КӘСІПТІК ПРАКТИКАЛАРДЫ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
Тақырыбы: Ақтөбе облысы, Хобда ауданы, Жарсай ауылы халықтары тіліндегі диалектілері Практикант: Зейдалы Аружан Жетекші: Айтпенбетова Айгүл
Есебі Мен 01. 06. 2015 – 03. 06. 2015 аралығында Қобда ауданы, Жарсай ауылында диалектологиялық практикадан өттім. Негізгі мақсатым – Жарсай ауылының тұрғындар тілінің ерекшеліктерін анықтау. Жалпы практикамның негізгі қамтыған аймағы – Қобда ауданы. Мен осы Жарсай ауылында тұратын тұрғындарының негізгі кәсібі бойынша сұхбат жүргізіп, диалектологиялық практика мәліметтеріне сай қажетті әңгімелер жүргіздім. Бірнеше адамдармен әңгімелесе отырып, жергілікті сөздердің еркшелігін айқындап, диалектілерді теріп жаздым. Аудан мұрағатынан материалдар қарастырып, өткен жылдар газеттерінен топтама мақалалар оқи отырып, аудан тұрғындарының мақалаларынан диалектілік ерекшеліктерді ажыратып, керекті мәліметтеріме қол жеткіздім. Аудандағы тұрғын ақсақалдармен, егде адамдармен әңгімелесу үстінде жиналған материалдардың негізінде және де бұрыннан бар, жарияланған кейбір деректерді, архив құжаттарын, газет материалдарын пайдалана отырып Қобда ауданының диалектілік ерекшеліктерін бар қырымнан аша алдым деп ойлаймын. Диалектологиялық практиканың дербес тапсырмалары бойынша жұмыс жасап, жиналған диалектілік сөздер бойынша тілдік талдаулар жасап, барлық тапсырмаларды толыққанды орындадым.
Күнделік Күніуақыты Жұмыс барысы туралы жазбалар Практика жетекшісінің пікірі 26. 05. 15 ж Диалектологиялық практика негізінде Қобда ауданына барып, директер жинадым. 27. 05. 15 ж Бүгін ертемен ауылдын кітапханасына барып таныстым. Апайлармен танысып өзіме керекті материалдарды алдым. 31. 05. 15 Жинақталған мәліметтерді папкаға дайындап, көрнекіліктерді жасадым.
Диалектілік сөздер Ақбаршы- хат-хабар жеткізуші. Біздің колхоздың ақбаршысы бүгін Ойылға жүреді. Ақзон - шыт, жұқа мата. Дүкендегі Ақзоннан 15 метр алайын десем, ақшам жетпей тұр. Ақсұп - Ақ шыт, ақ сиса Ақтамақ - түйенің іш ауруы. Ақ түймеш - шикі тарыны ақтау. Ақтық - қалың болып өскен қалың шөп. Ақтамақ - түйенің іш ауруы. Ақ түймеш - шикі тарыны ақтау. Ақтамақ - түйенің іш ауруы. Алаң-берең - таң сәрі, елең-алаң. Аласат - бүлдіру, бірін-біріне араластыру. Аласат салу - сапыран, бүлік. Алқана- Салқана - алқам-салқам. Алпауыз - сары ала тышқан. Аңғар - сезім, түсінік, зейін. Аңқу - ашық, айқын. Аран - атқора. Аранға шабу -арандау. Аршу -арықты, құдықты тазалау. Асу - аса. Асық жаңылтпаш -балалардың асықты жасырып ойнауы. Атау -от жер, шөбі мол, жайылым жер. Ат шаптыра жеткісіз - ат шаптырым. Атшоңқай - өзен, көл, жағасында өсетін сабақты, бүршікті өсімдік. Атымды жер -құнарлы, шығымды, қолайлы жер. Атын ұрып тастау -тастай салу. Ауан - тентек. Ауаша - оңаша. Аударылып қону - қоныс аударып көшу. Аурақ -аруақ. Ауыт - шығар суы жиналатын үлкен шұңқыр. Ашуат шөп - сортаң, ащы жерге шығатын шөп.
Бірігу арқылы Ақтамақ - түйенің іш ауруы. Ақтық - қалың болып өскен қалың шөп. Ақбаршы- хат-хабар жеткізуші. Біздің колхоздың ақбаршысы бүгін Ойылға жүреді. Аласат - бүлдіру, бірін-біріне араластыру Алпауыз - сары ала тышқан. Атшоңқай - өзен, көл, жағасында өсетін сабақты, бүршікті өсімдік Жалаң-арқалық, шығырдың үстіне салған салдау Жалас – таудың қыры, жоа белес Жаңдық – ұсақ мал Жаңоз – өгіз мойын тұрығындағы сырт жағындағы темірі Жарақты – жарамды Жарлану – бас жару Жарма – үлкен арық Жасау – оқ Жастыққағаш – шығырдың арқалығын көтеріп тұратын көлдеңен ағаш Жатыс – демалыс Жекелі – құндыз бөрікті Желемік – бірге Жерқұрт - жауынқұрт Қосарлану арқылы Алаң-берең - таң сәрі, елең-алаң. Алқана- Салқана - алқам-салқам. Әрмен- Бермен ( Ақт, Қарабұтақ) әрі-бері бұлталақ емес, тұрақты Әр- сәр ( Ақт, Байғанин) әрі-сәрі. 1
Тіркесу арқылы Ақ түймеш - шикі тарыны ақтау Аласат салу - сапыран, бүлік Аранға шабу-арандау Ашуат шөп- сортаң, ащы жерге шығатын шөп. Аударылып қону - қоныс аударып көшу. Жайдақ шана – қанатты шана Жайма зорат – бастары түйістіріліп жайып тастаған орылған тары Жасы тоқтасқан – жасы тоқтаған Жел ауру – суық тиіп ауру
Скачать презентацию КӘСІПТІК ПРАКТИКАЛАРДЫ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ Тақырыбы Ақтөбе облысы
Далект слайд Ару.pptx