INTRODUCTION TO DECISION SUPPORT SYSTEMS อ สขชาตร ประสมสข

INTRODUCTION TO DECISION SUPPORT SYSTEMS อ. สขชาตร ประสมสข 1/2554 สำนกวชาเทคโนโลยสารสนเทศและการส อสาร มหาวทยาลยพะเยา

เนอหา 2 การตดสนใจและการตดสนใจเชงธรกจ ลกษณะของปญหาทผใชตองเผชญ การตดสนใจและการแกปญหา ประเภทของการตดสนใจ สภาพการณในการตดสนใจ ระบบสารสนเทศเพอสนบสนนการตดสนใจ ความหมายและววฒนาการของ DSS

เนอหา 3 ลกษณะและความสามารถของDSS ประเภทของDSS ประโยชนของ DSS

การตดสนใจและการตดสนใจเชงธร 4 การตดสนใจ (Decision Making) คอ กระบวนการ คดเลอกแนวทางปฏบตจากทางเลอกตาง เพอใหบรรลวตถประสงคทตองการ (เปนสวนหนงของการแกปญหา ( ลกษณะของการตดสนใจเชงธรกจ ◦ ◦ กจ ๆ สามารถทำไดโดยลำพง หรอรวมกนตดสนใจเปนกลมได การตดสนใจอาจมวตถประสงคของการตดสนใจ หลายประการทขดแยงกน มแนวทางประกอบการพจารณาตดสนใจหลายทางเลอ ก ผลของการตดสนใจในปจจบน

ลกษณะของปญหาทผใชตองเผ 5 ปญหาแบบมโครงสราง ชญ (Structured Problem) การแกไขปญหาชดเจน แนนอน หรอสามารถจำลองปญหาไดดวยสตรทางคณ ตศาสตร (แบบจำลองทางคณตศาสตร ) คอ ปญหาทใชขอมลและระบบสารสนเทศประกอบ การตดสนใจ ตวอยาง : ปญหาการกำหนดระดบสนคาคงคลง ระดบสนคาคง คลง = ปรมาณ ความตองการสนคาทแนนอน +

6 ลกษณะของปญหาทผใชตองเผ ชญ (ตอ ( ปญหาแบบไมมโครงสราง (Unstructured Problem) การแกปญหาไมชดเจน และแนนอน คอ ขอมลและสารสนเทศไมเพยงพอทจะใชในการตดสนใจ ตองอาศย ประสบการณ ในการตดสนใจรวมดวย ตวอยาง : ปญหาการเลอกลงทนของหนในตลาดหลก ทรพย

7 ลกษณะของปญหาทผใชตองเผ ชญ (ตอ ( ปญหาแบบกงโครงสราง (Semi-Structured Problem) ปญหามลกษณะเฉพาะ สวนมากจะเกดไมซำและไมมกระบวนการดำเนน การมาตรฐาน หรอสามารถแกไขปญหาไดเพยงบางสวน ตองอาศยประสบการณ กบเทคโนโลยสารสนเทศ ตวอยาง : ปญหาระดบสนคาคงคลง ผตดสนใจไมสามารถทราบปรมาณความตอง การสนคาทแนนอนได กจะไมสามารถหาผลลพธทแนนอนไดอยางถ

การตดสนใจและการแกปญหา 8 กระบวนการตดสนใจ (Decision Making Process) คอ การกำหนดขนตอนในการตดสนใจแกไขป Intelligence ญหาทเกดขนอยางมหลกเกณฑ Decision Phase Making Design Phase Process Problem Choice Phase Solving Process Implementati on Phase Monitoring Phase

กระบวนการตดสนใจ (Decision Making Process) 9 การใชความคด (Intelligence Phase) การระบปญหา การออกแบบ(Design Phase) ขนตอนการสรางและวเคราะหทางเลอกในกา รตดสนใจ ประกอบดวย - Model (แบบจำลอง ) - Decision Tree (แผนภาพการตดสนใจแบบตนไม ) - Decision Table (ตารางการตดสนใจ ) การเลอกทางเลอกทดทสด (Choice Phase)

กระบวนการตดสนใจ (Decision Making Process) 10 การนำไปใช (Implementation Phase) ขนตอนการนำทางเลอกทไดจาก Choice Phase มาใชงานเพอแกไขปญหา ซงอาจประสบความสำเรจ หรอลมเหลวกได การตดตามผล (Monitoring Phase) ขนตอนทประเมนผลหลงจาก Implementation หากผลลพธทไดไมเปนทนาพอใจ Phase

Notation Used in Decision Trees 11 A box is used to show a choice that the manager has to make. A circle is used to show that a probability outcome will occur. Lines connect outcomes to their choice or probability outcome.

Decision Tree Example 1 12 Joe’s garage is considering hiring another mechanic. The mechanic would cost them an additional $50, 000 / year in salary and benefits. If there a lot of accidents in City this year, they anticipate making an additional $75, 000 in net revenue. If there are not a lot of accidents, they could lose $20, 000 off of last year’s total net revenues. Because of all the ice on the roads, Joe thinks that there will be a 70% chance of “a lot of accidents” and a 30% chance of “fewer accidents”. Assume if he doesn’t expand he will have the same revenue as last year. Draw a decision tree for Joe and tell him what he should do? .

A Decision Tree for Joe ‘s Garage 13 . 7 Hire new mechanic Cost = $50, 000 70% chance of an increase in accidents Profit = $70, 000 . 3 30% chance of a decrease in accidents Profit = - $20, 000 Don’t hire new mechanic Cost = $0 • Estimated value of “Hire Mechanic” = NPV =. 7(70, 000) +. 3(- $20, 000) - $50, 000 = - $7, 000 • Therefore Joe should not hire the mechanic NPV = Net Present Value

Decision Tree Example 2 14 Mary is a manager of a gadget factory. Her factory has been quite successful the past three years. She is wondering whether or not it is a good idea to expand her factory this year. The cost to expand her factory is $1. 5 M. If she does nothing and the economy stays good and people continue to buy lots of gadgets she expects $3 M in revenue; while only $1 M if the economy is bad. If she expands the factory, she expects to receive $6 M if economy is good and $2 M if economy is bad. She also assumes that there is a 40% chance of a good economy and a 60% chance of a bad economy. (a) Draw a Decision Tree showing these choices.

A Decision Tree for Mary 15 . 4 40 % Chance of a Good Economy Profit = $6 M Expand Factory Cost = $1. 5 M . 6 60% Chance Bad Economy Profit = $2 M . 4 Don’t Expand Factory Cost = $0 . 6 Good Economy (40%) Profit = $3 M Bad Economy (60%) Profit = $1 M NPVExpand = (. 4(6) +. 6(2)) – 1. 5 = $2. 1 M NPVNo Expand =. 4(3) +. 6(1) = $1. 8 M $2. 1 > 1. 8, therefore you should expand the factory NPV = Net Present Value

Decision Table )If Conditions Then Actions) 16 Conditions Condition Alternatives Action Entries Printer Troubleshooter Printer does not print Y Y N N A red light is flashing Y Y N N Y N Y N Check the power cable X Check the printer-computer cable X X Ensure printer software is installed X X Check/replace ink X X Check for paper jam Actions Y Printer is unrecognized Conditions Y X X If Printer does not print AND A red light is flashing AND Printer is recognized Then Check/replace ink AND Check for paper jam

Example 17 Rule 1: IF THEN it is raining AND it is not warm today take an umbrella AND take an overcoat. IF THEN it is raining AND it is warm today take a raincoat IF THEN it is not raining AND the weather forecast is fine AND it is warm today do not take an umbrella, a raincoat, or an overcoat IF THEN it is not raining AND the weather forecast is fine AND it is not warm today take an overcoat IF THEN it is not raining AND the weather forecast is not fine AND it is warm today take an umbrella IF THEN if is not raining AND the weather forecast is not fine AND it is not warm today take an umbrella AND take an overcoat Rule 2: Rule 3: Rule 4: Rule 5: Rule 6:

Example 18 Weather Forecast It is raining Y Y Y N N the weather forecast is fine Y Y N N It is warm today Conditions Y Y N Y N X X Actions Take A raincoat Take An overcoat X X Take an umbrella X X X

ประเภทของการตดสนใจ 19 ประเภทของการตดสนใจ จำนวนผตดสนใจ 1. Personal 2. Group โครงสรางของปญหา 1. Structured 2. Unstructured 3. Semi-Structured การบรหารงานองคก ร 1. Strategic 2. Management Control 3. Operational

ประเภทการตดสนใจจำแนก ตาม จำนวน ผตดสนใจ 20 การตดสนใจสวนบคคล (Personal Decision) เปนการตดสนใจปญหาทมความซ บซอนไมมากนก ผตดสนใจจำเปนตองมประสบการณ และความสามารถในการแกปญหาเปนอยางด การตดสนใจแบบกลม (Group Decision)

ประเภทการตดสนใจจำแนก ตาม โครงสราง ของปญหา 21 การตดสนใจแบบมโครงสราง Decision) (Structured มขนตอนการตดสนใจไวเปนอยาง ด และใชแกปญหาทเกดขนเปนประจำ โดยวธการมาตรฐาน การตดสนใจแบบไมมโครงสราง (Unstructured Decision) มขนตอนการตดสนใจทอาศยประส บการณ

ประเภทการตดสนใจจำแนกตาม ระดบการจดการในองคกร 22 Top Strategic Decision Middle Management Tactical Decision Operational Decision Lower Management

ประเภทการตดสนใจจำแนก ตาม ระดบ การจดการในองคกร 23 การตดสนใจระดบกลยทธ (Strategic Decision) การตดสนใจของผบรหารระดบสง ในระดบนโยบาย เกยวของกบการดำเนนการขององคกรในระยะยา ว เชน การตดสนใจจดหองอาหารสำหรบพนกงาน การตดสนใจเพอควบคมการบรหาร (Management Control Decision) การตดสนใจของผบรหารระดบกลาง ในระดบเทคนค หรอ “Tactical เปนการตดสนใจระดบกลยทธระยะเรมตน เชน การจดประเภทของอาหารเปน 3 ประเภท Decision”

สภาพการณในการตดสนใจ 24 สภาพการณทแนนอน (Certainty Condition ) เปนการตดสนใจทผตดสนใจมขอมล ประกอบการตดสนใจอยางครบถวน ทำใหสามารถทราบผลลพธทเกดขนไดอยา งแนนอน มกเกดกบปญหาแบบ Structured สภาพการณทมความเสยง (Risk Condition ) เปนการตดสนใจทผตดสนใจมขอมล ประกอบการตดสนใจเพยงบางสวนเทานน ทำใหไมสามารถทราบทางเลอกและผลลพธของป ญหาไดอยางชดเจน ทำไดเพยงประมาณการ )ความนาจะเปน (

25 สาเหต การนำระบบสารสนเทศมาใชสนบสนนการ ต ดสนใจ จำนวนทางเลอกทใชแกปญหามมาก ระยะเวลาทจำกด สถานการณทมความผนผวน หรอไมมความแนนอน

Dictionary 26 DSS Decision Support System EIS Executive Information System MIS Management Information System TPS Transaction Processing System ES OAS Expert System Office Automation System

ระบบสารสนเทศเพอสนบสนนการตด 27 DSS Top EIS Management Middle Management MIS TPS ES Lower Management Generic Management OAS สนใจ

Definition 28 Mr. Scott Morton (1971) “ระบบสนบสนนการตดสนใจ เปนระบบทมการทำงานรวมกบคอมพวเตอร ซงระบบคอมพวเตอรสามารถนำขอมล (Data) และแบบจำลอง (Model) ตาง มาใชประโยชนเพอการแกไขปญหาแบบไมมโค รงสราง (Unstructured Problem)ได ” Mr. Keen & Mr. Scott Morton (1978) “ระบบสนบสนนการตดสนใจ เปนระบบทถกเชอมโยงกนระหวางทรพยากรส มองของมนษยททำงานรวมกบความสามารถของค อมพวเตอร ๆ

ววฒนาการของ 29 ระยะท 1: กลางป 1950 เรมมการนำคอมพวเตอรมาใชในงานธรกจ ระบบทนำมาใชไดแก สำหรบระบบประมวลผลรายการขอมล การจดทำรายงานสารสนเทศ DSS TPS และ ระยะท 2: ระหวางป 1960 -1970 มการพฒนาโปรแกรมสำเรจรปเพอนำไปใชใน สำนกงาน ทำใหเกดความสะดวก รวดเรว และลดปรมาณกระดาษไดอยางมากเรยกวา ระบบสำนกงานอตโนมต (OAS) ระยะท 3: ระหวางป 1970 -1980 มการพฒนาระบบสนบสนนการตดสนใจ (DSS)

ววฒนาการของ 30 DSS )ตอ ( ระยะท 4: ตงแตกลางทศวรรษป 1980 มการพฒนาระบบททำหนาทเสมอนเปนท ปรกษาของผบรหารเรยกวา “ระบบผเชยวชาญ (Expert System: ES)” ในป 1990 มการพฒนาขอมลสำหรบการสนบสนนการตด สนใจในรปของคลงขอมล (Data เพอใหระบบสนบสนนการตดสนใจทำงานไดอ ยางมประสทธภาพมากขน และมการพฒนาระบบโครงขายประสาทเทยม Network) Warehouse) ซงสามารถเรยนแบบการทำงานของสมองมนษยได (Neural

คณลกษณะของ DSS 31 การใชงานงาย (Easy to Use) มความยดหยนสง (Flexibility) ระบบทำหนาทสนบสนนการตดสนใจเทาน น มใชทำหนาตดสนใจแทนผบรหาร สนบสนนการตดสนใจงานขนาดเลก หากปญหามขนาดใหญและมความซบซอนตองอ าศยผเชยวชาญเขามาชวย ใชวเคราะหสถานการณการตดสนใจดวยแบบจ ำลองแบบตาง ๆ ระบบตองสามารถรองรบการเปลยนแปลงขอมลเข า เพอสรางทางเลอกใหม ๆ

ความสามารถของ DSS 32 ผบรหารทกระดบสามารถนำไปใชงานไ ด สนบสนนการตดสนใจปญหาแบบ Semi. Structured และ Unstructured สนบสนนการตดสนใจทงแบบ Personal และ Group ได สนบสนนกระบวนการตดสนใจในขนตอน Intelligence, Design, Choice และ Implementation Phase ได

ประเภทของ DSS 33 เราสามารถจำแนกประเภทของระบบสนบสนน การตดสนใจได ดงน q ผลลพธ q แนวคดของ Holsapple q กลมผใช q การใชงานระบบ และ Whinston

34 ระบบสนบสนนการตดสนใจจำแนกตามผล ลพธ ระบบสอบถามขอมล (File Drawer System) เปนระบบสนบสนนการตดสนใจทงายท สด โดยใชการสบคน ขอมลเพอประกอบการตดสนใจ ตวอยาง : การตรวจสอบยอดเงนกอนการเบก ATM ระบบวเคราะหขอมล (Data Analysis System) เปนระบบทชวยในการวเคราะห เพอใหผใชสามารถตดสนใจงายขน การหาผลรวมการสรปผลขอมล ตวอยาง : การใชโปรแกรม Spreadsheet เชน

35 ระบบสนบสนนการตดสนใจจำแนกตามผล ลพธ (ตอ ( ระบบวเคราะหสารสนเทศ (Analysis Information System) เปนระบบทใชในการวเคราะหและวาง แผน โดยวเคราะหจากแบบจำลอง และขอมลหลาย ๆ แหลง ตวอยาง : การเปรยบเทยบแนวโนมการขยายตวของส นคาของบรษท เปรยบเทยบกบยอดรวมของทงตลาด

36 ระบบสนบสนนการตดสนใจจำแนกตามผล ลพธ (ตอ ( แบบจำลองดานการบญช (Accounting Model) เปนแบบจำลองสำหรบงานวางแผนและจดทำ งบประมาณเชน แบบจำลองการทำงบดล บญชรายได รวมถงแบบจำลองทมสถานการณคลมเครอ ไมแนนอน

37 ระบบสนบสนนการตดสนใจจำแนกตามผล ลพธ (ตอ ( ระบบคดเลอกแนวทางการตดสนใจทดท สด (Optimization Systems) เปนระบบทคดเลอกทางเลอกทดทส ดบนพนฐานการคำนวณทางคณตศาสตร ระบบใหคำแนะนำ (Suggestion Systems) เปนกระบวนการตอจากการคดเลอกแนวทางการ ตดสนใจทดทสด โดยใหคำแนะนำเกยวกบวธการทผตด

ระบบสนบสนนการตดสนใจจำแนกตาม แน วคของ Holsapple และ Whinston 38 ระบบสนบสนนการตดสนใจโดยอาศยขอค วาม (Text-Oriented DSS) สารสนเทศทจดเกบในรปแบบของขอความ โดยการนำเสนอ ประมวลผล และแยกประเภทขอมลเหลานอยางมประสทธ ภาพ โดยอาศยวธการทางอเลกทรอนกสของ IT เชน การสราง เรยบเรยง และการแสดงเอกสารอเลกทรอนกสผานอนเทอร เนต ระบบสนบสนนการตดสนใจทอาศยฐานข อมล (Database-Oriented DSS)

ระบบสนบสนนการตดสนใจจำแนกตาม แน วคของ Holsapple และ Whinston 39 ระบบสนบสนนการตดสนใจเพอการแก ปญหา (Solver-Oriented DSS) เปนการพฒนาโปรแกรม หรอใชโปรแกรมประยกตเชน Excel, LINGO, LINDO ในการแกปญหา เชน Linear Programming ระบบสนบสนนโดยอาศยกฎ ระบบสนบสนนการตดสนใจแบบผสม (Compound DSS) (Rule-Oriented DSS)

40 ระบบสนบสนนการตดสนใจจำแนกตามกล มผใช ระบบสนบสนนการตดสนใจสวนบคคล (Personal Support) สวนมากใชสำหรบการตดสนใจของผบร หารระดบสง โดยเฉพาะการตดสนใจทางดานกลยทธ แตมคาใชจายสง ระบบสนบสนนการตดสนใจแบบกลม (Group Support) ชวยลดปญหาความลาชา ในการเดนทาง คาใชจายในการจดประชม โดยปญหามความสำคญไมสามารถตดสนปญ

ระบบสนบสนนการตดสนใจจำแนกตาม การใชงานระบบ 41 ระบบสนบสนนการตดสนใจทสรางข นโดยเฉพาะ(Custom-Made System) ตวอยาง : ระบบสำหรบธรกจอสงหารมทรพย ธรกจดานการพจารณาสนเชอ ระบบสนบสนนการตดสนใจสำเรจรป (Ready-Made System) เปนระบบสนบสนนการตดสนใจทพฒนาเ

ประโยชนของ DSS 42 พฒนาประสทธภาพการทำงานสวนบคคล พฒนาประสทธภาพในการแกปญหา สามารถแกปญหาไดรวดเรว ถกตอง มความสะดวกในการตดตอสอสาร ประหยดคาใชจายในการเดนทางของผบร หาร โดยใชระบบ การประชมระยะไกล ผานระบบเครอขาย สงเสรมการเรยนร /การฝกหด ผใชสามารถศกษากระบวนการใชเหตผลของ ระบบสนบสนน เชน ระบบผเชยวชาญ (ES)

Reference 43 กต ภกดวฒนะกล และระบบผเชยวชาญ คอนซลท , 2546 , คมภรระบบสนบสนนการตดสนใจ. กรงเทพฯ : เคทพ คอมพ แอนด