Лекция 5 Биоценоздағы организмдердің өзара қарым-қатынас формалары

Лекция 5 «Биоценоздағы организмдердің өзара қарым-қатынас формалары»

• Табиғи ортаға организмдер бір-бірінен оқшаулау емес, қауымдық ретінде өмір сүруді. • Мұндай біртекті ортада тарихи қалыптасқан өсімдіктер мен жануарлардың топтары, соның ішінде микроорганизмдер, биоценоз деп аталады. • Биоценозда организмдердің арасындағы қатынастар өте күрделіжәне әр түрлі болады, олар түрішілік және түраралық байланыстардан құрылады. •

• • • • In the natural environment organisms live not in isolation from each other, and as communities. Such historically grouping of plant and animal species, including microorganisms, holding portions of the medium with a more or less homogeneous conditions of existence are called biocenoses. The relationship between organisms in biocenosis very complex and diverse and made up of intraspecific and interspecific, or biotsenotncheskih, ties. Detailed classification and characterization of these relationships are independent the problem of ecology. Focus only on the most important forms relationships between organisms, which are related to theory and practice of biological methods of plant protection. Part of this issue will be touched upon in chapter 12, when discussing the Principles regulating populations in biocenosis.

Организмдердің арасындағы қарым-қатынастың негізгі формалары Симбиоз Паразитизм Антибиоз Жырқыштық

• Симбиоз әр түрлі организмдердің тиімді бірге түрудың түрі. Бірге түратын организмдерді симбионт деп атайды. Симбиоз Форезия Комменсализм Мутуализм

Кеңістікте бір организмнің басқалардың көмегімен орын ауыстыру құбылысы • Форезия Комменсализм Мутуализм • Дастархандас, симбиоздың бір түрі. Екі жануарлардың бірі, (комменсал) өзінің сыртқы ортамен қарым-қатынасын реттеуді басқа жануарға, (иесіне) толығымен жүктеп, өзі сыртқы ортамен тікелей қарым-қатынасқа түспейді. • Мысал -қарапус балықтарын келтіруге болады. Голотуриялардың ішек қуысына еніп, олар оны бас пана ретінде пайдаланады • Әр текті жануарлардың өздерінің сыртқы ортамен байланысын бірбірінсіз атқара алмауы. • Мутуализм кезінде екі жануардың бір-бірімен тығыз байланыста болады, бір-бірінсіз тіршілік ете алмайды. • Мысалы, термиттер организміне келіп түскен қоректік зат – клетчатканы, өздерінің ішегінде, тіршілік ететін талшықтылар болмаса, қорыта алмайды

Кеңістікте бір организмнің • басқалардың көмегімен орын • ауыстыру құбылысы • Форезия

Коммен сализм • Дастархандас, симбиоздың бір түрі. • Екі жануарлардың бірі, (комменсал) өзінің сыртқы ортамен қарым-қатынасын реттеуді басқа жануарға, (иесіне) толығымен жүктеп, өзі сыртқы ортамен тікелей қарымқатынасқа түспейді. • Мысал -қарапус балықтарын келтіруге болады. Голотуриялардың ішек қуысына еніп, олар оны бас пана ретінде пайдаланады

Комменсализм

• Әр текті жануарлардың өздерінің сыртқы ортамен байланысын бірбірінсіз атқара алмауы. Мутуа лизм • Мутуализм кезінде екі жануардың бір-бірімен тығыз байланыста болады, бір-бірінсіз тіршілік ете алмайды. • Мысалы, термиттер организміне келіп түскен қоректік зат – клетчатканы, өздерінің ішегінде, тіршілік ететін талшықтылар болмаса, қорыта алмайды

Мутуализм

Жыртқыш жануарлар

Жыртқыштар Жырқыштар курбан организмдермен қоректенеді. Әдетте жыртқыш өзінің құрбанынан үлкен болады, олар өзінің даму кезеңінде бәрқатар құрбан организмдерді жейді. Ол өзінің құрбанымен шектеулі уақыт өткізеді.

• Жыртқыштық, жәндіктер, кенелер және өрмекші арасында кең тараған. Организмдердің арасындағы қатынастардың жәндіктер. • Ол метаморфозы толық емес топтардың белгіленген • (инелік - стрекозы, богомол, уховертки, трипс) және толық метаморфоз бар (қоңыздар, торқанаттылар, шыбындар, Lepidoptera, Hymenoptera, Diptera). Кенелері жыртқыштардың арасында Phytoseiidae кенелердің арасында көп болады. • .

Phytoseiidae

Жырқыштық Фатальды емес Каннибализм

Фатальды жыртқыштық (пешенеге жазылған қайтпас, болмай қоймас, тойтарылмас) Жәбірленушінің қайтыс болуына байланысты • Кокцинеллидтер - тля • Жужжелица - гусеницы непарного шелкопряда –жұп емес жібек құрты

Фатальды емес жыртқыштық Жәбірленушінің қайтыс болмайды • Қансорғыш кандала /клопы/ • Қансорғыш бүрге / блохи/

Каннибализм Жануарлардың өзімен бір түрге жататын организмді жеуі, түр ішіндегі жыртқыштық. Каннибализм сыртқы орта жағдайлары қолайсыз, популяция тығыздығы тым жоғары, қорек немесе су тапшы болғанда байқалады. • Златоглазки алтынкөз • Жыртқыш қандала/ клопы/

Паразитизм Белгілі бір организмнің (паразиттің) екінші бір организмді (иені) тіршілік ортасы ретінде пайдаланып, сонда өсіп дамуы, қоректенуі. Ол өмірлік циклінің көп немесе аз бөлігінде бір жақты бір ағзаның басқа тірі организмнің азықтүлік үшін тиімді пайдалануы

• Паразитизм жәндіктерде қоңыздар, strepsiptera /веерокрылые/, Lepidoptera /чешуерокрылые/, Hymenoptera және Diptera арасында кездеседі. • Соның ішінде биологиялық қорғауда личинка фазасында Hymenoptera /перепончатокрылые/және Diptera /двукрылые/өте маңызды.

Hymenoptera перепончатокрылые/ Diptera /двукрылые /

Эндопаразит Эктопаразит Облигатты, міндетті Факультативті, міндетті емес • Иесінің ішкі ұлпалары мен мүшелерінде тіршілік ететін паразиттер • Кровяная Тля (лат. Aphidoidea) ішінде – афелинус • Иесінің тері мен түк жамылғысында тіршілік ететін паразиттер • Паразит тек паразиттік өмір сүреді • Паразит тек паразиттік емес, бос күйінде де өмір сүреді

Облигатты, міндетті • Паразит тек паразиттік өмір сүреді праразитиз м • Факультативті, міндетті Паразит тек паразиттік емес, бос күйінде де өмір сүреді емес праразитиз м Кездейсоқ праразитиз м • Паразит ие емес организмде паразиттейді

Трихограммалардың ( наездники лат. Parasitica/личинкалары чешуекрылые жұмарқаларында Теленомндердің /лат. Telenomus/ личикалары - вредная черепашка )

Біріншілік паразитизм Паразит басқа бос организмдердің арқасында өмір сүреді

Гиперпаразитизм Паразит басқа паразиттің арқасында өмір сүреді

Клептопаразитизм Паразит басқа паразиттің алып тастап өзі сол организмнің арқасында өмір сүреді

Бірыңғай паразитзм Мульти паразитизм Сверх паразитизм Бір иеде тек бір паразит өмір сүреді Бір иеде көп паразит өмір сүреді Бір иеде өте көп паразит өмір сүреді

Моноксенный паразитзм Паразиттің дамуына бір ие қажет Гетероксенный паразитизм Паразиттің дамуына әр түрлі иелер қажет

• Антибиоз - антагонистік қарым-қатынастар және микроорганизмдер әр түрлі заттарды шығарып басқа организмдердің дамуын тежейді • Бастапқыда, антибиоз бактериялардың, актиномицеттардың, саңырауқұлақтардың антибиотиктерді бөлетіндігін атаған. • Кейінірек, антибиоз деп өсімдіктердің зиянкестерге қарсы фитоцидтерді және басқа заттарды бөлетініні атайды. •

• Кейінірек, мерзімі түсіндіру астам айтарлықтай кеңейді мұнда бар өсімдіктер шығаратын заттар қамтуы микробқа қарсы қасиеттері - fitontsidov және токсиндер бездіретін және басқа да ерекше заттар Өсімдіктердің кейбір сорттарын тұрақтылығын негізі Мұндай жәндіктер, кенелер және басқа да зиянды ретінде залал, организмдер. Бұл заттар жас қайтыс үшін жауапты болып табылады салдарынан жинақталған болмауына қыста құрттарын, олардың қабілетсіздігі қоры, азайтылған құнарлылығын, органның өлшемін азайту және т. д.

ымен

• Форезия – симбионт бірге жылжу мақсатында басқа организмге қоса тіркеледі. Осылайша, бірінші жатағы құртттары личинкалары Кейбір қоңыздар /Meloidae тұқымдасы/- triungulnny – жұмыртқадан шыққаннан кейін өсімдіктер дің гүлдеріне түседі. Оған аралар, ұшып кедгенед, лардың үстіне өтеді. оларды өтуге. Аралар өз ұяларына құрттарын асырады, онда triungulnny, қалыпты құрт тәрізді личинкаларға айналып, аралардың жұмыртқала ларымен, личинкаларымен және балмен қоректенеді.

Mutualism - a symbiosis where coexistence is beneficial both symbionts. This form is often called symbiosis also obligate symbiosis. An example is the relationship ants with aphids and some koktspdami. Ants feed sugar secretions of aphids or coccid simultaneously protect them from attack by parasites and predators. Well studied mutualistic relationship between termites and dwelling flagellates in their intestines, between ants listoreunions and divorce them in their nests "gribnymn gardens.

• Mutualism – симбиозды өмір сүру екі симбионтқа да өмір тиімді. Бұл форманы облигатты симбиоз деп атайды. Сондай-ақ, үйлесімділігін міндетті. Мысал қарымқатынас болып табылады тли және кейбір koktspdami бар растырылады. Ants жем бір мезгілде тли немесе coccid қант Секреция паразиттер мен жыртқыштардың арқылы шабуыл оларды қорғау. жақсы оқыдым Термиттер мен тұрғын арасындағы mutualistic қарымқұмырсқа арасындағы олардың ішек flagellates, listoreкәсіподақтар және олардың ұялар оларды ажырасу «gribnymn бақтар» .