Лекция 3 Биологиялық бақылаудың принциптері мен стратегиялары

Лекция 3 -4 Биологиялық бақылаудың принциптері мен стратегиялары» « «Интеграцияланған зиянкестерді басқарудың принциптері»

• «Биологиялық бақылау» зиянды организмдердің нің жоюі әдісі болып табылады, оның табиғи жауларын, антагонистерін қолдап, ауру туғызу арқылы жүзеге асады. • Биологиялық бақылау ең алдымен зиянкестер (жәндіктер, кенелер және нематодтары) қарсы бағытталған. Жыртқыштар, паразиттер немесе инфекциялық агенттер (энтомофагты саңырауқұлақтар мен вирустар) зиянкестердің табиғи жаулары болып саналады. Олар өсімдік зиянкестердің жиілігін және таралуын шектейді • Бұл органикалық ауыл шаруашылығында ұсынылатын бақылау әдісі

• Биологиялық бақылауды қолдайтын Халықаралық Ұйым (International Organisation for • Biological Control (IOBC) )биологиялық қоғауда маңызды рөль атқарады

• IOBC берген анықтама • Биологиялық бақылау – тірі организмдерді пайдалану арқылы /биопестицидтерден айырмашылығы/ (паразиттерді, жыртқыштарды, антагонисттерді ) өсімдітердің зиянкестер әкелетін ауруларын және зақымдануын болдырмауы • Биопестицидтер – оларға интеграцияланған қорғау әдісте қолданатын оларға тірі ағзалар және биологиялы шыққан инертті заттар, сондай ақ айтылатын биоүйлесімді биологиялық текті емес і немесе биологиялық текті заттар жатады

• Көптеген табыстарға қарамастан, биологиялық бақылау әдісін қолданылу алайда даулы мәселе болып табылады, • Сонымен қатар паразиттік организмдерді қолданумен байланысты биологиялық тәуекелдер /риски/берілген.

• Биологиялық бақылаудың стратегиялары • Биологиялық бақылау әдісі зиянкестер организмдерді жою үшін жәндіктер, кенелер, нематодтары және кеміргіштер популяцияларының санын реттеу табиғи механизмдерді қолданады • Бұл реттеу тірі ағзалардың биотикалық потенциалы (олардың даму қозғаушы күші) және сыртқы ортаға табиғи тұрақтылығы арасында тепе теідік арқылы жүзеге асады. • Өсімдіктер үшін, олардың биологиялық жоғалуына ескере отырып, табиғи реттеу факторлар зиянкестердің таралуына қарай жеткіліксіз болып.

• Тиімді организмдердің демографиялық сипаттамасы қожайын популяцияға байланысты болады, ол басқа организмдердің популяциясының тығыздығына тәуелді болады. • (жәндіктер, аурулар, арамшөптер). • Бәсекелестік, жыртқыштық, • паразитизм зиянкестердің дамуына әсер етіп, олардың популяциясын және ауруларын бақылайтын басты факторлары болып келеді

Табиғи жаулары мен зиянкестер арасында тепе теңдік болғанда, төмен тығыздығында табиғи жаулары • . зиянкестердің соңғы личинка кезеңінде олардың көбеюіне маңызды әсер етеді. Бірақ ол әсер зиянкестердің санын жылдам реттеуге жеткіліксіз. Онда тепе теңдік өзгеруі мүмкүн

• Зиянкетердің шапқыншылығына ұшырағанда адамдар жетімді және жылдам әсер ететін тиімді әдістерді қолданады. Мысалы пестицидтерді. • Егер пестицидтер селективті болмаса, онда табиғи жаулар да жойылады. Онда зиянкестердің саны өсе береді ("бумеранг эффекті").

• Интервенция стратегиясы әр түрлі бірін толықтыратын формалардан түрады: • Табиғи жаулардың ролін сақтау және дамыту • Интенсивті ауыл шаруашылығы практикасын (монодақылдар) бақылау механизмдерді қолдамайды және ол алуан түрлілігін төмендетеді. • Табиғи экожұйелерді сақтау ұшін , табиғи жаулардың санын сақтау үшін фрагменттелген жерлердің холдингтерді ұтымды менеджментін еңгізу қажет / живая изгородь, дала insectaries, арамшөптер, балшырындар өндіретін. . / •

• Экзотикалық, табиғи жауларының ерікті енгізу • Бұл әдіс зиянкестерді кездейсоқ табиғи жаулары жоқ жағдайда, еңгізілгенде туындайтын «қателерді түзету үшін пайдаланылады • Кемшілігі - Экзотикалық табиғи жауларын еңгізгенде кейде олардың әсері ерекше болмағандықтан керекті нәтиже алынбайды. • Бұл әдіс көпжылдық дақылдарға қолдануға болады, олардың табиғи жаулары үзақ мерзімді болады. • Бұл әдістің кемшілігі экологиялық қуыстарды /ниша/ жаңа отарлау түрлері орын алады, бастапқы био алуан түрлілігі төмендейді. • Мысалы Австралияға қамыс құрбақаны қамыс қоңызына қарсы еңгізгенде қүрбақалар басқа жәндіктердің санын азайтқан, жергілікті құрбақа саны азайған

• Табиғи жауларының жаппай босату арқылы көбейту • Бұл стратегия керекті уақытта және керекті жерде дәстүрлі химиялық өңдеудің орнына табиғи жауларын көп мөлшерде енгізуге негізделген • . Көп мөлшерде өсіру әдістерін дамыту табиғи жаулардығ көбеюіне (трихограмманы көп мөлщерде өожаинныі жұмыртқаларында өсіру) бұл стратегияның қолдауға ықпал етті.

• Қосалқы организмдер • Табиғи жаулар тірі организмдердің топтары, олар бір экологиялық қуыста орналасып әр түрлі биологиялық рөль атқарады. Табиғи жаулар Жыртқыштар Паразиттер туғызатын аурулар

• Ғалымдар күтілмеген әсерден қорғайтын ерекше әсер ететін биологиялық агенттерді шығару жолында Істеп жатыр. Күтілмеген әсерге фитофаг жәндіктер, патогендер жатады. Өсімдік пен қоректенетін балықтар су гиацинттің популяциясын шектеуге қолданады. Өсімдік патологтар бәсекелес микроорганизмдер шығаруда. Бәсекелес организмдер инфекцияны фитопатогендердің көбеюіне кедергі жасайды. Дрожжи сақталатын алманың бетінде жиналады, , ол Penicilium expansum құрылуына кедергі жасайды.

• Beneficial insects (aerial or soil insects) : The Syrphid Fly and Ground Beetle Beneficial insects (aerial or soil insects) : The Syrphid Fly (Syritta pipiens- муха журчалка) and Ground Beetle - жужжелица

• Интеграцияланған зиянкестерді басқару (Integrated Pest Management) • «Интеграцияланған басқару» немесе «Зиянкестермен күрес жөнiндегi кешендi» (IPM) басқару. • Оның мақсаты экологиялық таза жолмен, егіске «зиянкестер» әкелген зиянды кетіру • “Зиянкестер” -жалпы термин болып табылады, оған жануарлар. зиянкестер, өсiмдiк аурулары және арам шөптері жатады. • IPM назарға өсімдік зиянкестердің және олардың • табиғи жаулары, өсімдік және оның қоршаған орта • арасындағы қарым-қатынастарды алып, сондай-ақ • жергілікті әлеуметтік-экономикалық жағдайларын • (әлемнің бөлігі, жергілікті өнеркәсіп немесе тіпті нақты • • бизнес) ескеріп, өсімдік зиянкестерді бақылайды.

• Анықтама 91/414/EEC • IPM - ол экономикалық зияны төмен болу мақсатында зиянкестердің санын шегінен төмен ұстап тұру үшін биологиялық, биотехнологиялық, химиялық, физикалық әдістердің комбинациясы және қсімдік шаруашылығында және өсімдіктер селекциясында, қорғауда кешенді қолдану, бірақ онда химиялық әдістер қатты шектелген

• Бүл үдеріс ұзақ бақылауға арналған жалпы стратегиялар арқылы зиянкестердің зиян әсерін төмендету болып келеді. • IPM мақсаты - экономикалық залалды төмендету, ол зиянды алдын ала болдырмауға тырысу. • IPM алуан түрлілікті арттыру мақсатында әр түрлі әдістерді қолданады. • Парасатты генетикалық күшті сорттарын таңдау және биологиялық бақылау агенттерінпайдалануы. • Пестицидтер, алайда, тек басқа ешқандай басқа қолжетімді шешім болмаса, пайдаланылады, егер тек тұтынушыларға, қоршаған ортаға, тәуекел бомаса

• • Өндірушілердің пестицидтерден тәуелділік деңгейін төмендету үшін, IPM сондай-ақ, олардың өндірісін шектейді айтарлықтай сол уақытта «қалдық» қаупін азайтады.

• IPM табиғи ресурстарды және реттеу механизмдерді оптимальды қолданып сапалы дақылдарды шығаруына әкелді. • Бұл әдіс топырақтың құнарлығын және биоалуантүрлілікті сақталуының арқасында түрақты ауыл шаруашылығына әкеледі. • «Жақсы ауыл шаруашылығы практика кодексі» IPM ге маңызды одақтасы болып табылады. • Еуропалық заңнамада, әр оның әр мүшесі мемлекет Еуропалық комиссия бекіту үшін мінез-құлық кодексін құру керек. • Онда техникалық деректер, ақпараттар бар және фермерлер неғұрлым тиімді қоршаған ортаны сақтауға көмектесу үшін ұсыныстар бар. •

• Іске асыру бағдарламасы • IPM бағдарламасы – өндірушілерді оқыту, тиісті қалдықтарды қамтуын басқару, құрылымдық қайта құрылу, өсімдіктерді сақтау, биологиялық, генетикалық, физикалық және механикалық бақылау әдістері және, сайып келгенде, пестицидтерді қолдану. • Іс жүзінде, IPM бағдарламаны іске асыру бағарламасына кіреді: • 1. Фитогенетикалық ресурстары таңдау (экологиялық бейімделген дақылдар және сорттары, белгілі бір аурулар мен жәндіктер, төзімді немесе толерантты) ГМО бар немесе жоқ өсімдіктер енгізілді; • 2. Профилактикалық шаралардан бас тарту, алдын-ала, байқаулар негізінде белгіленген қабылданады • : 3. Дақылдың зиянкестерінің және олардың табиғи жау популяциялардың мониторингі арқылы өзгерістерді байқау (көрнекітексеру, түстерді қамту);

4. Өндеу түрін таңдайтын шешімге келу мақсатында популяциялардың санын ескеру (төзімділік шекті, зиян шекті, арласу шекті); 5. Экономикалық және экологиялық талаптарға сәйкес зиянкестердің табиғи жауларының популяциясын қолайлы деңгейде сақтау үшін бірқатар әдістерін пайдалану ( өсіру, биологиялық және биотехнологиялық әдістер және т. б. )

• Шекті тұжырымдамасына сәйкес • популяция деңгейін бағалау негізінде • зиянкестерді толық жою мақсаты • қабылданбайды, бірақ табиғи • жауларының тиімді рөлі ескеріліп, тепе • теңдіктің маңыздылығын көрсетеді

Лекция 4 «Интеграцияланған зиянкестерді басқарудың принциптері»

• IPM бағдарламасы даму үшін жұйелік тәсіл қажет. Оған кіреді : • 1. Өсімдіктердің зиянкестерін және олардың табиғи жауларын анықтау және тану • 2. Зиянкестерді ситематикалық анықтау, жалпы жағдайды бағалау (сыртқы ортаның жағдайын, зиянкестердің және пайдалы организмдердің санын, өсімдіктердің жағдайларын және даму кезеңі, өсімдіктердің төзімділігі, сапалық және сандық талаптары; • 3. Зиянкестер туындаған залалға кедергі жасау үшін араласу шектерді (зиянкестер әкелетін зиянды төмен деңгейде ұстау, қабылдау • 4. Экожүйені пайдалы организмдердің дамуына қалыпты және зиян организмдерге жағымсыз етіп, бейімдеу • 5. Интеграцияланған өсімдіктер қорғау жүйеде біріктірілген /комбинированный профилактиалық және емдеу/ бақылау әдістерді; • 6. Қабылданған іс шаралардың /адамның және қоршаған ортаның әсері/ дүрыстығын тиімділігін бағалау

• Осы 16 принциптерді қабылдаған жағдайда өндірушілерге мүмкіндік береді: - тиімді дақылдар мен егінді қорғау; • - санитарлық және фитосанитарлық (СФС) сапа стандарттарына оңай сақтауға, әсіресе пестицидтердің қалдықтарының рұқсат етілген шектері; • - кірістерін(тыңайтқыштар және пестицидтер) пайдалануды қысқарту арқылы өз табысын арттыру. • Жақсы өсімдік гигиена басқару негізгі мынадай 16 қабылдау принциптері:

16 “Негізгі принциптері” of an IPM These basic principles do not focus solely on the management of pests but also highlight all the environmental factors that influence crop development. The acquisition of healthy propagation material and healthy crops is the foundation stone of any IPM strategy.