті ке шы пайда болды. ң ң 330 -380 К температура кезінде Т Л-ны лсіздеу Қ ң ә шы ы пайда болады. 150 К кезіндегі Т Л-ны ң Қ ң спектральды рамыны с улелену жола ыны қ құ ң ә ғ ң шы ы спектральды орналасуы бойынша ң қ рентенлюминесценция жола ымен с йкес келіп ғ ә т р анын ерекше белгіліп ою керек (1 -cурет, ұ ғ қ 2 — исы ). Осындай эксперименттік орытындылар қ қ қ Li. Na. SO 4 , Li. KSO 4 кристалдар шін де алынды. ү

Зарегистрируйтесь, чтобы просмотреть полный документ!
РЕГИСТРАЦИЯ