Көбею l Көбею – түрдің тіршілігін жалғасуын қамтамасыз ететін физиологиялық үрдіс. Көбею бұл тіршілік сипаттамасымен тығыз байланысты – дискретті. Біртұтас организм дискретті бірліктен тұрады – жасуша. Осы себептен әрбір особь жасушаның көбеюімен қарастырылады.
Көбею Жынысты Бір торшалы Коньюгация(инфузория) Трансдукция(бактерия) Трансформация Копуляция(спорофиктер) Көп торшалы Жыныссыз Моноцитогенді (бөліну, спора түзілу) Полицитогенді (бүршіктену, полиэмбриология)
l Жыныс жасушалары гамета деп аталады. Яғни аналық және аталық жыныс бездерінде гаметалар дамиды. Жынысты көбею – гаметалардың қосылуы. Жынысты көбеюдің жыныссыз көбеюден айырмашылығы – оған екі организм қосылады.
Жыныс жасушаларының құрылысы, қызметі
l Спермотозоид – көбею кезінде екі негізгі қызметтерді атқарады. Хромосомалардың гаплоидты жиынтығын жұмыртқа жасушаға ендіру және оның даму бағдарламасын жүзеге асыру. Ол ортақ плазмалемамен қапталған және 4 бөліктен тұрады. Спермотозоид құрылысы: Басы Мойны Митохондриялар Құйрығы(аксонема)
l Ооцит – аналық гамета. Дамуы аналық жыныс бездерінде жүреді және 3 кезеңге бөлінеді: 1. Көбею 2. Өсу 3. Пісіп жетілу Ооцит құрылысы: Фолликулдық жасушалар Ядро
Жыныссыз көбею – көбеюдің қарапайым түрі болғандықтан, жыныстық көбеюден бүрын пайда болған деп есептеледі. Көбеюдің бұл түрі өсімдіктерге және кейбір жануарларға тән. l Жыныссыз көбеюге жануалардан гидраның, гидроидты маржан полиптерінің және т. б омыртқасыздардың көбеюін жатқызуға болады. l
Жыныссыз көбею түрлері: I. III. IV. Қарапайым бөліну – митоз арқылы бөлінудің нәтижесінде ата тегімен бірдей ұрпақ пайда болады. Бұл қарапайымдыларға тән жыныссыз көбеюдің ең қарапайым түрі. Спора түзілу – көптеген өсімдіктер, саңырауқұлақтар, кейбір қарапайымдылардың тіршіліктерінің белгілі бір сатысында спора түзіледі. Қолайлы жағдай туғанда споралар дамып митоз арқылы бөліне бастайды. Вегетативті көбею – организмнің бір топ жасушалары бөлініп жаңа организм түзеді, яғни генетикалық материалдары бірдей организмдер түзіледі. Тірі ағзалардың түріне байланысты вегетативті көбеюге арналған әртүрлі мүшелер мен өсінділердің пайда болуы. Бүршіктену – Кейбір саңырауқұлақтар мен жануарларға тән. Олардың денелерінде бүршік өсіп шығады да бөлініп жаңа организмге бастама береді.
Ұрықтану Екі гаметаның қосылуы нәтижесінде зиготаның түзілу процесі. Яғни екі гаплоидты жасушалардың бірігуі нәтижесінде диплоидты жасушаның (зигота) пайда болуы.
Ұрықтану – гаплоидты хромосома жиынтықтары бар аналық және аталық жыныс жасушалары ядроларының қосылуы. Ұрықтанған жасушаны зигота дейді. l Ұрықтанудың барысында әр түрге тән хромосомалардың диплоидты жиынтығы қалпына келеді. Ұрықтану кезінде организмдердің тұқым қуалау ақпараты жаңарып, комбинативтік өзгерістер пайда болады. Пайда болған өзгерістер тұқым қуалау арқылы ұрпақтан ұрпаққа беріледі. l
Скачать презентацию Көбею l Көбею түрдің тіршілігін жалғасуын қамтамасыз
760043.ppt