İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞLETME FAKÜLTESİ İŞLETME PROGRAMI Liderlik ve Liderlik Analizleri Dersi 1. HAFTA Doç. Dr. Mustafa BÜTE
İçerik 1 - Liderlik Nedir? 7. Modern Liderlik Yaklaşımları 1. 1. Liderlik Kavramı 7. 1. Değerler Merkezli Liderlik 1. 2. Liderlik Tanımı 7. 2. Etik Liderlik 7. 3. Sosyal Sorumluluk Temelli 2. Yönetici Nedir? Liderlik 2. 1. Yönetici Kavramı 7. 4. Ruhsal Liderlik 2. 2. Yönetici Tanımı 7. 5. Holistik Liderlik 3. Liderlik ve Yöneticilik 7. 6. Küresel Liderlik karşılaştırması? 7. 7. Pozitif Değişim Liderliği 4. Liderin Güç Kaynakları 7. 8. Anlam Odaklı Liderlik 5. Liderlik Seviyeleri 6. Liderlik Kuramları 6. 1. Özellik Yaklaşımı 6. 2. Davranışçı Yaklaşım 6. 3. Durumsallık Yaklaşımı Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderlik Nedir? l Liderlik; belirli ortamlarda, izleyenleri belirli amaçlara doğru birleştiren ve harekete geçiren rol davranışıdır. l‘Liderlik, tıpkı güzellik gibidir, tanımlanması zordur ama karşılaşıldığında hemen anlaşılır. ’ Warren Bennis l‘İnsanlara öncülük etmek için, yanlarında yürü çünkü en iyi liderler varlıkları hissedilmeyenlerdir. Daha az iyisi, insanların hayran olup övdükleridir. Daha da az iyisi, insanların korktukları ve hiç iyi olmayanı insanların nefret ettikleridir. En iyi liderin işi tamam olduğunda insanların diyecekleri şey şudur; ‘Bunu biz yaptık!’ LAO-TZU l“Sürüyü arkasından getiren, ördeğin sesi değil, uçuşudur. ” Çin Atasözü Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
LİDERLİĞİN ÖNEMİ l Liderlik bir ihtiyaçtır l Lider olmazsa doğal liderler çıkar İş, uzlaşmadan-çatışmaya dönüşür l Lider örnek olmalıdır l Lider operasyonel sorumluluk almalıdır Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
LİDERLER l Aile de LİDER l Grupta-Ekipte LİDER l Partilerde LİDER l Liderlerin LİDERi l CEO LİDER ( Chief Executive Officer) l Hizmetkar LİDER l Değişimci LİDER l SONSUZ LİDERLİK Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderlik Seviyeleri l. Doğrudan Liderlik l. Kurumsal Liderlik l. Stratejik Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderlik Seviyeleri l Doğrudan Liderlik; yüze yapılan liderliktir. Bu tarz liderlikte liderler, her zaman astlarının yanında olurlar ve onların ihtiyaç duydukları durumlarda hemen müdahale etme şansları yüksektir. Doğrudan liderliğin etki alanı, kendilerinden doğrudan sorumlu oldukları astlarının sayılarının beş-on kişiden, birkaç yüz kişiye kadar değiştiği aralıktadır. Görevleri, kurumsal ve stratejik liderlere göre daha belirgin ve az karmaşıktır. l Kurumsal Liderlik; birkaç yüz ile birkaç bin arası insana hitap eder. Bunu astları aracılığıyla dolaylı şekilde gerçekleştirir. l Stratejik Liderlik; büyük kurumlardan sorumlu olup, astlarının mevcudu birkaç bin ile yüz binlerce kişi arasında değişir. Kurum dışındaki olaylardan etkilenen ve onları etkileyen son derece karmaşık sorunlarla uğraşılan, belirsizliği yüksek bir ortamda çalışırlar. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderliğin Güç Kaynakları l. Yasal Güç lÖdüllendirme Gücü l. Zorlayıcı Güç l. Uzmanlık Gücü l. Karizmatik Güç Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderliğin Güç Kaynakları l Yasal Güç: Örgütsel hiyerarşiden kaynaklanan ve lidere örgüt içerisindeki statüsünden gelen güçtür. Otoriteyi ifade eder. Pozisyon gücü olarak da ifade edilir. Astlar, üst kademelerden gelen isteklere kendilerini mecbur hissederler. l Ödüllendirme Gücü: Ödül verme ya da ödülleri elinde tutma gücüdür. Astların liderin isteklerine ödül alma, gruplandırma, tanınma ve kazanç elde etme beklentisi ile uymalarını ifade eder. Ödüllendirme çalışanların motivasyonu üzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve bunu sağlayan kişiye karşı bağlılıklarını arttırmaya yardımcı olur. l Zorlayıcı Güç: Ödüllendirme gücünün karşıtıdır. Liderin direktiflerine karşı astların itaatsizlik göstermesi durumunda kontrol etme ve cezalandırma gücünü yansıtmaktadır. Cezalandırmak, liderin otoritesini ifade eder. İş görenlerin örgütün zorunlu kıldığı görevleri yerine getirmedikleri takdirde cezalandırılacakları korkusu ile iş görmeleri anlamına gelir. Etkili lider çok gerekli olmadıkça zor kullanmaktan kaçınır. l Yasal Güç, Ödüllendirme Gücü ve Zorlayıcı Güç; Örgütsel güçlerdir. l Uzmanlık ve Karzimatik Güç ise Bireysel Güçlerdir. l Uzmanlık Gücü: Liderin sahip olduğu özel bilgi, uzmanlık, beceri ve tecrübeden doğar. Bacon’un ‘Bilgi güçtür’ deyişi bunu ifade etmektedir. Bilgi ne kadar önemli ise ve ne kadar az kişi bu bilgiye ulaşabiliyorsa kişinin sahip olduğu uzmanlık gücü o kadar fazladır. l Karizmatik Güç: Karizma, armağan anlamına gelen Yunanca kökenli bir kelimedir. Doğrudan liderin kişiliği ile ilgilidir. Liderin kişiliğinin izleyenlere ilham verebilmesi, onların arzu ve ümitlerini dile getirebilmesi bu gücün temelidir. Bu da daha çok liderin kişisel özellikleri ve davranışları ile ilgilidir. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
LİDERLİĞE YAKLAŞIMLAR 1. Trait (klasik) 1900 1920 Liderlik ve Liderlik Analizleri Contingency (Durumsallık) 2. Behavioral (Davranışcı) 1940 1960 1980 2000 Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderlik Kuramları lÖzellikler Teorisi l. Davranışçı Liderlik Yaklaşımı l. Durumsallık Yaklaşımı l. Modern Liderlik Kuramları Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Özellikler Teorisi l Belirli bir grup içinde bir kişinin lider olarak kabul edilmesi ve grubu yönetmesinin nedeni bu kişinin sahip olduğu özelliklerdir. Bu teoriye göre lider, fiziksel ve kişilik özellikleri açısından izleyicilerden farklıdır. l Liderlerin hangi açılardan izleyicilerden farklı olduğu konusunda… l -Yaş -Güzel konuşma yeteneği -Dürüstlük -Boy -Zeka-Samimiyet -Cinsiyet– Bilgi-Doğruluk-Irk-Kişiler arasındaki ilişki kurma yeteneği -Açıksözlülük-Yakışıklılık -Kendine güven -Başkalarına güven duyma -İnsiyatif sahibi olma-Hissel olgunluk -Kararlılık -İş başarma yeteneği l Önderlik sürecini sadece 'önder' değişkeni olarak ele alan bu teori eleştirilere uğramıştır. l Yapılan araştırmalarda bazen etkin liderlerin aynı özellikleri taşımadığı belirlenmiş; bazen grup üyeleri arasında (izleyiciler) arasında liderin özelliklerinden daha fazlasına sahip olanlar bulunduğu halde bunların lider olarak ortaya çıkmadıkları gözlenmiştir. l Bu sonuçlar, liderlik sürecinin tam olarak anlaşılabilmesi için başka değişkenlere de bakılmasını zorunlu kılmıştır. l Liderin sahip olduğu özellikler yerine, izleyicilerin özelliklerine, liderin nasıl davrandığına bakmaya başlamışlardır. Böylece karşımıza Davranışsal Liderlik Teorisi çıkmıştır. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
ÖZELLİKLERE GÖRE (klasik yaklaşım) l l l Özellikleri Duruma uyma Sosyal çevreye hazır olma Başarı motivasyonu yüksek Kendini göstermek İşbirlikçi Kararlılık Diğerlerini etkileme isteği Enerjik Kendine güvenli Stresleri tolere eden Sorumluluk almaya istekli Liderlik ve Liderlik Analizleri Yetkinlikleri l l l Akıllı Kavramsal Yaratıcı Diplomatik Konuşma Grubun işinin ne olduğu hakkında bilgili olma l Organize edici l İkna edici l Sosyal ilişkilerde başarılı Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Davranışçı Liderlik Yaklaşımı - Bu yaklaşımın ana fikri; liderleri başarılı ve etkin yapan hususun, liderin özelliklerinden çok, liderin liderlik yaparken gösterdiği davranışlar olduğudur. - Bu yaklaşımda, liderin astlarıyla iletişim şekli, yetki devredip devretmemesi, planlama ve kontrol şekli, amaçları belirleme şekli vs. gibi davranışlar liderin etkinliğini belirleyen önemli faktörler olarak ele almıştır. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Davranış Teorilerinin Özellikler Teorilerine Göre Faydaları l Özellikleri araştırmak yerine, davranışları ortaya koymak, biçimsel liderler yanında biçimsel olmayan liderleri de ortaya çıkarır. l Eğitim yoluyla liderlik davranışları kişiye kazandırılabilir. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Davranışçı Liderlik Yaklaşımları l l l Ohio State Üniversitesi Liderlik Çalışması Yönetim Ölçeği Kuramı Michigan Üniversitesi Çalışması Likert Kuramı Liderlik Doğrusu Teorisi Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Ohio State Üniversitesi Liderlik Çalışması l Bu çalışmada, liderlerin davranışları “yapıyı harekete geçirme” (initiating structure) ve “anlayış” (consideration) olmak üzere iki bağımsız boyutta incelenmiştir. l Yapıyı harekete geçirme, liderin kendi görevi ya da grubun görevleri ile ilgili olarak işi ve amaçları tanımlamaya, şekillendirmeye ve harekete geçirmeye yönelmiş faaliyetleri kapsar. l Anlayış, bireyi önemseme ise, kişiler arası ilişkilerde karşılıklı güven, ikili iletişim, astların fikirlerine saygı ve onların duyguları ile ilgilenme faaliyetlerini kapsar. l Bu iki boyut birbirinden bağımsız olarak ele alındığında dört farklı liderlik tarzı ortaya çıkar. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Ohio Önderlik Ölçeği Yoğun İlgi Yüksek YHG Az İlgi Bireye İlgi Yoğun İlgi Düşük YHG Yüksek Az İlgi Düşük YHG Yüksek YHG Düşük Az Liderlik ve Liderlik Analizleri Yüksek Yapıyı Harekete Geçirme (YHG) Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Ohio Önderlik Ölçeği l Ohio State çalışmalarının esas bulguları şunlardır: l Liderin kişiyi dikkate alan davranışları arttıkça personel devir hızı ve devamsızlığı azalmaktadır, l Liderin YHG esas alan davranışları arttıkça grup üyelerinin performansı artmaktadır. l Ohio Üniversitesi’nin yaptığı araştırmalar sonucunda, eğer lider işgören merkezli, katılımcı ise, işgörenlerin şikayetleri ve işgücü devri oranlarının en düşük, iş tatminin en yüzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. l Eğer lider iş merkezli, yapıyı harekete geçiren (initiating structure) bir liderse, aynı konularda daha başarısız bulunmuştur. l Bu nedenle en etkili liderler işgören merkezli, katılımcı (demokratik) olanlardır. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Yönetim Ölçeği Kuramı (Blake ve Mouton) İ n s a n a D ö n ü k l ü k Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Michigan Üniversitesi Çalışması l Bu araştırma, etkili ve etkili olamayan liderler arasındaki davranış farklarını bulmayı amaçlamıştır. l Liderlik davranışı; işe yönelik (job-centered style) ve çalışana yönelik (employeecentered style) yönelik olmak üzere iki şekilde belirlenmiştir. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Likert Kuramı Likert’in Lider Davranışlarını Ele Alış Biçimi İŞ MERKEZLİ LİDERLİK İŞGÖREN MERKEZLİ LİDERLİK l Sistem 1: Sömürücü-Otoriter Liderlik l Sistem 2: Yardımsever-Otoriter Liderlik l Sistem 3: Danışmalı Liderlik l Sistem 4: Katılımcı-Grup Liderliği Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Likert Kuramı Liderlik Değişkeni Sistem 1 Sömürücü Otoriter Liderlik Sistem 2 Yardımsever Otoriter Liderlik Sistem 3 Danışmalı Liderlik Sistem 4 Katılımcı Grup Liderliği Astlara olan güven Astlara güvenmez. Hizmetçiefendisi arasındakine benzer bir güven anlayışı vardır. Kısmen güvenir, fakat kararlarla ilgili kontrole sahip olmak ister. Bütün konularda tam olarak güvenir. Astların algıladığı serbesti Astlar kendilerini Astlar serbest kendilerini hissetmezler. fazla serbest hissetmezler. Astlar kendilerini oldukça serbest hissederler. Astlar kendilerini tamamen serbest hisseder. Üstün astlarla olan ilişkisi Astların fikri nadiren alınır. Genel olarak astların fikrini alır ve onların fikirlerini kullanmaya çalışır. Daima astların fikrini alır ve onların fikirlerini kullanır. Liderlik ve Liderlik Analizleri Bazen astların fikri sorulur. Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderlik Doğrusu Teorisi (Tannenbaum ve Schmidt) l Liderliğin iki uç noktası olarak “otokratik” ve “demokratik” liderlik kabul edilmiştir. l Model yetki kavramı üzerine kurulmuştur. l Belirli bir durumdaki liderlik davranışı, liderin kullandığı yetki miktarı ile asta devredilen yetkinin derecesinin bir kombinasyonunu meydana getirmektedir. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderlik Doğrusu Teorisi (Tannenbaum ve Schmidt) Otoriter Demokratik Görev merkezli Astların insiyatif kullanması Otoritenin kullanılması 1 2 Liderlik ve Liderlik Analizleri 3 4 5 6 7 8 9 Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Durumsallık Yaklaşımı l Bu yaklaşımın genel varsayımı; değişik koşulların (durumların) değişik liderlik tarzları gerektirdiğidir. Durumsallık yaklaşımını temsil eden çalışmalar: - Etkin Liderlik Modeli - Araç (Yol)-Amaç Modeli - Karar Verme Modeli - Üç Boyutlu Önderlik Modeli Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Etkin Liderlik Modeli (Fiedler) - Fiedler’in modelinin en önemli yönü, koşullarla liderlik davranışlarının birleştirilmesidir. Bu amaçla iki ölçü kullanmıştır. 1. Zıtlıklar arasında olduğu sanılan benzerlik (Assumed Similarity Between Opposites) 2. En az tercih edilen iş arkadaşları (Least Preferred Co-Worker) Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Etkin Liderlik Modeli (Fiedler) l Fiedler’e göre, görev ve ilişki yönelimli yönetici davranışlarının etkili olduğu durum, üç faktör tarafından belirlenmektedir. 1. Lider ile izleyiciler arasındaki ilişkiler (leader-member relations) 2. Başarılacak işin niteliği (task structure) 3. Liderin mevkiye dayanan otoritesinin derecesi (position power) Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Araç(Yol)-Amaç Modeli (Robert House) l Liderin izleyicilerin bekleyişini etkileme derecesi yolu, izleyicilerin verdiği değeri etkileme derecesi amacı ifade etmektedir. l Modeldeki dört liderlik davranışı: -Otoriter liderlik -Destekleyici liderlik -Katılımcı liderlik -Başarıya yönelik liderlik Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Araç(Yol)-Amaç Modeli (Robert House) DURUM LİDERLİK TARZI SONUÇ Astların özgüveni düşük Destekleyici Liderlik Tarzı Astların işi başarma konusunda özgüvenleri yükselir. Belirsiz durum Otoriter Liderlik Tarzı Ödüle giden yol kesinleşir. İş için mücadele yok iken Başarı-Odaklı Liderlik Tarzı Yüksek amaçlar belirler. Yanlış ödüllendirme Katılımcı Liderlik Tarzı Astların isteklerini ve nasıl ödüllendirilmek istediklerini belirler. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Karar Verme Modeli (Vroom ve Yetton) l Modele göre, bir liderin en önemli görevi karar vermesidir. l Vroom ve Yetton beş ayrı karar verme tarzı belirlemişlerdir. l Bu kurama göre, tek bir tarz karar verme yerine durumun gerektirdiği şekilde karar vermek etkililiği belirlemektedir. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Vroom – Yetton Modelinde Karar Alma Tarzları Karar Tarzı Kodu Tanımı Yetkici AI Yönetici kararı tek başına alır. Yetkici AII Yönetici astlarından bilgi alır, ancak kararı tek başına alır. Astlarını durumla ilgili olarak isterse bilgilendirebilir. Danışmalı CI Yönetici durumu astlarına açıklar, bilgi toplamalarını ve değerlendirme yapmalarını ister. Astlar grup olarak toplanmazlar ve yönetici tek başına karar alır. Danışmalı CII Yönetici ve astlar durumu tartışmak için toplanırlar ancak kararı yönetici tek başına alır. Grup GI Yönetici ve astlar durumu tartışmak için toplanırlar ve karar grup halinde alınır. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Üç Boyutlu Liderlik Modeli (Reddin) l İki boyut (göreve ve ilişkilere dönüklük) üzerinde - ilgili - bütünleşmiş - kopuk - adamış olmak üzere dört yaklaşım belirlenmiştir. l Üçüncü boyut olarak etkililik (İşlerin başarılma derecesi) eklenmiştir. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Üç Boyutlu Liderlik Modeli (Reddin) Ana Yaklaşım Etkisiz Yaklaşım Etkili Yaklaşım Kopuk Terk Eden (İlgisiz) Bürokrat İlgili Görev Yönelimli Geliştirici Birleştirici Uzlaştırıcı Yürütücü Adamış Otoriter Babacan Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Çağdaş Liderlik Yaklaşımları l Karizmatik Liderlik l Dönüşümcü (Transformasyonel) Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Dönüşümcü Liderlik Dönüşümcü liderliği oluşturan dört davranış bileşeni: 1. Karizma: Takipçiler karizma sayesinde, liderle özdeşleşir. 2. Esin: Yüksek beklentileri dillendirmek. 3. Entelektüel Teşvik: Takipçileri yaratıcı problem çözücüler yapmak! 4. Bireysel ilgi: Takipçiler desteklendiklerini hissetmeli, yaptıkları iş takdir edilmeli. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderlikte Kadın ve Erkek Farkı Kimler daha iyi dönüşümcü lider oluyor? l Liderlik Güdüsü l Zeka l Değişime Ayak Uydurma ve Otorite l Kişilik Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderlikte Kadın ve Erkek Farkı l Liderlik güdüsü: Motivasyon kaynakları, çocukluktaki toplumsallaşma ve koşullardan etkilenmektedir. Bu sebeple, çoğunlukla, kadınların kendine güven eksikliği liderlik için gerekli çabayı gösterme isteklerini azaltmaktadır. l Lider olarak görev yaptıklarında ise, Maslow’un hiyerarşisine göre, kendini gerçekleştirme ihtiyaçlarının daha yüksek olduğu gözlenmektedir. l Erkeklerle kıyaslandıklarında, kadın yöneticiler; büyüme fırsatları, özerklik ve mücadeleye daha çok önem vermektedirler. l Zeka: Fiziksel olarak beyin büyüklüklerinde fark olmakla beraber, kadın ve erkeklerin ortalama IQ sonuçlarının eşit olduğu gözlenmiştir. l Liderlikte çok önemli bir yere sahip olan duygusal zeka konusunda kadınların önde olduğu tespit edilmiştir. l Değişime Ayak Uydurma ve Otorite: Erkeklerin değişime karşı daha rahat ayak uydurduğu gözlenmiştir. l Kişilik: Özsaygı, özgüven, kendi ile barışık olma kavramları açısından kadın ile erkek arasında fark görülmemiştir. l İlave olarak, kadınların eğitim düzeyi arttıkça kendine güven ve saygılarının daha fazla olduğu gözlenmiştir. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
LİDER-YÖNETİCİ FARKI l l l l Yönetici İşletme amaçları Plana göre Kontrol Mantık/IQ Düzenlilik Yapılması gerekenler Sevk ve idare İtaat Denetim Kitabına uygun Rakamlar Anlatmak Ben Yazılı sistemi uygular Yetkisini kullanır Liderlik ve Liderlik Analizleri Lider • • • • Vizyon Amaçlara uygun Güven Duygular/EQ Yaratıcılık Doğru olan Yol gösterme Sorgulama Yetkilendirme Kitaba rağmen Kalite Anlamak Biz Sistemi yazar Doğruyu objektif bilgiyle savunur Yetki-inisiyatif kullanır Doç. Dr. Mustafa BÜTE
ETKİN LİDERLİĞİN İKİ TEMEL KOŞULU 1. Etkin Kişilik : Sağ beyinin değerli verilerini kullanarak, Sol beyinin onaylayacağı yönde davranmak 2. Etkin İletişim : “Başkalarını Doğru Okumak ve kendimizi başkalarına Doğru İfade edebilmek”. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
ETKİN BİR LİDER l Vizyon sahibidir l Misyon Belirlidir l Prensiplerini kavramsal hale getirmiştir. * Kurum Kültürü * Sistematik düşünce * Çalışanın motivasyonu * Yapılanma Etkin liderin sorumluluklarıdır. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Başka bir deyişle : Etkin Liderler : l Rüyalarını yönetir: 1. Vizyonların iletimi 2. Çok Titiz eleman seçimi 3. Ödüllendirme 4. Yeniden Eğitim 5. Reorganizasyon l Hatalarını Kabul Eder l Karşılık verici cesaretlendirir l İyimserlik, inanç ve umut sahibidir l Astların beklentileri, performansları, kariyer hedeflerini l l sürekli belirler takip eder. Becerilere, stratejik düşüncelere öncülük eder Vizyon, ilham, başkalarının duygularını anlama, doğruluk, adil olma, karakterlerinin manifestosudur. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Sekiz Yeni Liderlik Paradigması (21. yy) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Değerler Merkezli Liderlik Etik Merkezli Liderlik Sosyal Sorumluluk Temelli Liderlik Ruhsal Liderlik Holistik Liderlik Küresel Liderlik Pozitif Değişim Liderliği Anlam Odaklı Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Değerler Merkezli Liderlik l Yönetim Bilimleri son yıllarda insani değerleri yeniden keşfediyor. İnsanı insan yapan evrensel değerler, organizasyonlar ve liderler tarafından yeniden keşfediliyor. Şirketlerde yaşanan pek çok problemin çözümünde değerlerin yaşanması ve diriltilmesi anahtar bir rol oynuyor. 21. yüzyılda liderler samimiyet, güven, sevgi, şefkat, cömertlik, dayanışma, hoşgörü, barış, affedicilik, dürüstlük, doğruluk, fedakarlık gibi pozitif ve insani değerlerin organizasyonlarında yeşermesi için ellerine geleni yapıyor ve bu değerleri bizzat yaşayarak temsil ediyorlar. Yüzyıllarca insan olmanın anlamını, temelini ve ortak paydasını oluşturan bu evrensel değerler de liderlik pratiğine böylece yansımış oluyor. • Çıkış noktası problemler: Değerlerde çözülme, entropi, değer boşlukları • Temel disiplinler: Psikoloji, Sosyoloji, Felsefe • Liderlik amacı: İyi ve erdemli olmak, pozitif değerleri temsil etmek • Liderin davranışları: Alçakgönüllü, dürüst, erdemli davranma; evrensel değerleri temsil etme ve yaşama, söylediğini yaşama, insani değerlere sahip çıkma, kurumsal değerleri yeşertme • Yeni oluşumlar: POS (Positive Organizational Scholarship), Human Relations movement, management by values • Yeni modeller: Değerlere yönetim, Erdemli Yönetim, Liderlik ve Karakter, Hümanist yönetim • Bizdeki yansımaları: Ahilik kültürü ve değerler sistemi, Anadolu değerleri • 21. yüzyılda liderler: Tutarlı ve çok boyutlu bir evrensel değerler sistemine sahip olmalı. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Etik merkezli liderlik: l Enron, Arthur Andersen, world. com, Tyco gibi organizasyonlarda Kuzey Amerika’da art arda yaşanan kurumsal skandallar ve yolsuzluklar; ahlaki bir çöküntünün sinyallerini vermeye başladı. Kapitalist düzende sınırsız güç ve ne pahasına olursa olsun kar mantığı bütün topluma zarar vermeye başladı. Bunun üzerine iş dünyası iş etiği kavramını ön plana çıkardı ve bu kavrama sarıldı. Etik ilkeleri organizasyonlarda daha sıkı uygulanmaya ve kontrol edilmeye başlandı. MBA programları birbiri ardına iş etiği dersleri vermeye başladılar. İş etiği hareketinin liderlik teori ve pratiğine en önemli katkısı şu oldu: 21. yüzyılın liderleri dürüstlük, doğruluk, hesap verirlik, şeffaflık ve adalet prensiplerini uygulamak ve iş pratiklerine, karar süreçlerine yansıtmak zorundalar. • Çıkış noktası problemler: Şirket skandalları, yasa ihlalleri, çürük elmalar, ahlaki çöküntü ve bunalım • Temel disiplinler: İş Etiği, Felsefe, Hukuk • Liderlik amacı: Doğru, dürüst ve ahlaklı olmak • Lider davranışları: Yasalara uyma, çalışan ve tüketici haklarına saygı, etik ilkelerle karar verme ve hareket etme, zarar vermeme, başkalarının sınırlarına saygılı olma • Yeni modeller: Etik liderlik, İş Etiği Hareketi, İş Ahlakı • Bizdeki yansımaları: TEDMER, SPK, Ahi ahlakı, ticaret odaları, TÜSİAD İlkeleri • 21. yüzyılda liderler: Etik kurallarına ve ahlaki ilkelere uygun karar vermeli ve hareket etmeliler. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
SOSYAL SORUMLULUK TEMELLİ LİDERLİK l • Çıkış noktası problemler: Ekolojik dengenin bozulması, dengesiz kapitalizm, topluma zarar gelmesi, şirketlerin kontrolsüz olarak güçlenmeleri • Temel disiplinler: Sivil toplum, sosyoloji, ekoloji, sistem bilimleri • Liderlik amacı: Topluma faydalı, insanlığa yararlı, idealist olma • Lider davranışları: Topluma hizmet etme, toplum için fayda üretme, etik ilkelerle karar verme ve hareket etme, zarar vermeme, başkalarının sınırlarına saygılı olma, tüm paydaşların haklarını gözetme ve dengeleme. • Yeni oluşumlar: Kurumsal sosyal sorumluluk (Corporate social responsibility), BAWB (Business as an Agent of World Benefit), Kurumsal hayırseverlik (corporate philantrophy), yönetişim (governance), • Yeni modeller: Hizmetkar Liderlik (Servant Leadership – Greenleaf), paydaş yönetimi (stakeholder theory), Social innovation (sosyal yenilik), stewardhip (hizmetkarlık anlayışı) • Bizdeki yansımaları: Lonca sistemi, “insanların en hayırlısı insanlara faydalı olan ve hizmet edendir” Hadisi. • 21. yüzyılda liderler: İnsanlık için fayda ve toplum için hizmet üretmeli, sosyal sorumluluk sahibi olmalılar. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
RUHSAL LİDERLİK l • Çıkış noktası problemler: Manevi boşluk, psikolojik problemler, bunalımlar, yalnızlık, anlamsızlık, izolasyon, ego merkezlilik, vahşi kapitalizm, belirsizlik ve kaos • Temel disiplinler: Dünya dinleri, ruhsallık, maneviyat, felsefe, varoluş felsefesi, kozmoloji • Liderlik amacı: Derin, anlamlı, samimi, içten, sade, alçakgönüllü, şefkatli, sevgi dolu olmak • Lider davranışları: Derinleşerek kendini keşfetmek, evreni ve kendini okumak, evrendeki amacını bulmak, ibadet etmek, tefekkür etmek, dua etmek, çalışanların manevi ihtiyaçlarını karşılamalarına olanak sağlamak, evreni keşfetmek • Değerler ve yetkinlikler: kendini aşma, tevazu, sevgi, duruluk, içtenlik, aşkınlık, sıfır olma, varlıkla uyum, herkesle diyalog, ruhsal duyarlılık, derinlik, içtenlik, hoşgörü, kalple iletişim • Yeni oluşumlar: Yönetim Akademisinde Ruhsallık, Din ve Maneviyat Bölümü (Management Spirituality and Religion), İş hayatında maneviyat akımı (Spirit at work) • Yeni Modeller: Ruhsal Liderlik (Spiritual Leadership), İnanç Merkezli Liderlik (Faith Based Leadership), Aşkın Liderlik (Transcendent Leadership) • Bizdeki yansımaları: Sufizm, Mevlana, Yunus, Hacı Bektaş, Tasavvuf • 21. yüzyılda liderler: Kendi özünü, evreni, yaradılışı keşfetmeliler, anlam üretmeliler; içten, affedici, derin ve samimi olmalılar. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
HOLİSTİK LİDERLİK l • Çıkış noktası problemler: Parçalanmışlık, bütünü gözden kaçırma, büyük resmi görememe, sistemci düşünememe, kısa vadeli hareket etme • Temel disiplinler: Komplekslik Bilimleri, Sistem Bilimleri, Kuantum Fiziği, Kaos Teorisi, Ekoloji • Lider davranışları: Sistemi görme ve yönetme, parçaları birleştirebilme, sentez yeteneği, sistemci düşünme, kompleks düşünebilme, ekosistem düşüncesi, mikro ve makro sistemler arası bağlantılar kurma, disiplinler arası düşünme, yatay bağlantılar kurma • Değerler ve yetkinlikler: Holistik düşünce, kompleks düşünme, ekolojik denge, sistem duyarlılığı, ikinci dereceden öğrenme, Kuantum yetenekler • Yeni oluşumlar: Beşinci disiplin, komplekslik bilimleri, kaos teorisi, quantum fiziği, öğrenen organizasyon, constructivism, emergence • Yeni modeller: Kuantum Liderliği, Holisitk Liderlik, Kuantum Liderliği, Kuantum Yetenekleri • Bizdeki yansımaları: Alev Alatlı, eğitimde Quantum reformu, Beyaz Nokta vakfı. . • 21. yüzyılda liderler: Büyük resmi görmeli ve sistemci bakış açısına sahip olmalı Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
KÜRESEL LİDERLİK l • Çıkış noktası problemler: Etnosentrizm, kasaba çaplı düşünme, lokal sınırlara hapsolma • Temel disiplinler: Kültürler arası yönetim, Uluslararası Ticaret, Uluslararası Yönetim ve İşletme, Küresel Yönetim • Liderlik amacı: Küresel, bütüncül, global, entegre bakış açısı • Lider davranışları: Bütün insanlığı düşünme, evrensel düşünme, farklı görüşler arası sentezi ve dengeyi yakalama, farklılıklara saygılı olma, kültürler arası iletişim ve empati kurma, sistemler, kültürler ve toplumlar arası bağlantı ve diyalog kurma • Yetkinlikler ve değerler: Kozmopolit esneklik, çok kültürlülük, küresel duyarlılık, yaratıcılık, küresel düşünme, global vizyon, evrensel vatandaşlık, müzakere ve diyalog becerileri, küresel ekosistem düşüncesi, sentezci düşünme, evrensel saygı ve hoşgörü, diyalog, empati, açıklık, çok kültürlülük, network • Yeni oluşumlar: Entegre yapılar, iletişim ağları, sanal ve yatay iletişim ve etkileşim platformları, küresel networkler, küresel sivil toplum oluşumları, kollektif şuur ve öğrenme ortamları • Yeni modeller: Küresel Liderlik, sürdürülebilirlik, sosyal sorumluluk, BAWB, küresel barış, karşılıklı bağımlılık • Bizdeki örnekler: Küresel vizyona ve yurtdışı tecrübesine sahip kozmopolit aydınlar, akademisyenler, diyalog ve kültür elçileri • 21. yüzyılda liderler: Küresel bir vizyona ve kozmopolit esnekliğe sahip olmalı. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
POZİTİF DEĞİŞİM LİDERLİĞİ l • Çıkış noktası problemler: Aşırı hantallık, bürokrasi, entropi, heyecansızlık, atalet, ülfet • Temel disiplinler: Örgütsel gelişim, kurumsal değişim ve dönüşüm, strateji, yenilik, inovasyon • Liderlik amacı: Pozitif değişim oluşturmak • Lider davranışları: İnsan sistemlerinde pozitif değişim oluşturmak, kalıplardan çıkmak, esnek olmak, değişime açık olmak ve yol göstermek, kaos içinde yüzmek, belirsizlikle baş etmek, değişimi yönetmek, akışa uyum sağlamak, sistemler arası iletişim ve diyalog sağlamak • Yetkinlikler ve değerler: Esneklik, sistemci düşünme, değişime adapte olma, dinamik manevra kabiliyetleri, ekosistem düşüncesi, insanları etkileme, umut yeşertme, değişimi tetikleme, yaratıcılık, yenilik üretme • Yeni oluşumlar: Transformasyonel Liderlik, Vizyoner Liderlik, Değişim Liderliği, Dönüşümcü Liderlik • Yeni Modeller: Appreciative Inquiry, sosyal yenilik, Tipping point, Kelebek etkisi, kaos teorisi, quantum, internet ve e-dönüşüm, öğrenen organizasyon, POS • 21. yüzyılda liderler: yenilik üreterek pozitif değişim ve dönüşümü sağlamalı Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
ANLAM ODAKLI LİDERLİK l • Çıkış noktası problemler: Boşluk, anlamsızlık, kuru organizasyonlar, materyalizm, pozitivizm • Temel disiplinler: Ruhsallık, duygular, zihin, fenomenoloji, felsefe, din, sanat, estetik, dil, epistemoloji • Liderlik amacı: Derin, anlamlı, farkındalık ve bilgelik sahibi olmak • Lider davranışları: Anlam arama, kuantum hissediş, boyutlar ötesi hissediş, bilgelik, tefekkür, hikaye anlatma, temsiller ve semboller kullanma, güçlü analoji ve metaforlar bulma, ilham arama • Değerler ve yetkinlikler: derinlik, sezgi, duruluk, sadelik, farkındalık, duyarlılık, hayal gücü, basiret, firaset, altıncı his, kreatif düşünce, ilham • Yeni Modeller: Timelessness (zamansızlık), Flow experience (akış deneyimi), storytelling, metaphors, language, meaning, self-awareness, sense -making, Quantum skills, reflection, calling • 21. yüzyılda liderler: anlamı keşfetmeli, yakalamalı ve anlam üretmeliler. Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Liderliğin Öğeleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. İnsanlara değer vermek Görüş (vizyon) sahibi olmak Destek Güdüleme Güç Etkileme İletişim becerileri Güçlü bir ruh yapısına sahip olmak Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
‘İnsan birşeyi sevmeden anlayamaz’ GOETHE Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
“İnsanoğlunun değeri bir kesirle ifade edilecek olursa; payı gerçek kişiliğini gösterir, paydası da kendisini ne zannettiğini. Payda büyüdükçe kesrin değeri küçülür. ” TOLSTOY Liderlik ve Liderlik Analizleri Doç. Dr. Mustafa BÜTE
Скачать презентацию İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞLETME FAKÜLTESİ İŞLETME PROGRAMI Liderlik ve
76b7d3d9c121582f7129d60691a3be44.ppt