Kultura średniowiecza Średniowiecze rozpoczęło się wraz z

Kultura średniowiecza

Średniowiecze rozpoczęło się wraz z upadkiem Rzymskiego Imperium, w IV wieku (rok 476). W Polsce natomiast epokę tę datuje się od roku 966. Data końcowa to rok 1492 - odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.

Średniowiecze jest epoką obejmującą aż 1000 lat (od V do XV wieku) Mapa Europy X w.

Nazwa epoki powstała w XV – XVI wieku, kiedy to (błędnie) sądzono, iż epoka ta jest tylko okresem przejściowym pomiędzy dwiema wielkimi epokami – Starożytnością oraz Renesansem, a także jest epoką, która w zasadzie nie wniosła nic nowego i nie zasługuje na inną, właściwą sobie nazwę. „Wieki średnie”, w odczuciu ludzi Renesansu, były po prostu ciemnym, mało znaczącym okresem pośrednim. W powszechnym odczuciu była to epoka kryzysu, intelektualnego zastoju, stagnacji i zacofania.

ØWcze sne Śre dniowi ØDojrz ecze (V ałe Śre -X w. ) dniowi ecze (X I-XII w. ) ØSchył kowe Ś rednio jesień wiecze Średni - tzw. owiecz a (XIVXV w. ) Podział epoki

Wczesne Średniowiecze (V-X w. ) Jest to okres pograniczny. W sztuce łączono tradycje sztuki rzymskiej ze sztuką plemion germańskich oraz ze sztuką Wschodu – Bizancjum. Główną rolę odgrywało piśmiennictwo łacińskie. Kształtowały się idee, tematy i motywy, które były wykorzystywane w późniejszych etapach rozwoju epoki. Dojrzałe Średniowiecze (XI-XII w. ) W sztuce dominuje styl romański. W literaturze zaczyna się kształtować, obok piśmiennictwa łacińskiego, również twórczość w językach narodowych. (to zjawisko potrwa aż do końca XV wieku). Schyłkowe Średniowiecze (XIV-XV w. ) W sztuce dominuje styl gotycki. Pojawiają się pierwsze zwiastuny kolejnej epoki.

Roła Koscióła Średniowiecze to okres, w którym Kościół odgrywał bardzo ważną rolę polityczną, społeczną oraz kulturową. Papieże, głowy Kościoła, mieli realny i duży wpływ na sytuację polityczną ówczesnej Europy. Na sytuację Kościoła w sposób zasadniczy wpłynęła schizma wschodnia z 1054 roku, która podzieliła chrześcijaństwo na dwa odłamy – zachodnie, łacińskie oraz wschodnie, bizantyjskie.

Olbrzymią rolę odegrały chrześcijańskie klasztory, które bardzo prężnie się rozwijały. Powstawały liczne nowe reguły (czyli zasady, na jakich ma funkcjonować nowy klasztor). Najsłynniejszą regułę stworzył św. Benedykt, założyciel opactw benedyktyńskich. Reguła ta brzmiała ora et labora (czyli módl się i pracuj).

UNIWERSALIZM W początkach średniowiecza cała Europa poddana była duchownej władzy papieża i świeckiej cesarza. Wszyscy monarchowie byli zobowiązani do wierności tym dwóm zwierzchnikowi. Wspólna władza oraz dominacja religii chrześcijańskiej przyczyniły się do tego, że w wielu różnych krajach językiem urzędowym była łacina, panowały te same style w architekturze, malarstwie, ludziom przyświecały te same idee. Kultura, sztuka, filozofia, religia były dla całej Europy wspólne - czyli miały charakter uniwersalny.

TEOCENTRYZM W centrum zainteresowań człowieka znajdował się Bóg i sprawy duchowe. Życie doczesne traktowano jako etap przejściowy przygotowujący chrześcijan do życia wiecznego. Temu drugiemu zatem poświęcano znacznie więcej uwagi niż pierwszemu. Wszystkie zjawiska przyrodnicze, historyczne, społeczne uważano za przejaw bożego działania. Religii podporządkowane były nauka, kultura i sztuka. W malarstwie, rzeźbie, literaturze dominowała tematyka sakralna. Podobna sytuacja panowała w architekturze. Budowano przeważnie kościoły.

Średniowieczna rzeczywistość to również wyprawy krzyżowe – tzw. krucjaty. Do ich przyczyn zalicza się nie tylko chęć krzewienia wiary i obrony chrześcijan na terenach podbitych lub zagrożonych przez muzułmanów, ale również przeludnienie w Europie czy chęć wzbogacenia się. W latach 10961270 odbyło się siedem krucjat

Jednym z symboli średniowiecza jest rycerstwo. Stan ten rządził się jemu tylko właściwym kodeksem postępowania. W chwili przyjęcia do stanu rycerskiego (tzw. pasowania) kandydat przysięgał nie tylko wierność swemu panu, ale także gotowość obrony Kościoła i wiary chrześcijańskiej, opiekę nad ubogimi, wdowami i sierotami.

Rola książki w średniowieczu Wspólnym językiem średniowiecza była łacina, dopiero po jakimś czasie zaczęła wykształcać się twórczość piśmienna w językach narodowych. Dlatego mówimy o dwujęzyczności literatury średniowiecza. W Polsce pierwsze utwory napisane w całości po polsku zaczęły powstawać w XIV wieku.

Średniowieczne szkoły i uniwersytety Średniowiecze to czas rozwoju szkół i uniwersytetów. System szkolny, który powstał w czasach Karola Wielkiego, nie był co prawda powszechny, ale pozwalał zdobywać wiedzę przynajmniej dzieciom lepiej urodzonych. W większych miastach na podobieństwo rzemieślniczych cechów powstawały związki (korporacje) mistrzów i uczniów, które dały początek szkołom wyższym, które nazywano początkowo studium generale, a potem universitas.

Uniwersytet Boloński Uniwersytet Paryski Uniwersytet Padewski Uniwersytety XII-XIII w. Uniwersytet Oksfordzki Uniwersytet w Cambridge

Sztuka średniowieczna jest niesłychanie bogata. Spotkamy w niej wiele nurtów. Do podstawowych należą styl romański i gotycki, wcześniej wyróżnia się także sztukę wczesnochrześcijańską, bizantyjską, karolińską (lub preromańską) i koptyjską.

Sztuka romańska rozwinęła się w X-XIII wieku, w Polsce w wieku XIV. Swoje początki ma we Francji, Włoszech, Niemczech. Pierwszy raz terminu sztuka romańska użył w 1818 normandzki archeolog, Charles Duherissiere w odniesieniu do architektury. Termin ten odnosił się również do związków sztuki romańskiej z kulturą starożytnego Rzymu.

Romański kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Czerwińsk nad Wisłą) Cechy charakterystyczne architektury romańskiej: grube mury, sklepienie kolebkowe (o kształcie walca, ciężkie, masywne) lub krzyżowe (dwie skrzyżowane kolebki, tworzące krzyż), prostota form, mało zdobień, w kościołach jedynie rzeźby bądź płaskorzeźby, budowle z zasady są obronne, okna małe, wąskie jak strzelnice, położone wysoko, zakończone półkolistym

Zabytki sztuki romańskiej Bazylika Świętej Marii Magdaleny w Vézelay Katedra w Pizie

kościoły w Issoire Eunate

Saint Martin de Londres Saint-Sulpice

Malarstwo i rzeźba w stylu romańskim Rzeźba w stylu romańskim podporządkowana była architekturze. Wypełniała portale, zdobiła kapitele, wsporniki. Motywy czerpane były ze świata roślin lub zwierząt. Często rzeźbiono także figury ludzkie w scenach biblijnych lub alegorycznych.

Malarstwo było podobnie jak rzeźba związane z budowlami, głównie kościelnymi. Tworzono freski - malowidła wykonywane na ścianach, na nie zeschniętym tynku, mozaiki , witraże i miniatury

Sztuka gotycka Nazwa gotyk wzięła się z nieporozumienia. Włoski humanista, Giorgio Vasari, nazwał tak sztukę Średniowiecza, chcąc podkreślić jej barbarzyński charakter. Nazwał ją gotycką, aby podkreślić jej pochodzenie od Gotów Powstanie gotyku jako stylu wiąże się z przebudową kościoła w Saint-Denis pod Paryżem Rozwijał się on w trzech fazach: wczesnej, dojrzałej i późnej.

Kościoł w Saint-Denis Cechy charakterystyczne architektury gotyckiej monumentalizm budowli, kościoły wysokie, smukłe, jasno oświetlone, akcentowanie kierunków wertykalnych (w górę), sklepienie krzyżowo-żebrowe, ostre łuki, mury silnie przeprute,

Malarstwo gotyckie rozwijało się pod różnymi postaciami. Gotyk to przede wszystkim intensywny rozwój witrażownictwa. Ze względu na powszechność stosowania witraży mało popularne było malarstwo ścienne w postaci fresków - na ścianach kościołów nie było już na nie miejsca. Przez cały czas trwania gotyku rozwijało się malarstwo książkowe w postaci miniatur.

Freski Giotto di Bondone

Największym osiągnięciem średniowiecznego malarstwa było pojawienie się obrazu niezależnego, przeznaczony do umieszczania na ścianie kościoła. Obrazy te były malowane na desce farbami temperowymi. Dominowała tematyka religijna – sceny z życia Chrystusa, Maryi i świętych.

Muzyka w średniowieczu Cechowały ją przede wszystkim: • silne powiązanie z religią • przewaga jednogłosowości • surowość • śpiew a cappella • oparcie na skalach modalnych

LITERATURA Cechy charakterystyczne literatury średniowiecznej: dwujęzyczność, dydaktyzm, alegoryczność

LITERATURA świecka: chansons de geste, romans rycerski, Kroniki historyczne, poezja świecka. religijna: żywoty świętych, legendy, pieśni religijne, misteria, apokryfy.

Dzieła literackie V w. – O państwie Bożym św. Augustyna X – XI w. – Żywoty św. Wojciecha XI w. – Pieśń o Rolandzie XII w. – Kronika Galla Anonima XIII w. – Bogurodzica XIII w. – Summa teologiczna św. Tomasza z Akwinu XIII w – Złota legenda Jakuba de Voragine XII – XIII w. – Kronika Wincentego Kadłubka XIII w. – Kronika wielkopolska XIV w. – Kazania świętokrzyskie XIV w. – Boska Komedia Dantego XIV – XV w. – Psałterz floriański XV w. – Roczniki Jana Długosza XV w. – Wielki Testament Francoise Villona XV w. – Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią

Literatura parenetyczna i proponowane przez nią wzorce osobowe (ideał władcy, świętego, rycerza). Wizerunek Matki Boskiej („Bogurodzica” i „Lament świętokrzyski”. Motyw tańca śmierci. Średniowieczne bon ton w „Pieśni o chlebowym stole”.

Dydaktyzm Podstawowym celem literatury średniowiecznej było wychowywanie, budowanie ładu moralnego, potępianie zła i pokazywanie ideałów dobrego postępowania. W utworach często pokazywane są wzorce dobrego postępowania, tzw. wzorce parenetyczne.

Teatr i dramat średniowieczny Dramat był najwolniej rozwijającą się dziedziną średniowiecznego piśmiennictwa. Genezy średniowiecznego dramatu należy dopatrywać się we wpisanych w rok kościelny obrzędach liturgicznych, które były teatralizowane. Do najważniejszych należy zaliczyć procesję Niedzieli Palmowej, nawiedzenie grobu Chrystusa i inne związane w Wielkim Tygodniem oraz „jasła” – obrazy stajenki betlejemskiej, wzbogacane śpiewem i grą aktorską. Tego typu twórczość sceniczną, związaną ściśle z obrzędami Kościoła nazywamy dramatem liturgicznym.

Innymi gatunkami dramatycznymi, które rozwijały się w Średniowieczu na ziemiach polskich, są misterium i moralitet. przedstawiało różne sceny biblijne i apokryficzne, a także fakty z żywotów świętych. Misterium początkowo odgrywano w kościołach, potem przeniosło się na plan miejski. Przestrzeń sceniczna miała charakter symultaniczny – widz mógł jednocześnie oglądać wydarzenia rozgrywające się na różnych planach. Misteria stanowiły sztukę społeczności miejskich. Jedynym zachowanym polskim misterium jest Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu pańskim

Dziękuję za uwagę