Клетка циклі Циклин тәуелді киназалар Орындаған Каримова

«Клетка циклі Циклин тәуелді киназалар» Орындаған: Каримова Л Мақсұтова А Тексерген: Рысбекова А

КЛЕТКАЛЫҚ ЦИКЛ АНАЛЫҚ КЛЕТКАНЫҢ БӨЛІНУ АРҚЫЛЫ ТҮЗІЛГЕН ЖАҢА КЛЕТКАНЫҢ ӨЗІНДІК БӨЛІНУГЕ ДЕЙІНГІ КЕЗЕҢДІ КЛЕТКАЛЫҚ НЕМЕСЕ КЛЕТКА ЦИКЛІ ДЕП АТАЙМЫЗ. КЛЕТКАЛЫҚ ЦИКЛДІҢ МІНДЕТТІ КОМПОНЕНТТЕРІ АРНАУЛЫ ҚЫЗМЕТ АТҚАРАДЫ, ОЛ ПРОЛИФЕРАТИВТІ САНАЛАДЫ. НЕМЕСЕ МИТОТИКАЛЫҚ ЦИКЛ БОЛЫП

КЛЕТКАЛЫҚ ЦИКЛДІҢ ҮШ БАСТЫ КЕЗЕҢІ БЕЛГІЛІ: 1. ИНТЕРФАЗА. БҰЛ КЕЗЕҢ ЖЫЛДАМ ТҰРАДЫ. ИНТЕРФАЗА СОҢЫНДА ДНК ЕКІ ЕСЕЛЕНУ ЖҮРЕДІ. СИНТЕЗ ЖӘНЕ ӨСУДЕН РЕПЛИКАЦИЯСЫ ЖӘНЕ 2. МИТОЗ /КАРИОКЕНЕЗ/. БҰЛ ЯДРОНЫҢ БӨЛІНУ ПРОЦЕСІ ЖӘНЕ ХРОМАТИДТЕР БІР-БІРІМЕН АЖЫРАП ЖАҢА КЛЕТКАҒА ТЕПЕ-ТЕҢ БӨЛІНЕДІ. 3. ЦИТОКЕНЕЗ – АРАСЫНДА БӨЛІНУІ. ЦИТОПЛАЗМАНЫҢ ЕКІ ЖАҢА КЛЕТКА

ИНТЕРФАЗА 3 ФАЗАҒА БӨЛІНЕДІ: G 1, S, G 2. G 1 - ФАЗАСЫ ЖЫЛДАМ СИНТЕЗБЕН СИПАТТАЛАДЫ: МИТОХОНДРИЯ, ГОЛЬДЖИ ЯДРОШЫҚ, ТҮЗІЛУІ. КОМПЛЕКСІ, ЭПТ, РИБОСОМАЛАРДЫҢ СОНЫМЕН ҚАТАР КЛЕТКАДА ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ЖӘНЕ ФУНКЦИОНАЛЬДЫ ТҮЗІЛІП ЖҮРЕДІ. БЕЛОКТАР КЛЕТКАНЫҢ ӨСУІ

S ФАЗАДА ДНК РЕПЛИКАЦИЯСЫ НЕМЕСЕ ЕКІЕСЕЛЕНУ ПРОЦЕСТЕРІ ЖҮРЕДІ. ГИСТОНДЫ БЕЛОКТАРДЫҢ СИНТЕЗІ ЖҮРЕДІ. ӘРБІР ХРОМОСОМАЛАР ЕКІ ХРОМАТИДТЕРГЕ БӨЛІНІП, ӨЗАРА ЦЕНТРОМЕРА НЕМЕСЕ КИНЕТОХОРМЕН БАЙЛАНЫСАДЫ.

G 2 ФАЗАДА БИОСИНТЕЗ ПРОЦЕСІ ЖҮРЕДІ ЖӘНЕ АТФ НЕМЕСЕ МАКРОЭРГТАР ТҮРІНДЕ ЭНЕРГИЯ САҚТАЛАДЫ, МИТОХОНДРИЯ БӨЛІНЕДІ. БӨЛІНУ РЕПЛИКАЦИЯСЫ ҚОЛДАУШЫ ҰРШЫҒЫ ЖҮРЕДІ. ТҮЗІЛЕДІ ЖӘНЕ КЛЕТКАНЫҢ М ФАКТОРЛАРМЕН ЦЕНТРИОЛДЕР ФАЗАҒА БАҚЫЛАНАДЫ. БІТКЕННЕН КЕЙІН КАРИОКЕНЕЗ НЕМЕСЕ МИТОЗ ӨТУІ М ИНТЕРФАЗА БАСТАЛАДЫ. МИТОЗ БЕС КЕЗЕҢГЕ БӨЛІНЕДІ. МИТОЗДЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ: ПРОФАЗА • ТЕЛОФАЗА ПРОМЕТАФАЗА АНАФАЗА

ПРОФАЗА. БҰЛ ФАЗАДА ХРОМАТИДТЕР ҚАЛЫҢДАП ҚЫСҚАРАДЫ ЖӘНЕ ШИРАТЫЛУ МЕН КОНДЕНСАЦИЯ ПРОЦЕСТЕРІ ІСКЕ АСАДЫ. ЦЕНТРИОЛИЛЕР КЛЕТКА ПОЛЮСІНЕ АЖЫРАЙДЫ, ӘРБІР ЦЕНТРИОЛИДЕН ҚЫСҚА МИКРОТҮТІКШЕЛЕР БӨЛІНЕДІ, ЖҰЛДЫЗ ТӘРІЗДІ КҮЙГЕ АУЫСАДЫ. ЯДРОШЫҚ КІШІРЕЙІП НУКЛЕИН ҚЫШҚЫЛЫ БЕЛГІЛІ ХРОМОСОМА ЖҰБЫНА ЖАРТЫЛАЙ АЖЫРАЙДЫ.

БҰЛ ФАЗАДА МЕМБРАНА ҚАБЫРШАҒЫ ЕРІП МАЙДА МЕМБРАНА КӨПІРШІГІНЕ АЙНАЛАДЫ. БӨЛІНУ КИНЕТОХОРАМЕН ҰРШЫҒЫНЫҢ МИКРОТҮТІКШЕЛЕРІ ЯДРО АЙМАҒЫНА ЕНІП БЕКІНЕДІ. КАТЕГОРИЯҒА БӨЛІНЕДІ БӨЛІНУ ҰРШЫҒЫНЫҢ МИКРОТҮТІКШЕЛЕРІ ҮШ – КИНЕТОХОРЛЫ, ПОЛЮСТІ, АСТРАЛЬДІ. МИКРОТҮТІКШЕЛЕР ХРОМАТИДТЕРДІҢ ЕКІ ЖАҒЫНА БЕКІНІП ХРОМОСОМАЛАРДЫ ЖЫЛДАМ ҚОЗҒАЛЫСҚА АЛЫП КЕЛЕДІ. МИКРОТҮТІКШЕЛЕР САНЫ АДАМ БАЛАСЫНДА 20 -40 ТЕҢ БОЛАДЫ. ӘРБІР КИНЕТОХОРАМЕН БАЙЛАНЫСҚАН,

Метафаза. Микротүтікшелер хромосомаларды экватор аймағына алып келеді, метафазалы пластинка түзеді және клетка экваторына перпендикуляр орналасады.

Анафаза. Центромерлер бөлінеді, барлық хромосомалардың хромотидтері бір уақытта бірбірінен бөлініп, клетканың қарама-қарсы полюстеріне таралады.

ТЕЛОФАЗА. Жаңа ядроның қабықшасы түзіледі Хромосомалар деспирализацияланып, ядрошық қалыптасады. Клетканың екіге бөлінуі жүреді (цитокенез)

Клеткалық циклдің мәні Клеткалар G 1 –ге көшкен кезде, ары қарай S-кезеңге өту үшін барлық молекулалық процесстерді жүйелі өтуі керек. Егер бұлай болмаса, клетка G 1 –де жағдайында болып және репликация кешігеді, G 1 – фазасы ұзарады. Мұндай жағдай – клеткалық циклдің ерекше жайдайы – G 0 - деп аталады. Нейрондар, кардиомиоциттер G 0 фазада болады, олар жоғары дифференцирленген және олардағы болып жатқан циклдер тоқтатылады. Сүйек (кемік) майы, асқазанішек трактісінің шырышты клеткалары керісінше барлық уақытта бөлінеді. (Сирек G 0 –фазада болады).

Клеткалық циклдің реттелуі. Клеткалық цикл фазаларының алмасуына циклиндер және циклинге тәуелді киназалар ақуыздары негізгі роль атқарады. Клеткалық циклдің, Д- циклині G 1 сатысында жұмыс істейді, ал G 1 – сатысын Е-циклині аяқтайды. S –кезеңде А және В циклиндер жұмыс істейді. G 2 – фазада В циклині клетканы митозға келтіреді және ол М-стимулирлеуші фактор (МРF) болып табылады. Барлық көрсетілген циклиндер убиквитин мен протеазаның көмегімен жылдам ыдырап кетеді.

циклиндер G 1 циклин (Cln 3 у Sc и Сус. D омыртқалыларда) жаңа клетка цикліне кірісімен клеткалық өсуді координациялауға көмектеседі. Олардың концентрациясы клеткалық циклдың фазасынан емес, өсудің сыртқы регуляторлық сигналдарының жауабынан өзгеретіндіктен олар ерекше болып келеді. G 1/S циклины (Cln 1 и Cln 2 у S. сerevisiae, Сус. E омыртқалыларда) G 1 -фазаның соңында максималды концентрацияға жетеді және S-фазасында төмендейді. S циклины (Clb 5, Clb 6 у S. сerevisiae и Сус. A омыртқалыларда) ДНК репликациясын стимулдейді. S циклин деңгейі S, G 2 фазасы және митоздың басында жоғары болып қалады. М-циклины (Clb 1, 2, 3 и 4 у S. сerevisiae и Сус. B омыртқалыларда). Клетка митозға өтіп, метофазаның максимумына жеткен кезде олардың крнцентрациясы жоғарылайды.

ӘДЕБИЕТ: 1. С. А. ӘБІЛОВ. МОЛЕКУЛАЛЫҚ БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ ГЕНЕТИКА: ОҚУЛЫҚ. ШЫМКЕНТ: « СҚАРАЛЫ» БАСПАСЫ, 2008. - 424 С. А 2. С. А. ӘБІЛОВ. МОЛЕКУЛАЛЫҚ БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ ГЕНЕТИКА: ОҚУЛЫҚ. 2 -ШІ, ТҮЗЕТ. Ж. ТОЛЫҚ, 2010. - 388 Б. 3. Бегімқұл Б. Медициналық генетика негіздері: оқулық. Астана: Фолиант, 2008. - 336 с. 4. Е. Куандыков, С. А. Әбілов. Медициналық биология және генетика. - Алматы: НАS, 2006. -320 б.