Кунакбаевская сельская библиотека филиал МУ ЦРБ Заведующая Султанова

Кунакбаевская сельская библиотека филиал МУ «ЦРБ» Заведующая Султанова З. О

Стенд к 50 -летию космонавтики.

Дайджест и картотека.

Конкурс: «Космические фантазии»

« Мин Гагаринды кʏрҙем» - Əзәби- осрашыу кисә. « Мин Гагаринды кʏрҙем» Кʏккә - бейеккә. Беҙҙең ɵçтә- бейектә, Бейектә-зәңгәр кʏктә, Тыуған Ватанды ҙурлап, Спутник оса йырлап. Бɵйɵк совет халkына Балаларға- барыhына Минән kайнар сәләм, ти Эшем кʏп, әйләнәм, ти. 1961 йылдың 12 апрелендә йыhанды ɵйрәнеʏҙә яңы эра башланды. Ул кɵндɵ доньяла беренсе космонавт- Советтар Союзы гражданины майор Юрий Алексеевич Гагарин «Восток» исемле йыhан карабында Ер тирәләй 108 минутта әйләнеп сыға. Был- Совет фәне hәм техникаhының ҙур еңеʏе булып тора. 9 -сы апрель Ҡунаkбай ауыл китапханаhында Мингажев Сабит ағай менән 7 -се синыф уkыусыларының « Мин Гагаринды кʏрҙем» тип аталған осрашыу әҙәби кисәhе булып уҙҙы. Сабит Сәлимйән улы Мингажев 1941 йылда Ҡунаkбай ауылында тыуа. Хәрби хеҙмәтте 1961 -64 йылдарҙа данлыkлы «Байканур» космодромында ʏтә. Ул ʏҙенең әңгәмәhен ошо hʏҙҙәр менән башлап ебәрҙе. - Мин 1960 йылдың ахырында хәрби хеҙмәткә китәргә тейеш инем, әммә ләкин тороп kалдым, сɵнки ул заманда шундай закон бар ине, кем дә кем СПТУ- ның тракторист- машинист бер йылдыk курсын тамамлаған, уларҙы 2 йыл стажы булғас kына әрме сафына алыу. Шулай итеп ул 1961 -се йылдың кɵҙɵ генә әрмегә алына. Учалынан 60 -лаған призывник Ɵфɵгә юллана. Ҡаты комиссия ʏткәс 40 -ғы эшелондарға тейәлеп Москва - Ташкент магистрале буйынса юлдарын дауам итәләр, kайҙа алып барыуҙарына аныk яуап ишетмәйҙәр «барып еткәс беләрhегеҙ» тип яуап kайтаралар. Кисен hуңғы станцияла туkталалар. Тɵн сыkkансы йыуындырып, кейендереп hалдат итеп тә kуйҙылар тип, иçкә ала Сабит ағай. Иртәгеhен hалдаттарҙы площадкаларға урынлаштыралар.

Ул 2 -се «монтаж- hынау корпусы» на эләгә ( часть « 12 отдельная ордена Красный Звезды» монтажноиспытательный корпус). 120 кешенән торған ротаға стартовый площадканы hәм айырым- айырым килгән узелдарҙы kарауылдау бурысы йɵкмәтелә. Сабит ағай контрольно- пропускной пункт аша пропускалар kарап ʏткәреп тора. Сабит ағай шулай уk, нимә ул отцепление hәм эвакуация мәғәнәләрен, дублер әҙерләʏ ысулы тураhында аңлатып ʏтте, балалар йотлоғоп тыңланылар. -Хеҙмәт барышында космонавтарҙы бик кʏп тапkыр кʏрергә тура килде. Короленко, Титов, Терешкова, Гагарин, Быковский, Попович, Николаев hәм башkалар, сɵнки смена hайын улар мин торған пропускной пункт аша ʏттеләр. Ә бына Быковскиҙе әҙерләгәндә, Москванан килгән маршал авиации Руденканы, генерал лейтенант авиации Комаринды кʏрергә насип була, уларкосмонавтарҙы тренировать итәләр. Оса торған кɵнɵ kапkа асып, честь биреп сығарып ебәрәбеҙ, стартkа 2 -км юл. Уkыусылар шулай уk ракета тураhында kыҙыkhынып hорау бирҙеләр. Ракетаға ултырып kараған ɵсɵн генә лә мин герой исеме бирер инем. Йәй айы, 50 градус эçелек, ә ракета боҙ менән kапланған 186 градус hыуыkлыk, (кислород менән заправить итәләр) тɵтәп ултыра, 50 метр бейеклектә, унда менеп ултырыу ɵсɵн генә лә, ниндәй сыҙамлыk hәм йɵрәк кәрәк ти ул. Шулай уk иптәше Гиззатуллин Камиль ағай Гагарин менән осрашыуы тураhында hɵйләгәндәрен балаларға hɵйләп ишеттерҙе. Бигерәктә курска ятkанда улар иçтәрен юғалтып- юғалтып алалар. Космонавтар араhынан В. Терешкова оҙағыраk иçенә килмәй, корабль курста, бер сәғәткә яkын связь булмай, hуңынан позывной «Чайка» связға инә. Ул Ю. Гагарин менән пропускной пункта осраша hәм уның менән әнғәмәгә инә. Ул бɵгɵнгɵләй кʏҙ алдымда тора ти, урта буйлы, тышkы kыйәфәте менән тик йылмайып торған кеʏек алсаk кеше, ʏткән hайын «Как служба!» тип hорай, ә мин «Отлично полковник» тип честь бирәм. Ю. Гагарин hәм Николаевтан автограф алыу бәхетенә ирештем. Бер кɵндɵ баҙнат итеп автограф hораным,

Гагарин открыткаға kул тамғаhын kуйҙы инәлтеп торманы, ә бына Николаев бик оҙаk, инәлтә -инәлтә генә kул тамғаhын kуйҙы. Әммә ләкин автографты hаkлап алып kайта алманым, открытка минең hалдат биш мешогынан юk булды, (бер нисә кɵн алда егеттәргә кʏрhәтеп маhайған инем). Әңгәмә ахырында ʏҙенең тәʏге ай хеҙмәтен, ауыл балаларының турникта сосиска кеʏек эленеп тороуҙарын, 1 -ай ваkытта hалдат kиәфәтенә индереʏҙәрен иçкә алып, уkыусы балаларға ʏҙҙәрен физик яkтан сынығырға, Саңғы шыуырға, турникта кʏтәрелергә, военное-дело дәрестәрен яkшы ʏҙләштерергә кәрәклеген белдереп нәсихәттәр әйтте. Сабит ағай менән бер рәттән, уның ябай аңлайышлы итеп hɵйләгәндәрен тыңлап, кʏренекле шәхестәрҙе ʏҙ кʏҙебеҙ менән кʏргәндәй булдыk. Уға hаулыk, бәхет теләп оҙатып kалдыk. Яйыk почта 13 апрель- газетаһына аша ебәрзем 2011 й